Koorts (Febris)

Koorts is een afweerreactie van het lichaam op een infectie door een virus of bacterie. Als je koorts hebt, maakt je lichaam afweerstoffen aan tegen deze ziekteverwekkers. Hierbij kan je lichaamstemperatuur stijgen. Zo kan je lichaam meer afweerstoffen aanmaken en het virus of de bacterie beter onschadelijk maken. Bij (jonge) kinderen kan een snelle stijging van de lichaamstemperatuur een koortsstuip uitlokken.  

Je hebt koorts als je lichaamstemperatuur boven de 38 graden Celsius is.  

Wat is de koude koorts? 

Koorts wordt ook wel eens de ‘koude koorts’ genoemd. Dit refereert naar de vlagen van koude rillingen die je kunt hebben als je koorts hebt. De benaming ‘koude koorts’ is echter misleidend: zelfs als je het met vlagen koud hebt, stijgt je lichaamstemperatuur. Koude koorts duidt dus op gewone koorts, en moet niet verward worden met onderkoeling. 

Een normale lichaamstemperatuur schommelt tussen 36,5 graden Celcius en 37,5 graden Celsius. Dit geldt zowel voor volwassenen, baby’s en kinderen. ‘s Nachts en ‘s ochtends vroeg is je lichaamstemperatuur wat lager dan laat in de middag. Bij vrouwen kan de menstruatiecyclus invloed hebben op de lichaamstemperatuur.  

Als je lichaamstemperatuur net iets hoger is dan normaal, maar nog steeds onder de 38 graden Celcius, dan heb je geen koorts, maar verhoging. Bij verhoging schommelt je lichaamstemperatuur tussen de 37,5 graden en de 38 graden.    

Je hebt verhoging als je temperatuur tussen de 37,5 graden en de 38 graden is. 

Koorts is meestal een symptoom van een bacteriële of virale infectie. Als je koorts hebt, kun je dus een virus of een bacterie bij je dragen die besmettelijk is. Hoe lang je precies besmettelijk bent, hangt af van de ziekteverwekker die de koorts veroorzaakt. 

Je hebt koorts als je lichaamstemperatuur hoger is dan 38 graden Celsius. Dit geldt ook voor baby’s en kinderen. Als je koorts hebt, dan kan je lichaamstemperatuur oplopen tot maar liefst 40 graden of hoger. Dit komt echter zelden voor.  

Wanneer heb je hoge koorts? 

Als je temperatuur tussen de 39 graden en de 39,5 graden ligt, heb je hoge koorts. In zeldzame gevallen kan je lichaamstemperatuur boven de 40 graden Celsius uitkomen. Je hebt dan hevige koorts. In dat geval moet je altijd contact opnemen met de huisarts. 

Het belangrijkste symptoom van koorts is een verhoogde lichaamstemperatuur. Verder kan koorts gepaard gaan met: 

• het heel warm of juist heel koud hebben 
• koude rillingen en klappertanden 
• hoofdpijn 
• spierpijn 
• verminderde eetlust 
• zweten 
• bleke of juist rode wangen 
• een snelle hartslag 
• een verhoogde bloeddruk 
• ijlen 
• keelpijn 
• keelontsteking 

Vraag je je af of je koorts hebt? Ga dan naar de symptomenchecker. 

Symptomenchecker

Hoe lang de koorts duurt is afhankelijk van de situatie. Meestal houdt koorts een paar dagen aan. Als je koorts hebt als gevolg van de griep, neemt de koorts meestal na 3 tot 5 dagen af. Andere symptomen van de griep kunnen echter langer aanhouden. 

Meestal wordt koorts veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie. De meest voorkomende oorzaak van koorts is de griep. Koorts is ook een welbekend symptoom van het coronavirus. Voor de meest recente informatie over het coronavirus verwijzen we je naar het RIVM.  

Naast de gebruikelijke oorzaken kun je ook koorts krijgen als gevolg van een auto-immuunziekte, waarbij het afweersysteem niet alleen ziekteverwekkers, maar ook het lichaam zelf aanvalt. Ook auto-inflammatoire ziekten kunnen koorts veroorzaken. Je afweersysteem werkt dan te hard werkt zonder dat er sprake is van een infectie in het lichaam. Verder kunnen allergische reacties, ontstekingen, tumoren en het gebruik van bepaalde drugs en medicijnen leiden tot koortsklachten. Dit zijn echter zeldzame oorzaken van koorts. 

