Koortslip (Herpes labialis)

Een koortslip is een onschuldige huiduitslag en wordt ook wel koortsuitslag genoemd. Meestal verschijnt een koortslip op of rond je lippen en je neus. Je krijgt dan een blaasje op je huid. Als dit blaasje geneest, wordt het een korstje.

Een koortslip wordt veroorzaakt door een virusinfectie (herpes simplex). Herpes simplex is een van de vele virussen die de meeste mensen in hun lichaam dragen zonder er last van te hebben. Zo bestaan er ook het herpes zoster-virus (waterpokken) en het herpes progenitalis-virus (de soa herpes genitalis). 

In principe heeft een koortslip niks te maken met de soa herpes genitalis, maar in zeldzame gevallen kan het wel herpes genitalis veroorzaken (via orale seks).

De meeste mensen worden als kind al met het virus besmet. Tijdens de eerste besmetting voelen kinderen zich een paar dagen ziek. De infectie begint met hoge koorts, een branderig gevoel in de mond en opgezwollen lymfeklieren. Het kind krijgt pijnlijke blaasjes in de mond en wil hierdoor waarschijnlijk niet eten. Verder is er een toename in speekselproductie. De koorts duurt hooguit een paar dagen. Na 10 tot 14 dagen zijn de koortsblaasjes verdwenen. 

Na deze eerste doorgemaakte infectie met het herpesvirus, blijft het virus inactief in het lichaam aanwezig. Je raakt het nooit meer kwijt en het zal van tijd tot tijd weer de kop opsteken. Als het virus na deze eerste infectie weer actief wordt, veroorzaakt het koortsblaasjes bij de lippen. De koorts en opgezwollen klieren komen niet terug. Het virus veroorzaakt in het vervolg steeds koortslippen. 

De koortsblaasjes kunnen ontstaan op het moment dat je een verlaagde weerstand hebt. Momenten van verminderde weerstand zijn bijvoorbeeld menstruatie, stress en vermoeidheid. Ook als je lichaam bezig is om andere virusinfecties te bestrijden (zoals een verkoudheid of griep), kan het virus geactiveerd worden en een koortslip veroorzaken.

Een koortslip bestaat uit verschillende fases. Wij vertellen je hoe je de fases kunt herkennen en hoe besmettelijk een koortslip is in de verschillende fases. 

• Fase 1: opkomende koortslip. De eerste 2 dagen voordat je een koortslip krijgt, kun je last hebben van een kriebelend, kloppend, tintelend en branderig gevoel. Vaak herken je het gevoel wel en weet je al hoe laat het is. In deze fase is de koortslip nog niet besmettelijk. 
• Fase 2: beginnende koortslip. Na 2 tot 4 dagen vormt zich een klein, doorzichtig, vochthoudend lipblaasje. Je kunt ook last hebben van meerdere blaasjes. Een beginnende koortslip kan besmettelijk zijn, pas hier dus mee op. 
• Fase 3: wondjes. Na 4 tot 5 dagen kunnen de blaasjes barsten en er kan slijm uit vrijkomen. De blaasjes zien eruit als wondjes en kunnen pijn doen. In deze fase is je koortslip op zijn besmettelijkst. 
• Fase 4: korstjes. Na ongeveer 5 dagen zullen de lipblaasjes openbreken en komt er een korstje op. De huid is daar pijnlijk en gevoelig. Je koortslip kan besmettelijk zijn in deze fase. 
• Fase 5: herstel. De huid onder het korstje herstelt zich en de korstjes laten los. Je koortslip is dan genezen. Je koortslip is mogelijk nog besmettelijk dus pas op als je contact hebt met anderen. 

Een koortslip is in de meeste gevallen na 2 weken genezen. Van de 2 weken is een koortslip ongeveer 8 dagen zichtbaar. De lipblaasjes genezen dan ook in 7 tot 10 dagen. Het herstel duurt langer als de korstjes bijvoorbeeld eerder openbreken dan dat de huid genezen is. 

Als je koortslip langer dan 2 weken duurt kun je contact opnemen met de huisarts. 

Herpes simplex, het virus dat een koortslip veroorzaakt, is besmettelijk, zeker bij direct contact. Het herpesvirus in de vochtige blaasjes kun je op verschillende manieren overbrengen: 

• Zoenen. Via speeksel kun je het virus delen. 
• Huidcontact. Als je het lipblaasje met je vingers hebt aangeraakt en vervolgens iemand de hand schudt, dan kun je iemand besmetten.  
• Voorwerpen. Je kunt het virus ook doorgeven via voorwerpen zoals een glas of bestek. 

Pas als de blaasjes zijn opgedroogd is het besmettingsgevaar minder groot, maar zeker nog niet geweken. Het virus verspreidt zich ook sneller als je zelf ook wondjes of blaren op de huid hebt.Wat is de incubatietijd van een koortslip? 

Als je met iemand in contact bent geweest die besmettelijk is, dan kun je na 2 tot 20 dagen zien of je zelf ook last krijgt van een koortslip. 

Als je eenmaal een koortslip hebt gehad, bestaat de kans dat deze terugkeert. Een koortslip komt vooral voor als je een lage weerstand hebt. Met de volgende maatregelen kun je proberen een koortslip te voorkomen: 

• Gebruik een goed beschermend zonnebrandmiddel voor je lippen. 
• Eet gezond en beweeg voldoende. 
• Zorg dat je voldoende nachtrust krijgt.  
• Zorg dat je genoeg vitamines binnenkrijgt. 
• Vermijd te veel zonlicht. 
• Rook niet en matig alcohol. 
• Eet voedingsmiddelen met lysine, zoals kaas, ei, avocado, mango, peren, appels en tomaten. 
• Was regelmatig je handen, zeker als iemand in je omgeving last heeft van een koortslip. 

