Voedselvergiftiging

In het kort:

• Bij voedselvergiftiging word je ziek door het eten van voedsel dat besmet is met bacteriën.
• Voedselvergiftiging ontstaat vaak door slechte hygiënische omstandigheden en bedorven of rauw voedsel.
• Klachten van voedselvergiftiging zijn misselijkheid, koorts, diarree en braken.
• Om uitdroging te voorkomen is het belangrijk om voldoende te drinken.
• Een voedselvergiftiging duurt tussen de 24 en 48 uur.
• Neem contact op met je huisarts wanneer de klachten langer dan 48 uur duren en/of wanneer je last krijgt van hevige pijn.
• Door goed te letten op hygiëne en wat je eet kun je voedselvergiftiging voorkomen.

Een voedselvergiftiging ontstaat door eten dat besmet is met bacteriën. De bacteriën die een voedselvergiftiging veroorzaken zijn:

• Salmonella: deze bacterie komt voor in (rauw) vlees, (rauwe) eieren en melk.
• Stafylokokkenbacterie: deze bacterie vermeerdert zich snel bij kamertemperatuur en wordt meestal verspreid door slechte hygiëne. De stafylokokkenbacterie komt voor in (rauwe) eieren, melk, vis, (rauwe) ham en kip of ander gevogelte.
• Bacillus: deze bacterie komt voor in rijst- op pastagerechten die te lang bewaard zijn en niet op de juiste temperatuur (koel genoeg) bewaard zijn. Daarnaast komt deze bacterie ook voor in eiwitrijk eten, zoals sausen en pudding.
• Clostridium: deze bacterie komt voor in vlees en vleesproducten, maar kan ook voorkomen in kruiden en specerijen.
• Campylobacter bacterie: deze bacterie komt vooral voor in rauw kippenvlees, niet-gepasteuriseerde rauwe melk en rauwe melkproducten. Door besmet water kan de bacterie ook op groente terechtkomen. In Nederland zal het drinkwater niet met de bacterie besmet raken, maar in het buitenland is die kans in bepaalde landen wel aanwezig.

Een voedselvergiftiging kan meerdere oorzaken hebben. Over het algemeen wordt een voedselvergiftiging vaak veroorzaakt door slechte hygiëne.

Slechte hygiëne

Besmetting van voedsel ontstaat vaak door slechte hygiënische omstandigheden. Bacteriën hebben voedingsstoffen, een geschikte temperatuur en vocht nodig. Door slechte hygiënische omstandigheden kunnen bacteriën zich vermenigvuldigen en zo zorgen voor een infectie of vergiftiging. De bacteriën komen bijvoorbeeld in het eten terecht door het verkeerd bewaren of opwarmen van voedsel. Keukenpersoneel kan boven het voedsel niezen of hoesten. Open wondjes op handen of het lichaam kunnen bacteriën overbrengen op voedsel.

Reizen

In niet-Europese landen, waar de regels voor goede hygiëne vaak niet zo streng zijn, komt voedselvergiftiging regelmatig voor. Vooral wanneer je op vakantie bent moet je dus oppassen met voedsel en drinken. Voedselvergiftiging in een (sub)tropisch gebied kort na aankomst komt zeer vaak voor. Dit gaat gepaard met diarree en wordt daarom 'reizigersdiarree' genoemd.

Vaak ontstaan symptomen bij een voedselvergiftiging binnen 8 uur na besmetting met de bacterie. De klachten houden gemiddeld zo'n 24 tot 48 uur aan.

Symptomen die vaak voorkomen zijn:

• Buikkrampen
• Misselijkheid en braken
• Duizeligheid of een licht gevoel in het hoofd
• Diarree

Soms komen de volgende symptomen van voedselvergiftiging voor:

• Uitdroging
• Koorts
• Hoofdpijn

Hoelang een voedselvergiftiging duurt is niet precies te zeggen, maar gemiddeld is dit tussen de 24 en 48 uur. De klachten verdwijnen meestal uit zichzelf. Soms kun je je nog een aantal dagen slap voelen na een voedselvergiftiging. Heb je na 48 uur nog steeds last van braken en diarree? Neem dan contact op met je huisarts. 

