Hoe verloopt het stervensproces?
Een koude neus, reutelen en troebele ogen. Het zijn enkele symptomen die bij mensen die terminaal ziek zijn, wijzen op een naderende dood. Iemand die gaat sterven na een ziekbed, voelt zich steeds zwakker worden en heeft het gevoel dat alle kracht uit het lichaam wegvloeit. Dat kan iemand angstig of onrustig maken. Een stervende wil meestal niet alleen zijn. In die laatste levensfase zullen veel mensen terugblikken op hun leven. Tegelijkertijd gebeurt er van alles in het lichaam. Dat gaat bij iedereen anders, maar onderstaande symptomen komen bij veel mensen voor.
Over het tijdstip van overlijden zeggen deze signalen weinig. Ze kunnen een week voor het overlijden al optreden, maar ook pas een paar uur voor de dood zichtbaar zijn. Ook de volgorde waarop de veranderingen optreden, verschilt per persoon. Tot slot treden meestal niet alle symptomen op, heel soms zelfs geen van alle.
Signaal 1 Slaperigheid
Naarmate de stervende zwakker en slaperiger wordt, is hij steeds meer naar binnen gekeerd. De communicatie verloopt steeds moeilijker. De stervende lijkt niet meer te luisteren, maar dat is slechts schijn. Het gehoor blijft namelijk het langst functioneren. Je kunt dus nog heel lang dingen tegen iemand zeggen. De stervende heeft alleen de kracht niet meer om te reageren.
Signaal 2 Steeds minder eten en drinken
Iemand die dood gaat, heeft steeds minder zin in eten. Drinken gaat vaak nog wel, op het allerlaatst vaak alleen nog water. Op het eind is ook deze behoefte verdwenen. Iemand tegen zijn zin te drinken geven heeft dan ook geen zin.
Signaal 3 Moeilijk slikken
Als iemand niet meer kan slikken, is het niet slim om hem nog water te geven, omdat de vloeistof dan misschien in de longen kan lopen. Een stervende ademt vaak door zijn mond en heeft snel last van een uitgedroogde mond en korsten op de lippen. De lippen vochtig houden geeft wat verlichting.
Signaal 4 Reutelen
Kan iemand niet meer slikken, dan hoopt zich slijm op in de mond, de keel en de longen. De lucht die er dan langs stroomt, kan een rochelend geluid veroorzaken. Dat is meestal geen prettig geluid, maar het is goed om te weten dat de stervende meestal geen last van heeft van dit reutelen. Soms helpt het om iemand op zijn zij te leggen, medicatie kan soms ook verlichting geven. Vaak is reutelen een teken dat de dood niet lang meer op zich laat wachten.
Signaal 5 Troebele ogen
Sommige mensen krijgen een glazige, doffe blik in hun ogen. Ze staren voor zich uit of hebben hun ogen half dicht. Als iemand bijna niet meer knippert, droogt het hoornvlies in. Oogcontact is dan vaak moeilijk. Oogzalf of kunsttranen geven wat verlichting.
Signaal 6 Terminale onrust en doodsangst
Een eerste teken van het intreden van de terminale fase, is vaak het plotseling optreden van onrust of grote angst. Soms kan iemand ook gaan hallucineren.
Signaal 7 Veranderende ademhaling
Typerend voor het naderende einde is een onregelmatige ademhaling, de zogeheten Cheyne-Stokes ademhaling. De stervende ademt eerst diep in, en ademt steeds minder diep en zwakker uit. Het eindigt in een adempauze die soms wel een halve minuut kan duren. Het lijkt dan net of iemand gestopt is met ademen, maar na een tijdje volgt ineens weer een diep inademen.
Signaal 8 Doodsmasker
Handen, voeten en benen kunnen koud aanvoelen en bleek zien. Dat is het gevolg van een daling van de lichaamstemperatuuur. Soms zie je blauwpaarse, gemarmerde vlekken (cyanose). Lippen en nagels kunnen ook blauw worden, omdat het bloed minder goed circuleert en de zuurstofvoorziening ontregeld is. De neus kan er ook spits en bleek uitzien en koud aanvoelen.
Signaal 9 Verzwakte hartslag
De polsslag wordt steeds zwakker, doordat de bloedcirculatie en bloeddruk verminderd zijn. Enkele uren voor het sterven is de pols soms helemaal niet meer voelbaar.
Signaal 10 Onwillekeurige bewegingen
Soms maakt een stervend onwillekeurige, schokkende bewegingen. Ze lijken op zenuwtrekjes die zich voordoen vlak voordat je in slaap valt. De oorzaak is een ontsteking van het zenuwstelsel, die weer voortkomt uit een opeenhoping van afvalstoffen in het lichaam.
Signaal 11 Terminale koorts
Soms loopt bij iemand die op sterven ligt, de temperatuur op tot een graad of 40. Dat heet terminale koorts. Koortswerende middelen helpen niet, frisse lucht en verkoeling geven kan verlichting geven. De koorts kan gepaard gaan met veel transpireren.
Signaal 12 Verlies van urine en ontlasting
Ontlasten en plassen gebeurt steeds minder. De urine wordt geconcentreerd en donkerder van kleur, het plassen gaat vaak moeilijk (anurie). Vaak treedt incontinentie op. Vlak voor het sterven kan iemand plotseling faeces en urine verliezen.
Het overlijden
Als iemand is overleden, stopt de ademhaling en is de huid bleek. Soms maakt iemand nog een grimas (alsof hij iets proeft met een vieze smaak). Soms opent iemand zijn ogen. Als de stervende bij bewustzijn is, zie je soms een flauwe glimlach.
Euthanasie verloopt anders
Het stervensproces van euthanasie verloopt anders dan het natuurlijke stervensproces. Wanneer een terminale zieke kiest voor euthanasie, is stapsgewijs het volgende proces te verwachten:
- Een arts (of de patiënt zelf, indien gewenst) brengt de patiënt in coma, door middel van een naald of infuus
- Wanneer de patiënt in coma is gebracht bevindt deze zich in een diepe staat van bewusteloosheid. Vervolgens worden spierverslappers toegediend
- De spierverslappers zorgen ervoor dat de patiënt stopt met ademhalen, dit proces verloopt geheel pijnloos voor de patiënt
- Hoewel de ademhaling is gestopt, kan het soms tot twintig minuten duren voordat de patiënt is overleden, aangezien het hart die tijd nog kan blijven kloppen
- Wanneer het hart stopt met kloppen, is de patiënt (zonder leed) overleden