Gezondheidsplein is een informatieve website over gezondheid. De gezondheidsinformatie op deze website staat los van eventueel getoonde advertenties.

Straling mobiele telefoon wel of niet schadelijk?

Een aantal jaar geleden waarschuwde de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor de eerste keer dat gsm-straling kanker zou kunnen veroorzaken. Hierop bleek uit een studie van Interphone dat je met dagelijks een kwartier bellen het risico op een hersentumor al verhoogt. Vorig jaar verscheen er een nieuw onderzoeksrapport van het Nationale Amerikaanse Toxicologieprogramma naar de gezondheidseffecten van straling van mobiele telefoons en andere draadloze apparaten. Ook deze onderzoekers stelden dat blootstelling aan straling gerelateerd kan worden aan (het ontstaan van) kanker. Moet ons mobiele belgedrag drastisch veranderen of valt het allemaal wel mee?

Onderzoek knaagdieren

In het Amerikaanse onderzoek werden knaagdieren gedurende hun leven blootgesteld aan elektromagnetische straling. Ze werden ongeveer aan evenveel straling blootgesteld als mensen die hun mobiele telefoon veel gebruiken. Volgens de onderzoekers is dit onderzoek ‘het grootste en meest zorgvuldige onderzoek naar het effect van mobiele straling’.

Bij de knaagdieren die werden blootgesteld aan straling werden zeldzame vormen van kanker geconstateerd in hun hart- en hersencellen. Bij de controledieren (die niet werden blootgesteld) werd geen kanker gevonden. Ook ontwikkelden de knaagdieren de zeldzame vormen van kanker meer wanneer de straling sterker was. Dit onderzoek vormt sterk bewijs dat de blootstelling aan straling gerelateerd kan worden aan kanker. Toch zijn de bevindingen nog niet definitief, vanwege een aantal verwarrende bevindingen.

In het Amerikaanse onderzoek werden knaagdieren gedurende hun leven blootgesteld aan elektromagnetische straling. Ze werden ongeveer aan evenveel straling blootgesteld als mensen die hun mobiele telefoon veel gebruiken. Volgens de onderzoekers is dit onderzoek ‘het grootste en meest zorgvuldige onderzoek naar het effect van mobiele straling’.

Bij de knaagdieren die werden blootgesteld aan straling werden zeldzame vormen van kanker geconstateerd in hun hart- en hersencellen. Bij de controledieren (die niet werden blootgesteld) werd geen kanker gevonden. Ook ontwikkelden de knaagdieren de zeldzame vormen van kanker meer wanneer de straling sterker was. Dit onderzoek vormt sterk bewijs dat de blootstelling aan straling gerelateerd kan worden aan kanker. Toch zijn de bevindingen nog niet definitief, vanwege een aantal verwarrende bevindingen.

Straling mogelijk kankerverwekkend

De WHO heeft de straling van mobiele telefoons al eerder als ‘mogelijk kankerverwekkend’ geclassificeerd. Het besluit hiertoe volgde na een bijeenkomst van een werkgroep van het internationale agentschap voor kankeronderzoek IARC in Lyon. Deze werkgroep kwam tot de conclusie dat bij zeer grote blootstelling aan gsm-straling een verband met glioom (hersenkanker) ‘niet kan worden uitgesloten’. De WHO deelt mobiele telefoons daarom in de categorie in van ‘mogelijk kankerverwekkende’ factoren. Om dit te kunnen duiden hebben we de vijf categorieën op een rijtje gezet met voorbeelden van factoren die eronder vallen:

  • Groep 1. Kankerverwekkend: Zonnebankgebruikroken, asbest, oestrogeen-therapie
  • Groep 2 A. Waarschijnlijk kankerverwekkend: Nachtwerk, bepaalde soorten pesticiden, uitlaatgassen van de motor (diesel)
  • Groep 2 B. Mogelijk kankerverwekkend: Straling gsm’s, acrylamide (stof zit in pepernoten en ontbijtkoek), chloroform, uitlaatgassen van de motor (benzine)
  • Groep 3. Niet classificeerbaar: Cafeïne, kolenstof
  • Groep 4: Niet kankerverwekkend

De WHO heeft de straling van mobiele telefoons al eerder als ‘mogelijk kankerverwekkend’ geclassificeerd. Het besluit hiertoe volgde na een bijeenkomst van een werkgroep van het internationale agentschap voor kankeronderzoek IARC in Lyon. Deze werkgroep kwam tot de conclusie dat bij zeer grote blootstelling aan gsm-straling een verband met glioom (hersenkanker) ‘niet kan worden uitgesloten’. De WHO deelt mobiele telefoons daarom in de categorie in van ‘mogelijk kankerverwekkende’ factoren. Om dit te kunnen duiden hebben we de vijf categorieën op een rijtje gezet met voorbeelden van factoren die eronder vallen:

