Behandeling en mogelijke complicaties mazelen

Wanneer je besmet raakt met mazelen is het soms mogelijk om alsnog, achteraf, een vaccinatie te krijgen. Het vaccin activeert het afweersysteem en voorkomt zo dat het virus zich verder in het lichaam verspreidt. Ernstige klachten en complicaties kunnen dan worden voorkomen. Een inenting moet echter wel binnen drie dagen na contact met iemand met mazelen worden gegeven (liefst binnen 24 uur). Overleg bij contact met iemand met mazelen met je huisarts of de lokale GGD. 

Veel mensen vragen zich af hoe gevaarlijk mazelen nou echt zijn. Vroeger kreeg toch bijna iedereen mazelen? Het klopt dat de meeste volwassenen geboren vóórr 1965 de mazelen hebben doorgemaakt. Echter stierven in die tijd ook jaarlijks ruim 2,5 miljoen mensen wereldwijd! Vooral de complicaties die bij mazelen kunnen ontstaan zijn gevaarlijk. Deze complicaties treden vaker op bij kinderen onder de 5 jaar, volwassenen boven de 30 jaar en bij zwangere vrouwen. Ook mensen met een verminderde weerstand lopen meer risico, zoals mensen met leukemie of hiv. Gevaarlijke complicaties bij mazelen zijn bijvoorbeeld:

• Oorontstekingen
• Luchtweginfecties zoals longontsteking
• Ernstige diarree en daardoor uitdroging
• Hersenontsteking (encefalitis)
• Blindheid

Kinderen die mazelen hebben gehad, blijven nog ruim twee jaar vatbaar voor andere infecties. Behandeling bij complicaties is meestal nodig. Bij ontstekingen kan een arts bijvoorbeeld antibiotica voorschrijven. 

Net als bij bijvoorbeeld griep moet het lichaam uiteindelijk zelf het mazelenvirus bestrijden. Hierbij is het belangrijk om goed uit te zieken:

• Rust is erg belangrijk, maar je hoeft niet per se in bed of binnen te blijven.
• Drink voldoende, minimaal 1,5 liter per dag.
• Bij koorts moet het lichaam voldoende warmte kwijt kunnen. Zorg daarom voor dunne, losse kleding en dekens. 
• Gebruik bij pijn of koorts eventueel paracetamol. 

Naar school of werk met mazelen?

Meld een besmetting met mazelen altijd op het kinderdagverblijf, school of werk – vooral als er niet-gevaccineerde kinderen of volwassenen in de omgeving zijn. Thuisblijven heeft meestal weinig zin. Het virus is namelijk al besmettelijk voordat er klachten optreden. Thuisblijven heeft alleen zin als iemand ook tijdens de besmettelijke periode afwezig was (vier dagen voor het ontstaan van de rode vlekjes).

Een kind met mazelen mag dus in principe gewoon naar het kinderdagverblijf of naar school als het zich goed voelt. Neem een kind met mazelen echter niet mee naar het consultatiebureau, want daar zijn veel pasgeborenen die nog niet zijn gevaccineerd (de eerste vaccinatie vindt plaats met 14 maanden). Volwassenen met mazelen moeten eerst met de GGD of bedrijfsarts overleggen voordat ze weer aan het werk kunnen. 

Hygiënische maatregelen

Bij een uitbraak van mazelen zijn hygiënische maatregelen belangrijk. Nies of hoest bij voorkeur in een papieren zakdoekje en gooi deze na (eenmalig) gebruik meteen weg. Heb je geen zakdoek bij je? Nies of hoest dan niet in je handen, maar in de plooi van je elleboog. Via de handen is de kans op verspreiding namelijk groter. Was na een nies- of hoestbui je handen. Regelmatig de handen wassen is sowieso aan te raden. Houd daarbij de volgende tips in gedachten:

• Maak je handen goed nat.
• Gebruik vloeibare zeep.
• Zorg dat je je hele handen goed inzeept, dus de binnen- en buitenkant. Vergeet niet je vingertoppen, duimen en de huid tussen je vingers. 
• Spoel jehanden goed af onder stromend water totdat alle zeepresten weg zijn.
• Droog je handen goed af, bij voorkeur met een papieren handdoekje dat je daarna weggooit.

In Nederland krijgt ieder kind gratis een mazelenvaccinatie aangeboden via het Rijksvaccinatieprogramma. Kinderen krijgen het vaccin twee keer: bij een leeftijd van 14 maanden en 9 jaar. Op deze pagina lees je meer over de mazelenvaccinatie. 

Iemand die mazelen heeft gehad, kan de ziekte niet opnieuw krijgen. Het lichaam bouwt dan een natuurlijke weerstand op tegen het mazelenvirus. Dit heet resistentie. Mocht je lichaam ooit weer in aanraking komen met het mazelenvirus, dan zijn er voldoende afweerstoffen aanwezig zodat het virus geen kans krijgt om te overleven. Het doormaken van mazelen brengt echter risico’s met zich mee. Daarom is in Nederland in 1976 de mazelenvaccinatie geïntroduceerd. 

Bij vaccinaties maakt men gebruik van hetzelfde principe als bij een natuurlijk verloop van mazelen. Een zeer kleine, ongevaarlijke hoeveelheid van het mazelenvirus wordt in het lichaam gebracht. De viruscellen zijn van tevoren verzwakt. Hierdoor krijg je geen mazelen, maar bouwt het lichaam wel afweer tegen de ziekte op. 

Wat zit er in het mazelenvaccin?

Alle vaccinaties moeten voldoen aan strenge veiligheidseisen. Voordat een vaccin op de markt komt, wordt jarenlang uitgebreid onderzoek gedaan naar de werking en bijwerkingen. Het mazelenvaccin is een zogenoemd combinatievaccin. Met één prik bouwt een kind bescherming op tegen verschillende ernstige infectieziekten.

De vaccinatie tegen mazelen wordt gecombineerd met het vaccin tegen bof en rodehond in het BMR-vaccin. Hierin zitten verzwakte virusdeeltjes van mazelen, bof en rodehond. Verder zitten er een aantal goed onderzochte, ongevaarlijke hulpstoffen en reststoffen in het mazelenvaccin om het bijvoorbeeld lang genoeg houdbaar te maken. Lees er meer over op Rijksvaccinatieprogramma.nl.

Let op: het mazelenvaccin leidt niet tot een grotere kans op autisme, diabetes of chronische darmontsteking.

Met een mazelenvaccinatie bescherm je jezelf en anderen tegen mazelen en voorkom je gevaarlijke complicaties. Dankzij het mazelenvaccin komt mazelen steeds minder voor. Toch stierven in 2016 wereldwijd nog steeds ongeveer 90.000 kinderen aan de gevolgen van mazelen. Ook in Nederland krijgen jaarlijks nog zo’n tien kinderen mazelen. Dit gebeurt meestal binnen groepen waar minder wordt gevaccineerd. Om ziekte en complicaties door mazelen te voorkomen, kun je je laten vaccineren.

Het is heel belangrijk dat genoeg mensen zich laten vaccineren; hoe meer mensen zijn gevaccineerd tegen mazelen, hoe moeilijker het virus zich kan verspreiden (groepsimmuniteit). Zo wordt de kans ook kleiner dat (nog) niet-gevaccineerden ziek worden, zoals jonge kinderen die nog geen vaccinatie hebben gekregen of mensen met een verminderde weerstand die zich niet kunnen laten vaccineren (bijvoorbeeld bij hiv en leukemie). Samen zorgen we ervoor dat het mazelenvirus geen kans krijgt.