Gezondheidsplein is een informatieve website over gezondheid. De gezondheidsinformatie op deze website staat los van eventueel getoonde advertenties.

Bacteriofaag: hét alternatief voor antibiotica?

Antibioticaresistentie rukt op, en de zoektocht naar alternatieve behandelingen lijkt eindeloos. Bacteriofagen (ook wel fagen) zouden veelbelovend zijn. Maar wat is een bacteriofaag? Wat zijn de verschillen tussen antibiotica en fagen? En waarom gebruiken we deze behandelwijze niet in Nederland?

Wat is een bacteriofaag?

Een bacteriofaag is een virus dat bacteriën bestrijdt. Zo kan het allerlei ontstekingen en infecties aanpakken. Denk bijvoorbeeld aan luchtweginfecties, blaasontstekingen en sommige SOA’s. Antibiotica en bacteriofagen kunnen meestal tegen dezelfde aandoeningen ingezet worden. In Nederland worden alleen antibiotica ingezet, waardoor veel bacteriën inmiddels resistent zijn geworden. Bacteriofagen worden daarom als mogelijk alternatieve behandeling gezien. Bijkomend voordeel: bacteriën kunnen niet permanent resistent worden voor fagen. Daarover meer in de volgende alinea.

Een bacteriofaag is een virus dat bacteriën bestrijdt. Zo kan het allerlei ontstekingen en infecties aanpakken. Denk bijvoorbeeld aan luchtweginfecties, blaasontstekingen en sommige SOA’s. Antibiotica en bacteriofagen kunnen meestal tegen dezelfde aandoeningen ingezet worden. In Nederland worden alleen antibiotica ingezet, waardoor veel bacteriën inmiddels resistent zijn geworden. Bacteriofagen worden daarom als mogelijk alternatieve behandeling gezien. Bijkomend voordeel: bacteriën kunnen niet permanent resistent worden voor fagen. Daarover meer in de volgende alinea.

De werking van bacteriën en bacteriofagen

Een bacteriofaag verslindt als het ware een bacterie, vandaar ook de naam. In het Grieks betekent fagen namelijk verslinden. Wat er precies gebeurt:

  • Bacteriën en bacteriofagen zitten standaard in je lichaam.
  • De fagen zijn dagelijks aan het werk om bacteriën op te ruimen.
  • Dat doen ze door de bacteriën binnen te dringen en zich daarin te vermenigvuldigen.

In de loop van de tijd zijn bacteriën andere vormen gaan aannemen. Ze wilden immers niet meer opgegeten worden door bacteriofagen en andere bestrijders. Dit deden ze met succes, alleen hadden ze er geen rekening mee gehouden dat fagen deze eigenschap ook bezitten en dus mee veranderden. Een knap staaltje evolutie.

Een bacteriofaag verslindt als het ware een bacterie, vandaar ook de naam. In het Grieks betekent fagen namelijk verslinden. Wat er precies gebeurt:

  • Bacteriën en bacteriofagen zitten standaard in je lichaam.
  • De fagen zijn dagelijks aan het werk om bacteriën op te ruimen.
  • Dat doen ze door de bacteriën binnen te dringen en zich daarin te vermenigvuldigen.

In de loop van de tijd zijn bacteriën andere vormen gaan aannemen. Ze wilden immers niet meer opgegeten worden door bacteriofagen en andere bestrijders. Dit deden ze met succes, alleen hadden ze er geen rekening mee gehouden dat fagen deze eigenschap ook bezitten en dus mee veranderden. Een knap staaltje evolutie.

- Advertentie -

Waarom gebruiken we een bacteriofaag dan niet als behandeling?

Bacteriofagen worden al jarenlang in Georgië gebruikt als behandeling. Met positieve resultaten, blijkt. Waarom is het dan zo lastig om het naar Nederland te krijgen?

Weinig kennis

Dit heeft onder andere te maken met te weinig kennis over de bacteriofaag. Er is volgens het RIVM meer klinisch onderzoek (= testen op menselijke proefpersonen) nodig voordat een behandeling mogelijk is. Zo is er nu bijvoorbeeld onvoldoende bekend over de precieze werking van de behandeling en of het veilig is.

Wet- en regelgeving Europa

Een andere factor is de Europese wet- en regelgeving. Hierin staan verscherpte regels over het gebruik van biologische producten in de gezondheidszorg. Hierdoor is het lastig de bacteriofaag in Nederland te introduceren. Of en hoe de regelgeving er in de toekomst anders uit gaat zien, is tot nu toe onbekend.

Bacteriofagen worden al jarenlang in Georgië gebruikt als behandeling. Met positieve resultaten, blijkt. Waarom is het dan zo lastig om het naar Nederland te krijgen?

Weinig kennis

Dit heeft onder andere te maken met te weinig kennis over de bacteriofaag. Er is volgens het RIVM meer klinisch onderzoek (= testen op menselijke proefpersonen) nodig voordat een behandeling mogelijk is. Zo is er nu bijvoorbeeld onvoldoende bekend over de precieze werking van de behandeling en of het veilig is.