  • Groep 1. Kankerverwekkend: Zonnebankgebruikroken, asbest, oestrogeen-therapie
  • Groep 2 A. Waarschijnlijk kankerverwekkend: Nachtwerk, bepaalde soorten pesticiden, uitlaatgassen van de motor (diesel)
  • Groep 2 B. Mogelijk kankerverwekkend: Straling gsm’s, acrylamide (stof zit in pepernoten en ontbijtkoek), chloroform, uitlaatgassen van de motor (benzine)
  • Groep 3. Niet classificeerbaar: Cafeïne, kolenstof
  • Groep 4: Niet kankerverwekkend

Mobiele telefoon minder gebruiken

Naar aanleiding van de uitkomst van de studies, adviseerde de WHO iedereen om hun mobiele telefoons minder te gebruiken. WHO-epidemiologe Elisabeth Cardis zegt dat het risico op hersentumoren met twintig procent stijgt bij mensen die het meest aan stralingen van gsm’s worden blootgesteld. “Gebruikers van gsm’s lopen meer risico op tumoren nabij het oor, waar de gsm gehouden wordt. Degenen die gedurende zeven jaar dagelijks een kwartier hun mobiele telefoon aan hun oor hielden, vertoonden 72 procent meer kans op gliomen, aldus Cardis. Dit nieuws zou al te laat kunnen komen voor heel wat mensen. Het kan namelijk wel vijftien tot twintig jaar duren voordat de tumor zich begint te ontwikkelen.

Naar aanleiding van de uitkomst van de studies, adviseerde de WHO iedereen om hun mobiele telefoons minder te gebruiken. WHO-epidemiologe Elisabeth Cardis zegt dat het risico op hersentumoren met twintig procent stijgt bij mensen die het meest aan stralingen van gsm’s worden blootgesteld. “Gebruikers van gsm’s lopen meer risico op tumoren nabij het oor, waar de gsm gehouden wordt. Degenen die gedurende zeven jaar dagelijks een kwartier hun mobiele telefoon aan hun oor hielden, vertoonden 72 procent meer kans op gliomen, aldus Cardis. Dit nieuws zou al te laat kunnen komen voor heel wat mensen. Het kan namelijk wel vijftien tot twintig jaar duren voordat de tumor zich begint te ontwikkelen.

- Advertentie -

Tegenstrijdige resultaten

Het standpunt van de Wereldgezondheidsorganisatie sluit niet aan op eerdere adviezen en andere onderzoeken. Zo noteerde de WHO een aantal jaar geleden nog dat er ‘geen negatieve gezondheidseffecten’ van gsm-straling waren aangetoond en rapporteerde ook de Gezondheidsraad dat een verband niet is bewezen. Experts, en ook de werkgroepen zelf, geven aan dat toeval, vooroordelen en verwarring van oorzaak en gevolg niet uit te sluiten zijn.

Daarnaast spreekt een Fins onderzoek van de Universiteit van Tampere uit 2004 deze bevindingen ook tegen. De onderzoekers vonden 888 hersentumoren, maar vonden geen enkel verband tussen de locatie van de tumor en waar de gsm gehouden werd.

Veel onderzoekers vragen zich ook af hoe gsm-straling kanker zou kunnen veroorzaken. De radiostraling van mobiele telefoons is namelijk ‘niet-ioniserende straling’. Dit betekent dat de straling niet genoeg energie heeft om chemische verbindingen te verbreken of elektronen weg te slaan van hun atomen (‘ioniseren’).

Het standpunt van de Wereldgezondheidsorganisatie sluit niet aan op eerdere adviezen en andere onderzoeken. Zo noteerde de WHO een aantal jaar geleden nog dat er ‘geen negatieve gezondheidseffecten’ van gsm-straling waren aangetoond en rapporteerde ook de Gezondheidsraad dat een verband niet is bewezen. Experts, en ook de werkgroepen zelf, geven aan dat toeval, vooroordelen en verwarring van oorzaak en gevolg niet uit te sluiten zijn.

Daarnaast spreekt een Fins onderzoek van de Universiteit van Tampere uit 2004 deze bevindingen ook tegen. De onderzoekers vonden 888 hersentumoren, maar vonden geen enkel verband tussen de locatie van de tumor en waar de gsm gehouden werd.

Veel onderzoekers vragen zich ook af hoe gsm-straling kanker zou kunnen veroorzaken. De radiostraling van mobiele telefoons is namelijk ‘niet-ioniserende straling’. Dit betekent dat de straling niet genoeg energie heeft om chemische verbindingen te verbreken of elektronen weg te slaan van hun atomen (‘ioniseren’).

