Mazelen (Morbilli)

In het kort:

• Mazelen is besmettelijke virusinfectie.
• Mazelen worden verspreid door druppels, als iemand met mazelen niest of hoest, wordt het virus via ingeademde lucht doorgegeven aan een ander.
• De oorzaak van mazelen is besmetting met het morbillivirus.
• De symptomen van mazelen zijn rode vlekjes op de huid, die ruw aanvoelen.
• Je kunt mazelen voorkomen met een vaccinatie. De Rijksoverheid biedt kinderen in Nederland gratis een BMR-vaccinatie aan om een mazelenepidemie te voorkomen.

Bijna iedere ouder krijgt ermee te maken: ineens heeft je baby rode vlekjes. Soms zitten de rode vlekjes alleen in het gezicht, soms verspreiden ze zich over het hele lichaam. Rode vlekjes bij een baby kunnen op verschillende ziektes wijzen. Wanneer moet je je zorgen maken als ouder? We richten ons vooral op mazelen, met name bij baby’s en kinderen, maar ook bij volwassenen. Lees meer over de symptomen van mazelen, de behandeling en over het vaccineren tegen mazelen. Hieronder vind je eerst meer informatie over rode vlekjes en het mazelenvirus.  

Rode vlekjes bij een baby zijn soms onschuldig, maar ze kunnen ook op een onderliggende ziekte wijzen. Bij roodheid door huiduitslag is er mogelijk sprake van eczeem of een allergie. Er zijn ook een aantal bacteriën en virussen die ziektes veroorzaken met rode vlekjes als symptoom:

• Waterpokken
• De vijfde ziekte
• De zesde ziekte
• Roodvonk
• Rodehond
• Meningokokken 
• Mazelen

Dit dossier is specifiek gericht op mazelen herkennen, voorkomen en behandelen. 

Mazelen is een zeer besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door het mazelenvirus. Dit virus behoort tot de morbillivirussen, vandaar dat de medisch term voor mazelen ‘morbilli’ is. Tegenwoordig komt mazelen in Nederland niet vaak meer voor, dankzij de opname van mazelen in het Rijksvaccinatieprogramma. Alle kinderen krijgen een vaccinatie en dus bescherming tegen mazelen aangeboden in de BMR-prik. Deze vaccinatie beschermt naast mazelen ook tegen de bof en rodehond. Lees meer over het mazelenvaccin.

Het mazelenvirus is een van de meest besmettelijke virussen. Het virus zit in je neus, mond en keel. Mensen dragen het virus aan elkaar over via besmette vochtdruppeltjes. Denk hierbij aan uitademen, praten, hoesten of niezen. De druppeltjes verspreiden zich dan via de lucht. Het virus kan zich ook verspreiden via vochtdruppeltjes op de handen, deurklinken, bestek of speelgoed. Dit kan zowel bij direct als indirect contact zijn.

Buiten het lichaam kan het mazelenvirus nog enkele uren overleven. Bij contact met het virus binnen deze tijd, kun je dus besmet raken. Na besmetting met het virus duurt het zeven tot veertien dagen tot de eerste symptomen optreden. Iemand die eerder mazelen heeft gehad kan dit niet opnieuw krijgen. Bij volledige vaccinatie (met 14 maanden en 9 jaar) ben je voor 99 procent beschermd tegen mazelen.  

Met een epidemie bedoelen we een grote uitbraak van mazelen onder mensen. Voor 1963 was er nog geen mazelenvaccin. Elke twee tot drie jaar ontstonden toen grote mazelenuitbraken waarbij wereldwijd jaarlijks ruim 2,5 miljoen mensen overleden. Ook in Nederland kregen vrijwel alle kinderen mazelen. Vanaf 1967 werd het mazelenvaccin in Nederland ingevoerd en in 1987 werd het onderdeel van de BMR-prik. Dit betekent echter niet dat mazelen helemaal niet meer voorkomen. 

In Nederland krijgen ongeveer tien kinderen per jaar mazelen, meestal binnen groepen die zich niet of minder laten vaccineren. In 2013/2014 was de laatste uitbraak van mazelen in Nederland, waarbij 180 mensen in het ziekenhuis moesten worden opgenomen en een 17-jarige jongen overleed. In een aantal andere Europese landen is al langer een mazelenepidemie actief, met name in Roemenië en Oekraïne. De laatste jaren zijn er ook in Frankrijk, Engeland, Italië en Griekenland regelmatig mazelenuitbraken. 

Er bestaat een effectief en veilig vaccin om mazelen te voorkomen. Lees verderop meer over de mazelenvaccinatie.