Koortslip en de zon

Het is bewezen dat de zon een koortslip kan uitlokken. Uv-stralen kunnen de huid van lippen namelijk beschadigen en zo een nieuwe koortslip veroorzaken. Een terugkerende koortslip kan voorkomen worden als je je lippen goed beschermt tegen de zon. Smeer daarom (ook als het bewolkt is) je lippen in met een lippenbalsem met SPF. 

Een zwangerschap vergroot de kans op een koortslip niet, maar je kunt tijdens je zwangerschap wel eerder last krijgen van een koortslip omdat je mentaal en lichamelijk veel meemaakt. Je kunt dan bijvoorbeeld een lagere weerstand hebben, wat de kans op een terugkerende koortslip vergroot. Een koortslip is niet extra gevaarlijk als je zwanger bent, omdat je baby in je buik beschermd is tegen het virus. 

Als je een baby hebt, moet je extra voorzichtig zijn met een koortslip. Baby’s kunnen ernstig ziek worden van het herpes simplex-virus omdat hun immuunsysteem nog niet volledig ontwikkeld is. Vermijd dus direct contact met baby’s jonger dan 6 maanden als je last hebt van een koortslip.  

Niet alleen bij baby’s jonger dan 6 maanden moet je oppassen met een koortslip. Bij de volgende personen moet je ook opletten met een koortslip: 

• mensen die lijden aan hiv 
• mensen die kanker hebben en behandeld worden met chemotherapie 

Aften zijn kleine blaasjes die soms lijken op de blaasjes die je krijgt bij een koortslip. Hoe weet je nu of je aften of een koortslip hebt? Het grootste verschil tussen aften en een koortslip is dat een koortslip besmettelijk is en aften niet. Aften zitten vooral in je mond en de blaasjes van een koortslip zitten vooral aan de buitenkant van je lippen. Lees hier meer over aften. 

Een koortslip is meestal onschuldig, daarom wordt deze in principe niet door een arts behandeld. Er bestaat helaas geen wondermiddel om een koortslip te genezen. In principe gaat een koortslip vanzelf weer weg. De koortslip gaat het snelst over als je er niet aan zit en als de korstjes de tijd krijgen om er vanzelf af te vallen. 

Je kunt wel de genezing van een koortslip iets versnellen en de pijn en irritatie verminderen. 

Zinkzalf kan in de tijd van de blaasjes ter verzachting worden aangebracht. Zinkzalf op je koortslip smeren kan ervoor zorgen dat de blaasjes sneller indrogen. 

Je kunt een koortslip zelf behandelen met verschillende crèmes, zalfjes, pads of lotions die hiervoor op de markt zijn. Dit kun je gebruiken als je al een koortslip hebt, of als je er één voelt aankomen. 

Behandeling voordat de koortslip zichtbaar is

Je kunt de duur van een koortslip iets verkorten als je begint te smeren met een koortslipcrème zodra je een tinteling of brandend gevoel op je lip voelt. Je gebruikt dan het beste antivirale crème, namelijk aciclovircrème.

Behandeling tegen de koortslipblaasjes

Heb je blaasjes op je lip? Breng dan crème, zalf of lotion met een wattenstaafje op de koortsblaren aan en niet eromheen, zodat het virus zich niet naar andere plekken kan verspreiden.  

Je kunt het beste zalf of crème gebruiken die de blaasjes sneller laat opdrogen. Zalfjes met de volgende bestanddelen kunnen daarbij helpen: 

• lidocaïne 
• zinkoxide, ook wel zinksulfaat genoemd 
• een pleister met hydrocolloïd 

Was na het aanbrengen van een koortslipcrème goed je handen.  

Peuter nooit aan de plekjes, want zo kunnen ze ontstoken raken. Daarnaast kunnen anderen besmet raken via het vocht uit de blaasjes. Als het vocht elders op de huid terechtkomt, kan de koortsuitslag zich daar uitbreiden.  

Behandeling tegen korstjes van een koortslip

Als je eenmaal korstjes hebt, dan kun je het beste een crème op vaselinebasis gebruiken om de huid om de korstjes heen en de korstjes zelf een beetje soepel te houden. 

Probeer de korstjes van je koortslip zo min mogelijk aan te raken en wees voorzichtig met eten en lachen, hierdoor kunnen de korstjes namelijk weer openbreken en is de kans op besmetting weer groter. 

Heb je een koortslip die veel pijn doet en helpen bovenstaande crèmes en zalfjes niet? Dan kan je huisarts je antivirale tabletten voorschrijven. Deze bevatten de werkzame stof valaciclovir of aciclovir. 

Het is ook verstandig om contact met je huisarts op te nemenals: 

• de blaasjes ontstoken raken 
• de infectie langer dan 2 weken duurt 
• de koortslip er vreemd uitziet 
• je blaasjes op of rond je ooglid krijgt 
• je blaasjes op je geslachtsdelen ziet 
• je een koortslip krijgt en ondertussen behandeld wordt met chemotherapie  
• je een koortslip krijgt en je hebt hiv 
• je denkt dat je baby koortslipblaasjes krijgt 
• je baby in contact is geweest met iemand met een koortslip 
• je zwanger bent en vlak voor de uitgerekende datum een koortslip krijgt