Langzame ontwikkeling hersentumoren

WHO-epidemiologe Cardis gaat er van uit dat er tijdens het Finse onderzoek fouten zijn gemaakt, waardoor de resultaten niet volledig juist zijn. Ze beweert dat de meeste tumoren zich wel degelijk in de buurt van het oor bevinden. Daarom zou het volgens de epidemiologe nog te vroeg zijn om conclusies te trekken over het al dan niet verhoogde risico op hersenkanker.

Het diepere probleem bij onderzoek naar het verband tussen de straling van gsm’s en kanker is dat hersentumoren zich uiterst langzaam ontwikkelen. Zelfs als er een verband is, zou het vele jaren duren voordat dat aan het licht komt. Het Europese milieuagentschap EEA drong daarom al eerder aan op meer onderzoek.

WHO-epidemiologe Cardis gaat er van uit dat er tijdens het Finse onderzoek fouten zijn gemaakt, waardoor de resultaten niet volledig juist zijn. Ze beweert dat de meeste tumoren zich wel degelijk in de buurt van het oor bevinden. Daarom zou het volgens de epidemiologe nog te vroeg zijn om conclusies te trekken over het al dan niet verhoogde risico op hersenkanker.

Het diepere probleem bij onderzoek naar het verband tussen de straling van gsm’s en kanker is dat hersentumoren zich uiterst langzaam ontwikkelen. Zelfs als er een verband is, zou het vele jaren duren voordat dat aan het licht komt. Het Europese milieuagentschap EEA drong daarom al eerder aan op meer onderzoek.

Advies

Met al deze tegenstrijdige onderzoeksresultaten zijn er voor de mobiele beller twee vragen:

  1. Waarom heeft de WHO iedereen geadviseerd minder te bellen als het verband tussen mobiel bellen en het krijgen van een hersentumor nog niet met zekerheid is vastgesteld?
  2. Moet je het advies van de WHO wel of niet opvolgen?

Om de eerste vraag te beantwoorden moet naar de rol van de WHO gekeken worden. De organisatie is er om naar de best beschikbare data van dit moment te bekijken. Als er genoeg aanleiding tot zorg is, moet ze er op zijn minst aandacht aan besteden totdat meer onderzoek en analyse gedaan kan worden. De kans dat later onderzoek met zekerheid het verband tussen hersentumoren en mobiel bellen vaststelt, is aanwezig. Daarom acht het WHO voorzorgsmaatregelen noodzakelijk.

Op de tweede vraag bestaat geen eenduidig antwoord omdat onderzoek tot nu toe geen duidelijkheid geeft. De resultaten van verschillende onderzoeken spreken elkaar tegen. Heb je zorgen en stress over het krijgen van een hersentumor, dan kun je beter het zekere voor het onzekere nemen en handsfree gaan bellen. Je kunt bijvoorbeeld de luidspreker of een koptelefoon met microfoon gebruiken. De intensiteit van gsm-straling neemt volgens de WHO namelijk sterk af met de afstand. Veel fabrikanten van mobiele telefoons, waaronder Blackberry en iPhone-fabrikant Apple, waarschuwen gebruikers overigens al om de telefoon voor alle zekerheid enkele centimeters van het hoofd te houden.

Met al deze tegenstrijdige onderzoeksresultaten zijn er voor de mobiele beller twee vragen:

  1. Waarom heeft de WHO iedereen geadviseerd minder te bellen als het verband tussen mobiel bellen en het krijgen van een hersentumor nog niet met zekerheid is vastgesteld?
  2. Moet je het advies van de WHO wel of niet opvolgen?

Om de eerste vraag te beantwoorden moet naar de rol van de WHO gekeken worden. De organisatie is er om naar de best beschikbare data van dit moment te bekijken. Als er genoeg aanleiding tot zorg is, moet ze er op zijn minst aandacht aan besteden totdat meer onderzoek en analyse gedaan kan worden. De kans dat later onderzoek met zekerheid het verband tussen hersentumoren en mobiel bellen vaststelt, is aanwezig. Daarom acht het WHO voorzorgsmaatregelen noodzakelijk.

Op de tweede vraag bestaat geen eenduidig antwoord omdat onderzoek tot nu toe geen duidelijkheid geeft. De resultaten van verschillende onderzoeken spreken elkaar tegen. Heb je zorgen en stress over het krijgen van een hersentumor, dan kun je beter het zekere voor het onzekere nemen en handsfree gaan bellen. Je kunt bijvoorbeeld de luidspreker of een koptelefoon met microfoon gebruiken. De intensiteit van gsm-straling neemt volgens de WHO namelijk sterk af met de afstand. Veel fabrikanten van mobiele telefoons, waaronder Blackberry en iPhone-fabrikant Apple, waarschuwen gebruikers overigens al om de telefoon voor alle zekerheid enkele centimeters van het hoofd te houden.

Auteurs: Rachel van de Pol & Floortje Gielen
Bronnen: WHO, NRC Handelsblad, Reuters, Helium, NTP

.
- Advertentie -
- Advertentie -