Psoriasis (psoriasis vulgaris)

Psoriasis is een chronische ontstekingsziekte van de huid. Ongeveer 1 op de 40 Nederlanders heeft in enige mate last van psoriasis. Zowel mannen als vrouwen kunnen psoriasis hebben. Het kan op elke leeftijd ontstaan, maar meestal ontstaat de aandoening tussen de 10 en 30 jaar, ook bij mensen met een gezonde leefstijl. Psoriasis komt vaker voor bij mensen van Europese afkomst met een lichte huidskleur, dan bij mensen van Afrikaanse of Aziatische afkomst. Het verloop van psoriasis bestaat uit rustige perioden en perioden waarin de psoriasis verergert. 

Is psoriasis besmettelijk?

In tegenstelling tot wat veel mensen denken, is psoriasis geen besmettelijke aandoening.

Van psoriasis bestaan verschillende vormen. Bij alle vormen is de huid aangedaan, alleen verschilt de plek op het lichaam, hevigheid en soort van de schilfering. 

• Psoriasis vulgaris. Het woord vulgaris betekent ‘gewoon’. Met psoriasis vulgaris wordt de meest voorkomende vorm van psoriasis bedoeld. In ongeveer 75-80% van de gevallen gaat het om deze variant. 
• Psoriasis capitis. Dit kenmerkt zich door rode, schilferende plekken op de hoofdhuid, vooral langs de haargrens en bij de oren. 

Lees meer over psoriasis capitis

• Psoriasis inversa. Deze variant bevindt zich vooral in de lichaamsplooien, zoals in de oksels, liezen en bilnaad. Door het broeiende effect in zo’n plooi ontstaat bij deze vorm van psoriasis nooit de kenmerkende schilfering. Ook hebben de plekken een andere kleur, namelijk zalmroze. 

Lees meer over psoriasis inversa

• Psoriasis guttata Deze vorm kenmerkt zich door kleine rode vlekjes met witte schilfertjes. De vlekjes hebben de grootte van een speldenknop tot maximaal 17 millimeter. Psoriasis guttata is voor velen de eerste kennismaking met deze huidziekte. Het ontstaat vaak in een korte periode, en vaak na een keelontsteking.  

Lees meer over psoriasis guttata

• Ziekte van Andrews-Barber Dit is een zeldzame, chronische vorm van psoriasis. De aandoening kenmerkt zich door pustels (blaasjes met pus) op de handpalmen en/of onder de voeten. Als de pustels zich verspreiden over het hele lichaam, wordt het psoriasis pustulosa genoemd. Psoriasis pustulosa treedt in aanvallen op en kan overgaan in gewone psoriasis. 

Lees meer over de ziekte van Andrews-Barber

• Psoriasis unguium. Dit is een nagelafwijking. Vaak zitten er putjes in de nagel en zijn er witte en/of geelbruine verkleuringen te zien. Het lijkt een beetje op een kalknagel. Psoriasis unguium komt meestal voor in combinatie met een andere vorm van psoriasis. Ongeveer 25-50% van de mensen met psoriasis vulgaris heeft deze nagelafwijking. 
• Erythrodermische psoriasis. Dit is een zeldzame vorm van psoriasis waarbij meer dan 70% van het lichaam met rode, schilferende plekken bedekt is. Daarbij kan de huid warm, strak gespannen en gezwollen zijn. Door verwijding van bloedvaten verlies je enorm veel vocht, eiwitten en mineralen. Ook kan je lichaamstemperatuur niet op peil worden gehouden. Deze vorm van psoriasis kan daarom erg gevaarlijk zijn, waardoor ziekenhuisopname nodig is.
• Artritis psoriatica. Artritis psoriatica is een combinatie van ontstekingsreuma en psoriasis. Hierbij gaan de huidklachten samen met gewrichtsproblemen. Vier op de tien mensen met psoriasis ontwikkelt artritis psoriatica. Ondanks dat beide tegelijkertijd ontstaan, kan het soms jaren duren voordat de symptomen van artritis psoriatica opspelen. In uitzonderlijke gevallen kun je al artritis psoriatica hebben voordat je psoriasis krijgt. Heb je psoriasis en heeft dit effect op je hoofdhuid, nagels of de huid bij je billen dan kun je een verhoogd risico hebben op het ontwikkelen van artritis psoriatica. Ervaar je naast psoriasis ook pijn in je gewrichten? Dat kan een teken van artritis psoriatica zijn. In dat geval is het verstandig contact op te nemen met de behandelend dermatoloog voor eventuele doorverwijzing naar een reumatoloog.

Lees meer over artritis psoriatica

De exacte oorzaak van psoriasis is nog onbekend. Wel wordt er een erfelijk verband gezien en is het duidelijk dat er verschillende omgevingsfactoren zijn die de huidafwijking uitlokken.

De huid vernieuwt zich voortdurend. Normaal gesproken verplaatsen huidcellen zich van dieper gelegen huidlagen naar de bovenste laag. Onderweg veranderen de huidcellen langzaam van structuur totdat ze aan het oppervlak afschilferen. Na ongeveer 28 dagen is de huid helemaal vernieuwd. Bij mensen met psoriasis duurt dit maar 4 tot 5 dagen door een overactivatie van het immuunsysteem. Hierdoor worden continu ontstekingseiwitten en -moleculen aangemaakt, waardoor huidcellen te snel gaan groeien. Dit geeft de typische schilfering van de huid. Naast interne factoren spelen ook externe factoren een rol die het immuunsysteem activeren en daardoor psoriasisklachten stimuleren.

