Veelgestelde vragen over stamceltherapie en stamceldonatie

Stamcellen zijn cellen die in staat zijn te veranderen in andere celtypes, zoals huidcellen, orgaancellen of cellen met een andere functie. Wanneer cellen in je lichaam beschadigd zijn, repareren of vervangen stamcellen als het ware de zieke cellen. Zo komen er weer gezonde cellen voor in de plaats. Stamcellen zijn vooral te vinden in het beenmerg (onderdeel van je botten) en soms in de bloedbaan.

Stamceltherapie en stamceltransplantatie betekenen hetzelfde. Bij stamceltherapie transplanteer of vervang je verdwenen en defecte cellen voor gezonde stamcellen. Deze stamcellen worden onder andere gewonnen uit embryo’s, bloed, beenmerg, de lever of de navelstreng. Na de “oogst” van deze cellen worden ze vermenigvuldigd. Daarna krijgen de cellen een specialisme (bijvoorbeeld celtype huid of orgaan) toegewezen, waarna stamceltransplantatie plaatsvindt. De cellen worden ingebracht op de plaats van beschadigd of verdwenen weefsel.

Je immuunsysteem wordt als het ware gereset tijdens stamceltransplantatie. Hierdoor ben je een tijdje na de stamceltransplantatie extra vatbaar voor infecties.

Stamceltherapie in Nederland wordt vooral toegepast bij lymfeklierkanker en bepaalde soorten bloedkanker, zoals leukemie en de ziekte van Kahler. Naast deze soorten kanker is stamceltherapie onder andere effectief bij:

• Myelodysplastisch syndroom (kwaadaardige aandoening van het beenmerg)
• Ernstige aplastische anemie (beenmergziekte, vorm van bloedarmoede)
• Myelofibrose (beenmergziekte waarbij bindweefsel toeneemt)
• Paroxysmale nachtelijke hemoglobinurie (beenmergziekte, vorm van bloedarmoede)
• Erfelijke bloedarmoede, zoals thalassemie en sikkelcelanemie
• Angina pectoris
• Hartfalen

Stamceltherapie is gebruikelijk als andere behandelingen niet aanslaan. Het is dus een laatste redmiddel. Meestal bespreek je met je arts of stamceltherapie een optie is bij jouw aandoening.

Een embryo bestaat in het begin alleen uit stamcellen. Oftewel: alle cellen van een embryo moeten zich nog vormen tot één bepaald celtype. Door embryonale stamcellen te kweken, kunnen ze veranderen in het gewenste celtype. Vervolgens worden deze stamcellen getransplanteerd om een ziekte te behandelen.

Een embryonale stamcel ontwikkelt zich uiteindelijk tot een volwassen stamcel. De volwassen cellen komen voor in het lichaam van volwassen mensen en dieren. Deze hebben zich inmiddels ontwikkeld tot één celtype (bijvoorbeeld een huidcel).

Bij autologe stamceltransplantatie worden stamcellen van jezelf gebruikt. Bij allogene stamceltransplantatie worden stamcellen van een donor gebruikt. Bij xenogene stamceltransplantatie komen de cellen van een ander soort. Zo worden bijvoorbeeld stamcellen van dieren gebruikt bij mensen.

Iedereen kan stamcellen doneren. De kans dat jouw stamcellen matchen met die van iemand anders is het grootst bij familie. Zo hebben ouders en kinderen een kans van 50% om te matchen. Broers en zussen hebben 25% kans op een match. Wanneer je onbekenden van elkaar bent kan er natuurlijk ook een match zijn.

Wanneer je als stamceldonor wordt opgeroepen is er vaak een extra check nodig of je daadwerkelijk een match bent. Ook wordt er gekeken of je bepaalde ziektes hebt (zodat je deze niet overbrengt aan de patiënt).

Hoewel je bij je eigen familie de meeste kans maakt op een match, zijn er patiënten die wachten op een goede match met stamcellen. Daarom kun je je aanmelden voor stamceldonatie via Matchis.nl. Let wel op: vanaf je 56^e word je automatisch uitgeschreven uit het donorbestand, omdat de resultaten bij jonge donoren beter zijn (en zo maakt de patiënt een betere kans op herstel).

Stamceldonatie gebeurt op twee manieren:

• Uit het beenmerg. Dit gebeurt onder algehele narcose. Met een naald worden stamcellen uit het beenmerg van het bekken gehaald.
• Uit het bloed. Bepaalde apparatuur verzamelt stamcellen uit het bloed. De rest van het bloed komt terug in je eigen lichaam.

In Nederland (en internationaal) wordt volop onderzoek gedaan naar stamceltherapie. Zo wordt stamceltherapie soms al toegepast bij hartfalen, terwijl het nog steeds in de experimentele fase zit. Ook is er onderzoek gaande naar stamceltherapie bij ziekten zoals dementie en ALS. Tot nu toe is er geen wetenschappelijk bewijs voor stamceltherapie bij deze ziekten. Waarschijnlijk is stamceltherapie binnenkort ook mogelijk bij diabetes type 1, waardoor de insulinespuit verleden tijd wordt.

Heb je eventueel interesse in stamceltherapie? Raadpleeg je arts naar de mogelijkheden bij jouw aandoening.

Auteur: Jacqueline van Kuler
Bronnen: Radboud UMC, Hartstichting.nl, ALS-centrum.nl, Allesoverdna.nl, Hematon.nl, Stichting Matchis, Ziekenhuis.nl, Diabetesfonds.nl