Hart- en vaatziekten en osteoporose na overgang

Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één bij vrouwen in Nederland. Eén op de vier vrouwen sterft aan hart- en vaatproblemen: dat zijn ruim 20.000 vrouwen per jaar. Hoe komt dit?

Voor de overgang wordt het vrouwelijke lichaam beschermd door hormonen. Als tijdens de overgang het hormonenniveau daalt, neemt deze bescherming tevens af. Hierdoor stijgt het risico op hart- en vaatziekten. Bovendien zijn bepaalde factoren, die veel tijdens de overgang voorkomen, van invloed op het ontstaan van hart- en vaatziekten, namelijk:

• Hoge bloeddruk, dit kan een beroerte (herseninfarct), hartfalen of verdikking van de hartspier veroorzaken. Bovendien versnelt een hoge bloeddruk het risico op aderverkalking. Heb je tijdens de zwangerschap een hoge bloeddruk gehad? Dan heb je een verhoogd risico op een hoge bloeddruk na de overgang.
• Overgewicht en diabetes. Tijdens de overgang kan buikvet toenemen, onder andere door hormoonschommelingen en een vertraagde stofwisseling. Dit kan mogelijk leiden tot diabetes en hogere cholesterolwaarden, wat de kans op hart- en vaatziekten verhoogd.
• Cholesterol. Tijdens de overgang kan de vetstofwisseling verstoord raken: het LDL-cholesterolgehalte (dit is het ‘slechte cholesterol’) neemt toe, terwijl het HDL-cholesterol (het ‘goede cholesterol’) afneemt. Het gevolg is dat er hart- en vaatziekten kunnen ontstaan.
• Roken kan een hartinfarct, bloedpropjes, aderverkalking, pijn op de borst en een hoge bloeddruk veroorzaken. Stoppen met roken heeft binnen een paar dagen een positieve invloed op je lichaam: je wordt minder kortademig. Binnen vijf tot tien jaar is het risico op een hartinfarct net zo klein als bij je leeftijdsgenoten die niet roken.

Eén op de drie vrouwen boven de zestig heeft last van osteoporose (botontkalking). Het verschil tussen vrouwen en mannen is erg groot; één op de zeven mannen boven de zestig heeft last van osteoporose.

Er zijn twee soorten osteoporose: primaire en secundaire osteoporose. De primaire vorm wordt veroorzaakt door leeftijd, een afname van geslachtshormonen (bijvoorbeeld tijdens de overgang) en erfelijke factoren. De secundaire vorm wordt veroorzaakt door gezondheidsproblemen, zoals diabetes, reuma, COPD, nierziekten, schildklierafwijkingen, darmziekten, epilepsie en HIV. Ook roken, overmatig alcoholgebruik en bepaalde medicijnen kunnen secundaire osteoporose uitlokken. Voorbeelden van medicijnen die osteoporose veroorzaken zijn:

• Ontstekingsremmers
• Maagzuurremmers
• Bij langdurig gebruik: antidepressiva, anti-epileptica, antipsychotica en slaap- en kalmeringspillen

Risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van osteoporose verhogen zijn:

• Gewicht <60 kg en/of BMI < 20 kg/m2
• Leeftijd > 60 jaar
• Leeftijd > 70 jaar (dan risicoscore > 60 jaar niet extra meetellen)
• Eerdere fractuur na het 50e levensjaar
• Heupfractuur bij een ouder
• Verminderde mobiliteit
• Reumatoïde artritis
• Meer dan 1 keer vallen in het laatste jaar
• Aandoening of situatie geassocieerd met secundaire osteoporose
• Gebruik van glucocorticoïden (>3 maanden; ≥7,5 mg/dag)

Het is tot op heden onduidelijk of alcoholgebruik een risicofactor is.

Denk je dat je een verhoogd risico hebt op osteoporose? Neem dan contact op met je huisarts. Deze kan je doorverwijzen voor een botmineraaldichtheidsonderzoek (BMD), ook wel DEXA-meting (Dual Energy X-ray Absorptiometry) genoemd.