Wet- en regelgeving Europa

Een andere factor is de Europese wet- en regelgeving. Hierin staan verscherpte regels over het gebruik van biologische producten in de gezondheidszorg. Hierdoor is het lastig de bacteriofaag in Nederland te introduceren. Of en hoe de regelgeving er in de toekomst anders uit gaat zien, is tot nu toe onbekend.

Voordelen en nadelen van een bacteriofaag

Zo’n bacteriofaag klinkt als dé oplossing voor antibioticaresistentie. Toch heeft het naast voordelen ook nadelen. Hieronder vind je een rijtje met de belangrijkste voor- en nadelen.

Voordelen

  • Een bacteriofaag is vaak ingesteld om één soort bacterie te vernietigen. Hierdoor kan het heel specifiek te werk gaan en de bacterie in korte tijd doden.
  • Door deze gerichte aanval op de ziekmakende bacterie, zullen gezonde bacteriën onaangetast blijven. Dit betekent dat de kans op bijkomende klachten klein is.
  • Bovendien is er voor elke bacterie sowieso één faag (en soms meerdere) beschikbaar om het te doden.
  • Bacteriofagen zijn effectief tegen multiresistente bacteriën. Dit zijn bacteriën die voor veel antibiotica resistent zijn.
  • Er zijn voor zover bekend weinig bijwerkingen.

Nadelen

  • Acute bacteriële infecties zijn niet te behandelen met fagen. Omdat een bacteriofaag vaak één bepaalde bacterie kan doden, moet eerst uitgezocht worden welke bacterie de ziekte veroorzaakt. Hier gaat wat tijd overheen. Bovendien is het kostbaar, vanwege het onderzoek naar de precieze bacterie.
  • Er kunnen wel faagcocktails gemaakt worden. Dit is een combinatie van meerdere geschikte fagen. Het nadeel hiervan is echter dat de houdbaarheid en stabiliteit van faagcocktails verbetering nodig hebben, omdat er anders geen voorraad kan worden aangelegd.
  • Bacteriofagen kunnen razendsnel bacteriën opruimen. Een nadeel hiervan is dat door de snelheid lichaamsvreemde stoffen kunnen vrijkomen. Deze stoffen beïnvloeden het afweersysteem zodanig dat er ontstekingsbevorderende stoffen worden aangemaakt. Zo kun je zieker worden dan dat je al was. Er is echter nog weinig bekend hoe dit precies in zijn werking gaat. Bovendien blijkt dit ook bij antibiotica te gebeuren.
  • Bacteriofagen ontwikkelen mee met bacteriën waardoor de kans op een ‘bacteriofaagresistentie’ klein is. Worden fagen veelvuldig ingezet, dan kunnen de bacteriën nog harden gaan werken om resistentie te ontwikkelen. Dit is tot nu toe onvoldoende onderzocht om verder uitspraken over te kunnen doen.

Zo’n bacteriofaag klinkt als dé oplossing voor antibioticaresistentie. Toch heeft het naast voordelen ook nadelen. Hieronder vind je een rijtje met de belangrijkste voor- en nadelen.

Voordelen

  • Een bacteriofaag is vaak ingesteld om één soort bacterie te vernietigen. Hierdoor kan het heel specifiek te werk gaan en de bacterie in korte tijd doden.
  • Door deze gerichte aanval op de ziekmakende bacterie, zullen gezonde bacteriën onaangetast blijven. Dit betekent dat de kans op bijkomende klachten klein is.
  • Bovendien is er voor elke bacterie sowieso één faag (en soms meerdere) beschikbaar om het te doden.
  • Bacteriofagen zijn effectief tegen multiresistente bacteriën. Dit zijn bacteriën die voor veel antibiotica resistent zijn.
  • Er zijn voor zover bekend weinig bijwerkingen.

Nadelen

  • Acute bacteriële infecties zijn niet te behandelen met fagen. Omdat een bacteriofaag vaak één bepaalde bacterie kan doden, moet eerst uitgezocht worden welke bacterie de ziekte veroorzaakt. Hier gaat wat tijd overheen. Bovendien is het kostbaar, vanwege het onderzoek naar de precieze bacterie.
  • Er kunnen wel faagcocktails gemaakt worden. Dit is een combinatie van meerdere geschikte fagen. Het nadeel hiervan is echter dat de houdbaarheid en stabiliteit van faagcocktails verbetering nodig hebben, omdat er anders geen voorraad kan worden aangelegd.
  • Bacteriofagen kunnen razendsnel bacteriën opruimen. Een nadeel hiervan is dat door de snelheid lichaamsvreemde stoffen kunnen vrijkomen. Deze stoffen beïnvloeden het afweersysteem zodanig dat er ontstekingsbevorderende stoffen worden aangemaakt. Zo kun je zieker worden dan dat je al was. Er is echter nog weinig bekend hoe dit precies in zijn werking gaat. Bovendien blijkt dit ook bij antibiotica te gebeuren.
  • Bacteriofagen ontwikkelen mee met bacteriën waardoor de kans op een ‘bacteriofaagresistentie’ klein is. Worden fagen veelvuldig ingezet, dan kunnen de bacteriën nog harden gaan werken om resistentie te ontwikkelen. Dit is tot nu toe onvoldoende onderzocht om verder uitspraken over te kunnen doen.

