Leugens herkennen: zo doe je dat

Stel je iemand die een leugen vertelt een vraag, dan duurt het vaak even voordat je antwoord krijgt. Zo'n pauze kan natuurlijk ook heel goed voorkomen bij mensen die niet liegen, wanneer de vraag maar moeilijk genoeg is. Stel je echter een ja-nee vraag en duurt het antwoord  verdacht lang, dan zou het zomaar eens kunnen zijn dat die persoon je een leugen vertelt. Neem dit natuurlijk wel met een korreltje zout, niet iedereen die zijn tijd neemt om te antwoorden vertelt leugens.

Onze hersenen zijn zo gemaakt dat verbale en non-verbale kenmerken met elkaar matchen wanneer we een lang verhaal vertellen. De nadruk ligt hierbij wel op het feit dat er een verhaal moet worden verteld. Een mismatch tussen verbale en non-verbale kenmerken in korte antwoorden zegt niet zoveel. Wanneer iemand midden in zijn verhaal echter dingen doet als 'nee' zeggen en 'ja' knikken, is dat een beetje verdacht. Hou daarbij wel in gedachte dat het in sommige culturen een gewoonte is om je hoofd te schudden bij 'ja' en te knikken bij 'nee'. Dit soort kleine details kunnen echter bijdragen aan het achterhalen van leugens.

Dit kenmerk is iets makkelijker te herkennen en minder subtiel dan bovengenoemde kenmerken. Leugens zitten simpelweg niet in ons bloed; een leugen vertellen zal altijd onnatuurlijk aanvoelen. We hebben daarom als instinct de neiging de leugens toch op een of andere manier te verbergen, waardoor het kan voorkomen dat tijdens een leugen de hand subtiel voor de mond wordt geplaatst, of de ogen worden gesloten (knipperen hoort daar natuurlijk niet bij). Het wegkijken tijdens het geven van antwoord op een vraag kan ook een teken zijn van liegen.

Een leugenaar zal bij het vertellen van een leugen de neiging hebben om zijn keel even te schrapen of goed te slikken. Dit kan om twee redenen het geval zijn:

• De leugenaar wil zijn leugens zo goed mogelijk vertellen, waardoor hij zich onbewust door middel van de keel te schrapen klaarmaakt om de leugen zo goed mogelijk te brengen
• Bij het vertellen van een leugen kan wat angst ontstaan, waardoor de keel en de mond droog aan kunnen voelen. Het schrapen van de keel of overmatig slikken is dan een reflex

Het schrapen van de keel of slikken na het vertellen van het verhaal wil niet veel zeggen, het gaat hier om het begin van de leugen.

Let eens op wat een leugenaar doet met zijn hoofd wanneer hij een leugen vertelt. Het is een reflex van een leugenaar om onbewust met dingetjes op en rond het hoofd bezig te zijn. Dit heeft een simpele verklaring. Wanneer je een leugen vertelt, word je vaak zenuwachtig. Het lichaam reageert daarop door bloed van het hoofd weg te laten stromen, zoals ook van de handen en voeten. Daardoor kan een soort jeuk of ongemakkelijk gevoel ontstaan, waardoor zo'n persoon onbewust sneller op zijn lip bijt, met zijn handen zijn gezicht aanraakt of zijn handen over elkaar wrijft.

Een leugenaar zal bij het vertellen van een leugen de neiging hebben om zichzelf zo netjes mogelijk te houden. Een man doet misschien zijn stropdas even goed, een vrouw doet een lok haar achter haar oor of verschuift haar rokje een beetje. Zweten op zich is niet zozeer een kenmerk van liegen, maar het proberen te verstoppen van het zweten wel. Ook de omgeving zal aandacht krijgen van de leugenaar; misschien legt hij een pen even goed of een boekje recht.

Het internet heeft het een stuk makkelijk gemaakt om tegen mensen te liegen. Er komen immers minder schuldgevoelens bij kijken wanneer je een persoon een leugen niet in zijn gezicht hoeft te vertellen. Dat maakt dat e-mails een grote bron zijn van potentiële leugens. Onderzoek heeft aangetoond dat e-mails die leugens bevatten enkele kenmerken hebben:

• Liegende mensen gebruiken in hun mails meer voornaamwoorden dan niet-liegende mensen. Ook de woorden 'zien', 'horen' en 'voelen' worden vaker gebruikt
• E-mails die leugens bevatten zijn vaak langer. Dat kan komen omdat de leugenaar via de email meer tijd heeft om zijn leugen te componeren

Hoewel het handige trucjes zijn, kun je iemand natuurlijk niet beschuldigen van het vertellen van leugens op basis van bovenstaande kenmerken. De trucjes zijn puur voor jezelf als handvat bedoeld.

Auteur: Kim van der Vliet
Bronnen: Parade.com, LeHigh University, Cornell University, Automatiseringsgids, Spy the Lie: Former CIA Officers Teach You How to Detect Deception