Koorts na een vaccinatie 

Je kunt ook koorts krijgen na een vaccinatie. Dit betekent dat je afweersysteem aan het werk is om antilichamen aan te maken tegen de ziekte waarvoor je bent gevaccineerd. Zo ben je in het vervolg beter beschermd tegen deze ziekte. 

Oorzaak van koorts bij baby’s en kinderen 

In veel gevallen wijst koorts bij baby’s en kinderen op een infectie door een virus of bacterie. Baby’s en kinderen kunnen ook koorts krijgen na een vaccinatie. Het lichaam reageert op de vaccinatie door afweerstoffen aan te maken, net als bij een infectie. De meeste vaccinaties kunnen gedurende de eerste 2 dagen na de prik koorts geven. De BMR-vaccinatie (bof, mazelen, rode hond) kan 5 tot 12 dagen na de prik pas koorts geven. Hoe stel je de diagnose koorts? 

Je kunt uitvinden of je koorts hebt door je lichaamstemperatuur te meten met een thermometer. Als de thermometer een temperatuur van 38 graden of hoger weergeeft, heb je koorts. Lees hier hoe je je lichaamstemperatuur kunt opmeten.  

Diagnose van koorts bij baby’s en kinderen 

Je kunt vaststellen of je kind koorts heeft door zijn of haar lichaamstemperatuur op te meten met een thermometer. Lees hier hoe je de lichaamstemperatuur bij je baby of kind kunt opmeten.  

Koorts is een normale reactie van het lichaam en meestal ongevaarlijk. Het is dan ook meestal niet nodig om de koorts te verlagen. Rust nemen en uitzieken is in de meeste gevallen voldoende. 

Let op: in bepaalde gevallen is het belangrijk om contact op te nemen met je huisarts. Deze gevallen staan hieronder opgesomd.  

Ibuprofen en paracetamol bij koorts 

Als je naast koorts ook pijn hebt, kun je paracetamol innemen. De koorts zakt dan vaak ook. Koorts gaat echter niet sneller over door paracetamol. Ook ibuprofen kan verlichting bieden. Deze pijnstiller is ontstekingsremmend en verlaagt de koorts. Lees altijd de gebruiksaanwijzing voordat je ibuprofen of paracetamol gebruikt. 

Koorts behandelen bij baby’s en kinderen 

Als je kind zich erg slecht voelt en pijn heeft, kun je paracetamol geven. Hoeveel paracetamol je mag geven, hangt af van de leeftijd en het gewicht van je kind. Lees voor gebruik altijd de bijsluiter. Let op: het geven van paracetamol zorgt er niet voor dat de koorts sneller overgaat. Ook zorgt dit er niet voor dat de kans op koortsstuipen kleiner is. 

Als je koorts hebt, moet je voldoende water (1,5 tot 2 liter per dag) drinken om uitdroging te voorkomen. Neem verder voldoende rust. Je hoeft niet in bed te blijven. Meet 1 keer per dag je lichaamstemperatuur om te kijken of je nog steeds koorts hebt. Bij koorts is je lichaamstemperatuur hoger dan normaal, waardoor je het flink warm kunt krijgen. Daarom kan het helpen om dunne, comfortabele, loszittende kleding te dragen en onder een dun laken te slapen.  

Mag je met koorts naar buiten? 

Je hoeft niet de hele tijd binnen te blijven. Als je met koorts naar buiten gaat, kleed je dan wel voor het weer. Bij twijfel is het beter om je iets te warm te kleden en eventueel een laagje uit te doen als je het heet krijgt. 

Mag je douchen met koorts? 

Douchen is toegstaan bij koorts, maar neem geen koud bad of een koude douche. Je lichaam zal dan juist harder gaan proberen om je lichaamstemperatuur hoog te houden. Een koud bad of een koude douche werken dan averechts. 

Wat te doen als je baby, peuter of kind koorts heeft? 