Belangrijke verschillen tussen antibiotica en fagen

Wat zijn nu precies de verschillen tussen antibiotica en fagen? We leggen drie belangrijke verschillen uit:

1. Antibioticum kan tegen alle bacteriën ingezet worden, bacteriofaag niet

Een antibioticum kan altijd ingezet worden tegen een bacteriële infectie. Het maakt dus niet uit welke bacterie een aandoening veroorzaakt. Een bacteriofaag heeft de functie om één (of een paar) specifieke bacteriën op te ruimen. Een bacteriofaag tegen een longbacterie kan dus geen bacterie in de blaas tegengaan.

2. Antibioticum veroorzaakt meer bijwerkingen dan bacteriofaag

Een antibioticum gaat – ten opzichte van een bacteriofaag – ruig te werk. Hij pakt de ziekmakende bacterie aan, maar neemt in zijn strijd ook goede bacteriën mee. Goede bacteriën zijn bijvoorbeeld nodig voor een gezonde spijsvertering. Door het kwijtraken van deze bacteriën kunnen weer nieuwe infecties ontstaan. Omdat een bacteriofaag gericht te werk gaat, pakt het vaak alleen de ziekmakende bacterie aan, waardoor omringende (gezonde) bacteriën intact blijven.

3. Fagen kunnen zich constant aanpassen aan de bacterie, antibiotica niet

Bacteriën veranderen voortdurend om te kunnen overleven (evolueren). Hun bestrijders herkennen de bacteriën niet meer en kunnen ze zo niet opruimen. Bij antibiotica zijn ze daarin goed geslaagd. Antibiotica kunnen namelijk niet evolueren; de samenstelling van het geneesmiddel blijft hetzelfde. Bacteriofagen daarentegen evolueren wel. Deze virussen zijn er speciaal om ziekmakende bacteriën te bestrijden. Zoals het er nu naar uitziet zal er dus een eindeloze strijd zijn tussen de bacteriën en fagen. Voor de bacteriën een negatieve ontwikkeling, voor de mensheid een positief vooruitzicht!

Meer lezen over antibiotica? Bekijk dan ook het dossier Werking en bijwerkingen van antibiotica bij bacteriële infecties op Ziekenhuis.nl.

Auteur: Jacqueline van Kuler

Bronnen: o.a. RIVM, TU Delft, Voedingscentrum

Deze tekst is nagekeken door moleculair microbioloog dr. Stan Brouns, site: Brounslab.org

Wat zijn nu precies de verschillen tussen antibiotica en fagen? We leggen drie belangrijke verschillen uit:

1. Antibioticum kan tegen alle bacteriën ingezet worden, bacteriofaag niet

Een antibioticum kan altijd ingezet worden tegen een bacteriële infectie. Het maakt dus niet uit welke bacterie een aandoening veroorzaakt. Een bacteriofaag heeft de functie om één (of een paar) specifieke bacteriën op te ruimen. Een bacteriofaag tegen een longbacterie kan dus geen bacterie in de blaas tegengaan.

2. Antibioticum veroorzaakt meer bijwerkingen dan bacteriofaag

Een antibioticum gaat – ten opzichte van een bacteriofaag – ruig te werk. Hij pakt de ziekmakende bacterie aan, maar neemt in zijn strijd ook goede bacteriën mee. Goede bacteriën zijn bijvoorbeeld nodig voor een gezonde spijsvertering. Door het kwijtraken van deze bacteriën kunnen weer nieuwe infecties ontstaan. Omdat een bacteriofaag gericht te werk gaat, pakt het vaak alleen de ziekmakende bacterie aan, waardoor omringende (gezonde) bacteriën intact blijven.

3. Fagen kunnen zich constant aanpassen aan de bacterie, antibiotica niet

Bacteriën veranderen voortdurend om te kunnen overleven (evolueren). Hun bestrijders herkennen de bacteriën niet meer en kunnen ze zo niet opruimen. Bij antibiotica zijn ze daarin goed geslaagd. Antibiotica kunnen namelijk niet evolueren; de samenstelling van het geneesmiddel blijft hetzelfde. Bacteriofagen daarentegen evolueren wel. Deze virussen zijn er speciaal om ziekmakende bacteriën te bestrijden. Zoals het er nu naar uitziet zal er dus een eindeloze strijd zijn tussen de bacteriën en fagen. Voor de bacteriën een negatieve ontwikkeling, voor de mensheid een positief vooruitzicht!

Meer lezen over antibiotica? Bekijk dan ook het dossier Werking en bijwerkingen van antibiotica bij bacteriële infecties op Ziekenhuis.nl.

Auteur: Jacqueline van Kuler

Bronnen: o.a. RIVM, TU Delft, Voedingscentrum

Deze tekst is nagekeken door moleculair microbioloog dr. Stan Brouns, site: Brounslab.org

.
- Advertentie -
- Advertentie -