De invloed van erfelijkheid op je gezondheid

Van elk gen erf je er twee; één van je moeder en één van je vader. Iedereen heeft kleine foutjes (mutaties) in de genen. Deze mutaties vormen meestal geen probleem, maar sommige veroorzaken ziekten. Soms wordt bij de geboorte al duidelijk dat een kind een ziekte heeft; soms blijkt dat pas op latere leeftijd.

De meeste erfelijke ziekten zijn recessief: om de ziekte door te geven aan hun kind, moeten beide ouders drager zijn van de genvariant die de ziekte veroorzaakt. Dit betekent echter niet dat de ouders deze ziekte ook zelf hébben, maar alleen dat ze drager zijn van de genvariant. Er zijn ook erfelijke ziekten die dominant zijn: dan hoeft maar één van de ouders de genvariant te hebben om het door te geven aan een kind.

De meeste ziekten ontstaan door een combinatie van genen, leefstijl en omgevingsfactoren. Het is hierdoor lastig om te voorspellen of je een bepaalde ziekte uiteindelijk krijgt of niet. Zo kunnen verschillende soorten kanker bijvoorbeeld erfelijk zijn: er zijn genen bekend die een verhoogd risico geven op kanker. Toch krijgt niet iedereen met dit gen uiteindelijk kanker; dat is afhankelijk van meerdere factoren.

Een aantal aandoeningen waarbij erfelijkheid ook een rol kan spelen, zijn hart- en vaatziekten, diabetes en dementie.

Hart- en vaatziekten

Bij een aantal hart- en vaatziekten en hartritmestoornissen speelt erfelijke aanleg een rol. Dit is met name het geval wanneer meerdere familieleden voor hun 65e te maken krijgen met (een) hart- of vaatziekte(n). Het is goed om alert te zijn als één van je ouders of je broer of zus op jonge leeftijd een hartaandoening heeft gekregen. Met een preventief medisch onderzoek kun je achterhalen in hoeverre jij ook risico loopt om deze aandoening te krijgen. 

Bepaalde vormen van kanker

Bij ongeveer 5% van alle kankersoorten is aantoonbare erfelijkheid de belangrijkste oorzaak. Vaak is het echter een combinatie van verschillende factoren. Kankersoorten waarvan bekend is dat erfelijke aanleg van invloed kan zijn, zijn onder andere:

• Baarmoeder- en eierstokkanker
• Borstkanker
• Verschillende soorten maag- en darmkanker
• Melanoom
• Prostaatkanker
• Schildklierkanker

Diabetes

Ook bij het krijgen van diabetes speelt erfelijkheid een rol. De invloed van erfelijkheid is groter bij diabetes type 2 dan bij type 1. Als diabetes type 2 voorkomt in je familie, heb je zelf een grotere kans om het ook te krijgen. Je levensstijl, met name overgewicht en te weinig bewegen, speelt hier een grote rol in. Zelfs als diabetes type 2 in de familie voorkomt, kun je de kans op het zelf krijgen van de ziekte met de helft verkleinen door gezonder te leven. 

Bij diabetes type 1 speelt erfelijkheid een veel kleinere rol. Het is nog niet bekend wat je zelf kunt doen om diabetes type 1 te voorkomen.

Dementie

Meestal is dementie niet erfelijk, maar als de dementie al voor je 65e begint, is er een kans dat erfelijkheid wel een rol speelt. Als dementie op jonge leeftijd binnen een familie vaker voorkomt, kan er sprake zijn van dominant overerfbare dementie. In dat geval wordt de dementie veroorzaakt door één specifiek gen. Kinderen van ouders met deze vorm van dementie, hebben 50% kans om zelf ook dementie te krijgen.

Het is belangrijk om je bewust te zijn van de ziekten die in je familie voorkomen en je hier – indien mogelijk – regelmatig op te laten onderzoeken. Als een bepaalde erfelijke ziekte veel voorkomt in je familie, kun je een genetisch onderzoek laten doen. Door middel van lichamelijk onderzoek, een stamboom en eventueel DNA-onderzoek kan dan worden vastgesteld of er sprake is van een erfelijke ziekte. Een andere optie is preventief medisch onderzoek, bijvoorbeeld via een Total Body Scan of een gerichte MRI of echo. Vaak gebeurt dit in een privékliniek. 

Daarnaast is een gezonde leefstijl belangrijk. Dit is altijd belangrijk, maar zeker als je een (erfelijke) aandoening hebt of de kans hebt om deze te ontwikkelen.