Orgaandonor, ja of nee? 11 veelgestelde vragen
Ben je al geregistreerd als donor, ja of nee? Een simpele vraag betreffende een ingewikkelde kwestie. Om een weloverwogen keuze te maken, is het belangrijk dat je over de juiste informatie beschikt. Weet jij bijvoorbeeld waarom het belangrijk is om je te registreren, ook als je geen orgaandonor wilt worden? En wat de kans is dat je organen daadwerkelijk gebruikt worden, zou je komen te overlijden? Gezondheidsplein geeft antwoord op veelgestelde vragen rondom orgaandonatie.
1. Als ik geen donor wil worden, wat heeft het dan voor nut om me te registreren?
Door je te registreren weet je zeker dat na de dood jouw keuze omtrent orgaandonatie wordt gerespecteerd. Orgaandonatie is niet verplicht, dus als je niets vastlegt, moeten de nabestaanden na je dood, voor hen vaak een zwaar moment, voor jou beslissen. Als je jouw keuze vastlegt, is het voor iedereen duidelijk en wordt jouw wens gevolgd, of je nu met Nee of Ja registreert.
2. Als ik donor word, doet een arts dan nog wel zijn of haar best voor me?
Ja. Artsen weten niet dat iemand donor is, totdat hij is overleden. Dit zoeken ze daarna pas op in het Donorregister. Bovendien heeft een behandelend arts maar één plicht en dat is om het leven van een patiënt te redden. De transplantatiearts is iemand anders. En die komt er pas bij als een patiënt overleden is.
3. Wanneer is orgaan- of weefseldonatie mogelijk?
Orgaandonatie is vaak alleen mogelijk als iemand overleden is in het ziekenhuis. Dit komt omdat organen constant zuurstofrijk bloed nodig hebben om geschikt te blijven voor transplantatie. Bij orgaandonatie wordt de hersendode donor kunstmatig beademd, opdat het bloed blijft circuleren.
Bij weefseldonatie is zuurstofrijk bloed niet belangrijk. Donatie van weefsel kan daarom bijna altijd, ook als iemand thuis overlijdt.
4. Kun je organen ook nog doneren na een hartstilstand?
Dit kan alleen als iemand een hartstilstand krijgt in een ziekenhuis. Bij een hartstilstand krijgen de organen namelijk te weinig zuurstof. Daarom doorspoelt een arts de organen met een vloeistof, zodat ze goed blijven voor transplantatie. Dit moet meteen na de hartstilstand gebeuren, anders is transplantatie niet meer mogelijk. Deze orgaandonatie heet non-heart-beating donatie.
5. Zijn mijn organen wel geschikt voor donatie als ik ongezond leef?
In veel gevallen zijn organen wel geschikt voor transplantatie. Ook als je ongezond geleefd hebt. Zo maakt een patiënt met een dodelijke taaislijmziekte misschien meer kans om te overleven met longen van een roker dan zijn eigen zieke longen. De geschiktheid van je organen wordt beoordeeld nadat de arts hersendood heeft vastgesteld.
6. Wat is de kans dat je organen daadwerkelijk gebruikt worden als je komt te overlijden?
Eén op de tienduizend mensen die met Ja registreert, overlijdt onder de juiste omstandigheden om organen te kunnen doneren.
7. Hoe worden organen toegewezen aan een ontvanger?
In de Wet op de Orgaandonatie (WOD) staat hoe het orgaancentrum een ontvanger mag aanwijzen voor een beschikbaar gekomen donororgaan of donorweefsel. De selectie moet plaatsvinden op basis van vastgestelde medische criteria. De belangrijkste zijn:
- Bloedgroep en weefselovereenkomst van donor en ontvanger
- Lengte en gewicht van de donor en ontvanger bij transplantatie van hart, longen en lever
- Medische urgentie.
Het vinden van een zo groot mogelijke overeenkomst wordt ‘matchen’ genoemd. Sommige ontvangers krijgen een urgente status, waardoor zij hoger op de wachtlijst komen te staan, zoals kinderen jonger dan zestien jaar.