Zolang je baby, peuter of kind koorts heeft, is het belangrijk om de volgende dingen te doen:  

• Geef hem of haar extra te drinken om uitdroging te voorkomen. Vooral baby’s kunnen snel uitdrogen. 
• Dwing je kind niet om te eten. Drinken is belangrijker.  
• Zorg dat je kind voldoende rust krijgt.  
• Kleed je kind in dunne, loszittende kleding. In bed is een dun laken voldoende.  
• Zorg ervoor dat jij (of iemand anders) altijd in de buurt bent om hem of haar in de gaten te houden. Een kind met koorts kan namelijk ineens toch erg ziek worden.  Wanneer is koorts gevaarlijk? 

Koorts is meestal onschuldig. Toch moet je in sommige gevallen contact opnemen met de huisarts, bijvoorbeeld als je onderliggende ziektes, een verzwakte weerstand, of bepaalde andere symptomen hebt.  

Neem in ieder geval contact op met de huisarts: 

• als je lichaamstemperatuur 40 graden Celsius of hoger is 
• als je last hebt van benauwdheid 
• als je last hebt van sufheid 
• als je weinig drinkt (minder dan de helft dan normaal)  
• als je weinig plast (minder dan 2 keer per dag) 
• als je een hart-, long-, nier- of suikerziekte (diabetes) hebt  
• als je een verzwakte weerstand hebt, bijvoorbeeld door een onderliggende aandoening of medische behandeling 
• als de koorts weer terugkomt als deze een paar dagen weg is geweest 
• als je in de afgelopen 4 weken in de tropen bent geweest 

Is koorts gevaarlijk bij baby’s en kinderen? 

In veel gevallen is koorts bij baby’s en kinderen geen reden voor bezorgdheid. Het is wel belangrijk om je kind in de gaten te houden.  

Heeft je kind koorts? Bel dan de huisarts in de volgende gevallen: 

• Je kind is jonger dan 3 maanden en de koorts komt niet door een vaccinatie.  
• Je kind heeft een hart-, long- of suikerziekte (diabetes).  
• Je kind heeft het syndroom van Down.  
• Je kind is in de afgelopen 4 weken in de tropen geweest.  
• Je kind heeft al 5 dagen koorts.  
• Je kind heeft een prik van het consultatiebureau gemist. 
• Je kind is suf en niet gemakkelijk wakker te krijgen.  
• Je kind blijft huilen en is ontroostbaar.  
• Je kind is benauwd of ademt anders dan normaal.  
• Je kind krijgt een bleke, grauwe of vlekkerige huidskleur.  
• Je kind krijgt blauwe lippen.  
• Je kind heeft rode vlekjes waarvan de kleur niet verbleekt als je erop drukt (op de romp, armen, benen of het oogslijmvlies).  
• Je kind wordt in korte tijd steeds zieker.  
• Je kind moet steeds overgeven. 
• Je kind heeft diarree.  
• Je kind drinkt minder dan de helft dan normaal.  
• Je kind heeft een halve dag niet geplast of heeft gedurende een halve dag geen natte luier gehad.  
• Je kind krijgt een koortsstuip.  
• Je kind krijgt last van een gezwollen arm, been of gewricht en hij of zij kan deze niet goed gebruiken.  
• Je kind krijgt opnieuw koorts na een aantal koortsvrije dagen.  
• Je kind heeft alleen koorts en verder geen andere klachten. Dit kan wijzen op een blaasontsteking.  

Is koorts gevaarlijk als je zwanger bent? 

Ook als je zwanger bent is koorts meestal niet gevaarlijk. Als je vroeg of juist laat in de zwangerschap bent, kan koorts wel risico’s met zich meebrengen. Koorts in de eerste 3 tot 8 weken van de zwangerschap kan het risico op aangeboren afwijkingen zoals hartproblemen en een schisis verhogen. Dit komt doordat de lichaamscellen van de zich ontwikkelende embryo ontregeld kunnen raken door de warmte. Ben je meer dan 32 weken zwanger en heb je meer dan 3 dagen hoge koorts? Dan kan je verhoogde lichaamstemperatuur weeën opwekken en tot een vroeggeboorte leiden. 

Heb je koorts tijdens de zwangerschap? Waarschuw de huisarts dan in ieder geval: 

• als je meer dan 38,5 graden koorts hebt 
• als je langer dan 3 dagen koorts hebt 
• als je ook last hebt van bloedverlies 
• als je je kindje minder voelt bewegen 
• als je harde buiken hebt 
• als je hevige buikpijn hebt 
• als de koorts steeds na een paar dagen terugkomt