Kalmeringsmiddelen, antidepressiva en slaapmiddelen: slik ze met verstand

Deze cijfers zijn in overeenstemming met de cijfers van apothekers. Cijfers van de apothekers bevestigen namelijk de populariteit van slaap- en kalmeringsmiddelen in Nederland. In 2014 alleen al gingen er 42,3 miljoen standaarddoseringen slaap- en kalmeringsmiddelen over de toonbank.

Het slikken van deze middelen is niet geheel zonder gevaar. Slaap- en kalmeringsmiddelen (zogeheten benzodiazepines) helpen bijvoorbeeld als je onrustig bent, last hebt van angstgevoelens en als je slecht slaapt. Ze lossen de problemen niet op, maar bestrijden slechts de symptomen. Dat kan prettig zijn als het eventjes allemaal te veel wordt. Maar alle benzodiazepines hebben hetzelfde nadeel: ze zijn verslavend, zowel geestelijk als lichamelijk. Als je ze langer dan 2 weken slikt, wordt het elke dag moeilijker om er mee te stoppen. Vaak merk je direct effect, soms al na 1 uur: je wordt rustiger en kalmer en je kunt beter slapen. Maar daarmee loop je ook het gevaar dat je er tegenop gaat zien om weer te stoppen met slikken. Al na 2 weken dagelijks gebruik kan gewenning optreden. De werking van de medicijnen neemt af, en je hebt er steeds meer van nodig om hetzelfde effect te bereiken. Een overdosis is overigens zelden dodelijk vanwege de geringe giftigheid van deze middelen.

Deze benzodiazepines hebben verder nogal wat bijwerkingen: je wordt er sloom van, je concentratievermogen neemt af en je reageert trager dan normaal. Autorijden mag meestal niet, maar ook op de fiets is de kans op ongelukken groter. Slaapmiddelen die je 's avonds inneemt, kunnen de volgende dag nog versuffend werken. Andere vaak voorkomende bijwerkingen zijn: onverschilligheid, zelfoverschatting, duizeligheid, minder zin in seks en prikkelbaarheid. En op de lange termijn kun je last krijgen van vergeetachtigheid of een depressie.

Bij gewenning of verslaving aan slaappillen kunnen afkickverschijnselen ontstaan als je ermee stopt. Dit maakt het afbouwen van slaappillen niet makkelijker. Afkicken van een benzodiazepineverslaving gebeurt langzaam en geleidelijk. Voor het stoppen zijn speciale afbouwschema’s ontwikkeld. Afkickverschijnselen waar je me te maken kunt krijgen zijn bijvoorbeeld: hartkloppingen, slapeloosheid, angstaanvallen, prikkelbaarheid, gejaagdheid, spiertrekkingen, en trillingen. Ook kunnen duizeligheid, overgevoeligheid voor licht, geluid of aanraking, interesseverlies, concentratiestoornissen, verlies van eetlust, misselijkheid, hoofdpijn, wazig zien en vermoeidheid optreden. Wat extra hulp en begeleiding kan dus geen kwaad.

1. Je kunt ze beter niet langer dan 1 week gebruiken. Probeer zo snel mogelijk, na een paar dagen bijvoorbeeld, weer te stoppen.
2. Probeer te ontdekken wat de oorzaak of reden is van je onrust, angst of slaapproblemen en probeer hier een oplossing voor te vinden.
3. Zorg voor voldoende afleiding en beweging, door bijvoorbeeld te gaan wandelen, hardlopen, of fietsen.
4. Gebruik geen alcohol en drugs, het kan een gevaarlijke wisselwerking met de medicijnen opleveren.

Voor antidepressiva ligt het anders, die zijn niet verslavend. En ze werken juist niet meteen, maar pas na langere tijd. Soms moet je ze een half jaar tot een jaar slikken om een goed effect te bereiken. Er zijn trouwens diverse soorten antidepressiva. Afhankelijk van de soort kunnen er vervelende bijwerkingen optreden, vooral in het begin. Wat veel voorkomt, is misselijkheid, een droge mond of een verminderde zin in seks.

Een medicijn als het eerder genoemde paroxetine behoort tot een groep geneesmiddelen die SSRIs genoemd wordt. Ze regelen de hoeveelheid serotonine in de hersenen, een stofje dat een belangrijke rol speelt bij emoties en stemmingen. Deze SSRI's worden soms ook voorgeschreven bij bepaalde angststoornissen. Behalve de SSRIs bestaan er ook andere soorten antidepressiva, zoals tricylische antidepressiemiddelen (TCAs) en MAO-remmers. Afhankelijk van onder meer je symptomen en klachten zal je arts het meest effectieve medicijn proberen te vinden. Soms is dat gewoon een kwestie van uitproberen.

Hoewel de ernst van het probleem met slaappillen en antidepressiva vrij duidelijk is, sluit de hulpvraag hier niet op aan. Het aantal cliënten in de verslavingszorg vanwege slaappillen blijft vooralsnog beperkt en lijkt zelfs te dalen. Wellicht betwijfelen mensen of er sprake is van een echte verslaving en of ze wel in aanmerking komen voor behandeling. Ook schaamte en schuldgevoelens spelen vaak een rol. Onthoud dat voor wie hulp wil, er hulp is. In de verslavingszorg werken professionals en bestaan er verschillende programma’s op maat, van kortdurende avondbehandeling tot intensieve dagopname.

Wil je niet langer afhankelijk zijn van slaap- of kalmeringspillen (of andere medicijnen)? Ga dan naar je huisarts en vraag om een verwijzing.