Overgeven (Vomitus)

Overgeven (braken of kotsen) is een reflex van je lichaam waar je meestal geen controle over hebt. Je kunt er behoorlijk van schrikken, maar vaak is het juist een goede zaak. Braken zorgt er namelijk voor dat stoffen die niet in je lichaam thuis horen, door de maag weer naar buiten worden gebracht. Door drukverhoging in je maag – het middenrif trekt samen – duwt je lichaam de maaginhoud via je slokdarm naar buiten. Overgeven kan dus in de meeste gevallen geen kwaad en als je maag leeg is, komen je maag en darmen meestal vanzelf weer tot rust.

Je kunt overgeven voelen opkomen

Meestal gaat er een bepaald gevoel vooraf aan braken. Je voelt je vaak eerst misselijk en krijgt braakprikkels die nog niet doorzetten. Voortekenen van overgeven kunnen zijn:

• Bleekheid
• Het uitbreken van zweet
• Meer speeksel in je mond

Braakneigingen

Soms komt het voor dat je niet hoeft over te geven maar wel moet kokhalzen. Dit is een normale, automatische reactie van je lichaam om te voorkomen dat je je verslikt of stikt. Andere oorzaken kunnen zijn:

• Herinnering aan of het ervaren van een angstwekkende situatie
• Nervositeit, stress, angst, hyperventileren of onzekerheid
• Alcoholconsumptie
• Roken
• Benauwdheid bij longaandoeningen, maagklachten en bepaalde medicijnen

Overgeven na het eten

Braken is in de eerste plaats een reflex om je lichaam te beschermen. Bedorven voedsel, dat je lichaam kan schaden, wordt door braken uit de maag verwijderd. Meestal duurt braken maar kort en voel je je al snel beter. Soms duurt het allemaal wat langer, bijvoorbeeld bij een flinke voedselvergiftiging. 

Overgeven en hoofdpijn

Overgeven kan gepaard gaan met hoofdpijn. Soms kun je ook nog last krijgen van misselijkheid of duizeligheid, zoals bij migraine. Hierdoor moet je misschien weer overgeven. Meestal verdwijnen de klachten vanzelf weer. Houd je langer dan een dag last van de klachten of komen de klachten terug? Ga dan even langs je huisarts om de oorzaak te achterhalen. Als je langdurig overgeeft, kan je lichaam namelijk uitdrogen. 

Overgeven en diarree

Langdurig braken kan als gevolg hebben dat je lichaam veel vocht en belangrijke stoffen kwijtraakt. Dit verlies wordt versterkt als je tegelijkertijd diarree hebt. Dit kan gevaarlijk zijn omdat je lichaam een bepaalde hoeveelheid vocht nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Als de hoeveelheid vocht veel te laag is, noem je dat uitdroging. Je voelt je erg slap en je kunt zelfs flauwvallen. Dit gebeurt alleen in extreme omstandigheden.

Overgeven kan verschillende oorzaken hebben, zoals:

• Infecties als een buikgriep
• Zwaar, vet of te veel eten
• Alcohol
• Verdriet
• Voedselvergiftiging
• Het zien van iets onaangenaams
• Een overmaat aan nicotine door nicotinevervangers en het roken van sigaretten 
• Hormonale veranderingen aan het begin van de zwangerschap
• Stress
• Zonnesteek
• Migraine
• Hersenschudding
• Evenwichtsstoornis

Overgeven (eventueel gepaard met diarree) is meestal niet ernstig, tenzij het steeds weer terugkomt. Bij kinderen komt braken vaak voor bij een maag-darmontsteking met koorts, gebrek aan eetlust en hangerigheid. Ook bij een hersenschudding kun je gaan braken. 

Zwart overgeven

Zwart braaksel bestaat vaak uit oud bloed. Hoewel lichte bloedsporen in braaksel niet altijd gevaarlijk hoeven te zijn, is het wel verstandig om een huisarts te bezoeken als je grotere hoeveelheden (puur) bloed braakt. Verschillende oorzaken van zwart overgeven zijn:

• Slokdarmverstopping
• Maagzweer
• Maagkanker

‘Gewoon’ spugen en braken wordt nog weleens door elkaar gehaald. Als je baby kleine hoeveelheden melk teruggeeft tijdens of direct na het voeden, dan spreken we van spugen. Dit is een normaal verschijnsel. Met braken wordt het spontaan opgeven van grotere hoeveelheden bedoeld.

Een korte periode van braken bij een verder gezonde baby is geen reden voor ongerustheid. Als het echter meer dan 3 keer per dag voorkomt, is het goed om een arts te raadplegen, omdat anders de kans bestaat dat de baby teveel vocht verliest.

Ook als de baby zeer krachtig braakt – het zogeheten projectielbraken – is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Dit kan namelijk duiden op een afwijking van de maaguitgang. 

Braken of overgeven gaat meestal vanzelf weer over. Wel is het belangrijk dat je voldoende blijft drinken om uitdroging te voorkomen. Begin met kleine slokjes water of lauwe thee en wanneer de klachten verminderen, kun je overstappen op vocht met meer voedingsstoffen zoals bouillon of vruchtensap. Als je niets kunt drinken omdat je erg misselijk bent, probeer dan regelmatig een kleine hoeveelheid te drinken. 

Om uitdroging bij overgeven te voorkomen, kun je ORS (oral rehydration salts sachets) innemen. Dit mengsel van zouten en druivensuiker helpt je darmen om meer vocht op te nemen in het lichaam. Het is zonder recept verkrijgbaar bij de drogisterij. 

Wat kun je het beste eten na het overgeven?

Als je geen zin hebt in eten is dat niet erg. Je hoeft pas weer te gaan eten als je trek krijgt. Eet dan ook gewoon waar je zin in hebt. Je kunt dan wel het beste kiezen voor lichtverteerbaar voedsel dat rijk is aan voedingsstoffen, zoals:

• Banaan, ananas, mango of bessen
• Smoothies
• Gekookt eitje
• Crackers
• Avocado

Als het braken lange tijd duurt of regelmatig terugkomt, ga dan naar de huisarts. Hij of zij zal dan kijken naar de oorzaak. Ook als het niet lukt om te drinken is het raadzaam om naar de huisarts te gaan. Het is niet altijd verstandig om een geneesmiddel te nemen tegen braken, want braken heeft altijd een doel: er zit iets in je lichaam en dat moet er uit.

Neem ook contact op als een klein kind braakt en suf lijkt.

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen:

• Huisarts en Wetenschap
• Darmklachten
• Medisch Spectrum Twente