Staan er voor een beschikbaar gekomen orgaan twee ‘gelijkwaardige’ patiënten op de wachtlijst, dan geeft de wachttijd uitsluitsel. Omdat vitale organen buiten het lichaam beperkt houdbaar zijn, kunnen praktische aspecten zoals afstand, beschikbare tijd en mogelijkheden voor transplantatie hierbij ook een rol spelen.
8. Kunnen nabestaanden van een orgaandonor contact opnemen met een ontvanger?
Ja, dit is mogelijk geworden door een initiatief van stichting Donadona. De stichting is een onafhankelijk platform dat contact mogelijk maakt tussen nabestaanden van orgaandonoren en getransplanteerden. Ze coördineren en begeleiden aanvragen van deze partijen die de wens hebben om elkaar te ontmoeten. Partijen kunnen zich inschrijven via de website en komen daarmee in hun database. Alleen wanneer zowel de nabestaanden als de ontvanger zich in deze database hebben geregistreerd kan het contact tot stand komen.
Veel ziekenhuizen bieden de mogelijkheid voor nabestaanden om geïnformeerd te worden over wat er met de donororganen is gebeurd. De transplantatiecoördinator vertelt dan mondeling of schriftelijk welke organen er zijn gedoneerd, wat het geslacht en de leeftijd van de ontvangers is en of de operaties zijn geslaagd. Dit wordt vaak gewaardeerd door de nabestaanden.
9. Als ik besluit mijn huid, oogweefsels en/of botten af te staan, kan ik dan nog wel opgebaard worden?
Ja. Huid wordt namelijk nooit afgenomen van de zichtbare gedeelten. Dus niet van het hoofd, het gezicht, de hals of de handen. In verreweg de meeste gevallen wordt huid gebruikt van de rug en de achterkant van armen en benen. Na huiddonatie krijgt de donor altijd een beschermend pak aan, waarover de kleding kan worden aangetrokken. Het lichaam kan op het gebruikelijke tijdstip worden begraven. En ook worden opgebaard, desgewenst in een open kist.
Bij botdonatie worden de uitgenomen botdelen vervangen door protheses. Na donatie van bot kan bij de overledene het best bovenkleding met lange mouwen en een lange broek worden aangetrokken. Wanneer er oogweefsels worden gedoneerd, worden de ogen van de donor verwijderd en vervangen door protheses. De oogleden worden daarna gesloten, zodat er niets van te zien is.
10. Als ik geregistreerd ben als orgaandonor en kom te overlijden, hebben mijn nabestaanden dan genoeg tijd om afscheid van me te nemen?
Ja. Bij de donatie van organen is het mogelijk afscheid te nemen zowel voor als na de donatie. Daar is dan ook voldoende tijd voor. Ook hoeft de begrafenis of crematie niet uitgesteld te worden vanwege de donatieprocedure. De overledene blijft soms een halve tot een hele dag langer in het ziekenhuis. Dit hangt af van wat wordt gedoneerd. Wanneer er ook botten worden gedoneerd, duurt de procedure bijvoorbeeld iets langer.
11. Mag ik zelf bepalen wie mijn organen krijgt?
Nee, dit mag niet. De ontvanger wordt gekozen op basis van de donorlijst. Onder sommige omstandigheden mogen mensen echter geen donororgaan ontvangen. Mensen die een donorlong willen hebben, moeten bijvoorbeeld minimaal zes maanden van tevoren stoppen met roken. Ook mensen die alcohol- of drugsverslaafd zijn, moeten minimaal zes maanden genezen zijn voordat zij in aanmerking komen voor een donorlever. Over dit soort kwesties hoef je je dan ook geen zorgen te maken.
TIP – Meer vragen over orgaandonatie? Of wil je jouw keuze laten registreren? Ga dan naar orgaandonorworden.nl of naar de website van de Nederlandse Transplantatie Stichting. Op deze website kun je ook verhalen lezen van mensen die zijn geholpen door een donororgaan.