Twijfel je of je een voedselvergiftiging of voedselinfectie hebt? Een voedselvergiftiging duurt vaak korter dan een voedselinfectie. Een voedselvergiftiging ontstaat doorgaans binnen 8 uur na besmetting, terwijl een voedselinfectie na 8 uur en zelfs tot 10 dagen na het eten van het voedsel nog kan optreden.

Een ander verschil is dat je bij een voedselvergiftiging klachten krijgt door giftige stoffen in voedsel, die zijn ontstaan door bacteriën of schimmels. Bij een voedselinfectie word je ziek door het eten van voedingsmiddelen die besmet zijn met een bacterie, parasiet of virus.

Ook tijdens de zwangerschap kan voedselvergiftiging voorkomen. In principe zijn de symptomen en behandeling gelijk aan een voedselvergiftiging bij niet-zwangeren.

Let op: de bacterie listeria monocytogenes kan tijdens de zwangerschap extra gevaarlijk zijn. Deze bacterie vind je op gekoelde producten die niet opgewarmd worden voor je ze eet. Denk aan: 

• Rauwmelkse kaas/niet gepasteuriseerde kaas 
• Rauw ei 
• Rauw vlees 
• Kant-en-klaar gerookte vis 
• Voorgemaakte salade en rauwkost 

Voedselvergiftiging ontstaan door deze bacterie kan leiden tot vroeggeboorte of een miskraam. Dit is ook de reden dat het afgeraden wordt deze producten te eten tijdens je zwangerschap. 

Wees bij voedselvergiftiging tijdens de zwangerschap ook extra alert op vochtverlies. Neem voldoende vocht tot je om uitdroging te voorkomen. Let verder goed op welke medicijnen je kunt gebruiken tijdens zwangerschap. De diarreeremmer loperamide mag je bijvoorbeeld niet gebruiken als je zwanger bent of borstvoeding geeft. De apotheker of drogist kan je hierover adviseren.

De symptomen van buikgriep en voedselvergiftiging kunnen op elkaar lijken. De “behandeling” ervan ziet er ook hetzelfde uit: het enige wat je kunt doen is de tijd uitzitten en wachten tot de klachten verdwijnen.  

Buikgriep en voedselvergiftiging ontstaan op verschillende manieren. Je krijgt buikgriep van een bacterie, virus of parasiet. Buikgriep kan zich bijvoorbeeld verspreiden via speelgoed, bestek, servies en eten. Bij voedselvergiftiging heb je last van klachten door het binnenkrijgen van giftige stoffen in voedsel, die daar zijn ontstaan door bacteriën of schimmels.  

Meer weten over buikgriep? Lees dan in ons artikel over buikgriep alles over de oorzaken, symptomen en behandeling. 

Het is verstandig om je huisarts te raadplegen als: 

• Je langer dan 48 uur last hebt van braken en diarree. 
• Je naast diarree ook koorts hebt en heftig braakt. 
• Als je slijm en bloed in je ontlasting hebt 
• Je uitdrogingsverschijnselen hebt, zoals weinig plassen en veel dorst hebben. 
• Je je verward of suf voelt of het idee hebt dat je gaat flauwvallen. 
• Je continue buikpijn hebt.  
• Je boven de 70 jaar bent en al langer dan 8 uur niet geplast hebt. 
• Je boven de 70 jaar bent en na een dag nog steeds diarree hebt. 
• Je medicijnen gebruikt voor het plassen en tegen een hoge bloeddruk. 

Bij kinderen is het aan te raden de huisarts te bellen als ze langdurig overgeven en weinig vocht binnenkrijgen.