Enkele factoren waardoor de ziekte kan uitbreken:

• Een koude of vochtige omgeving
• Stress
• Bepaalde bacteriële infecties zoals streptokokkenbacterie
• Hormonale veranderingen
• Verschillende medicijnen
• Roken
• Drinken van alcohol

Erfelijkheid van psoriasis

Als één van de ouders psoriasis heeft, is er een kans van 10% dat het kind ook psoriasis krijgt. Als beide ouders psoriasis hebben, stijgt dit risico naar 50%. Welke genen er precies een rol spelen in de erfelijkheid van psoriasis is niet bekend.

Hoe de psoriasisplekken er exact uitzien en waar ze voorkomen, is afhankelijk van de soort psoriasis en kan per persoon verschillen. Over het algemeen gaat het om symmetrisch verdeelde rode, verharde plekken met daarbij een zilverwitte schilfering. Deze zogenoemde plaques kunnen jeuken en pijn doen, omdat de huid erg droog wordt. Op de aangetaste en droge plekken kunnen kloven in de huid ontstaan. 

Er wordt onderscheid gemaakt in ernst van psoriasisklachten:

• Milde psoriasis: 1 of 2 plaques
• Ernstige psoriasis: vele plaques of een aantal grote, zeer uitgebreide plaques die een groot deel van de huid bedekken

Meer dan de helft van de mensen met psoriasis heeft de milde vorm. 

Psoriasis kan op verschillende plekken voorkomen: van psoriasis op de hoofdhuid en nagels tot aan psoriasis op de handen en voeten. Ook kan het op of rond de geslachtsdelen voorkomen. Je herkent het aan rode, verharde plekken met daarbij een witte schilfering.

Psoriasis op de hoofdhuid (in het haar)

Psoriasis komt het meest voor op de hoofdhuid en kan variëren van mild (kleine, rode plekjes) tot ernstig (dikke, schilferige plaques). Je kunt last krijgen van een brandend en jeukend gevoel, en van ernstige roos.

Lees meer over psoriasis op de hoofdhuid

Psoriasis aan de nagels

Bij deze vorm van psoriasis kun je last krijgen van afwijkingen aan vinger- en teennagels, zoals verdikking van de nagel, bruine verkleuringen, putjes in de nagelplaat, puskoppen in de nagelplaat, splinterbloedinkjes en nagelomloop. Bij ernstige vormen kan het ook voorkomen dat je nagel loslaat van het nagelbed door eeltvorming onder de nagel. 

Psoriasis op de handen en voeten

Als je last hebt van psoriasis op je handen en voeten kan dit veel problemen geven. Niet alleen in je vrije tijd, maar ook op werk. De rode, verharde en schilferende plekken kunnen namelijk gemakkelijk uitdrogen, waardoor pijnlijke kloofjes en wondjes ontstaan.

Let op: verwar deze vorm niet met handeczeem of een schimmelinfectie. 

Behandeling van psoriasis is gericht op het verminderen van de klachten. Genezen van psoriasis is nog niet mogelijk. Hoe de behandeling eruit ziet is afhankelijk van de ernst van de psoriasis. Het eerste stadium van de behandeling bestaat vaak uit zelfzorg: een crème of zalf van de drogist. In het tweede stadium geeft de huisarts advies. Bij een milde vorm zullen dit niet-medicamenteuze adviezen zijn, zoals het vermijden van stress, roken en drinken. Daarnaast kan de huisarts medicatie voorschrijven om de klachten te verminderen of zelfs te laten verdwijnen. Vaak gaat het om lokale behandeling met corticosteroïden of vitamine-D-preparaten om de ontsteking te remmen. Als het om ernstiger vormen van psoriasis gaat, dan worden deze therapieën gebruikt als aanvulling op de verdere behandeling.  

Wanneer een behandelplan wordt opgesteld, wordt ook gekeken naar beperkingen tijdens dagelijkse activiteiten, zoals werk, sport en vrije-tijdsbesteding, door psoriasis De plek van de psoriasis, zoals handen, gezicht of de genitaliën, kunnen namelijk een grote negatieve invloed hebben op sociale en relationele contacten.

Gemiddeld heeft iemand met psoriasis vier verschillende behandelingen nodig voordat de huid verbetert. De volgende vormen van behandeling kunnen worden besproken met de huisarts:

Crème of zalf voor psoriasis

Deze lokale behandeling is meestal voldoende voor mensen die weinig klachten hebben. Ongeveer de helft van de patiënten ziet een verbetering, in sommige gevallen verdwijnen de plekken zelfs. Meestal is dit effect tijdelijk.

Verwijzing naar een dermatoloog

In sommige gevallen is een behandelplan met een huisarts niet voldoende en wordt er een verwijzing gegeven voor een dermatoloog. Een dermatoloog is gespecialiseerd in huidziekten.

Systemische behandeling

Dit wil zeggen: medicijnen in de vorm van tabletten of injecties, met stoffen die de psoriasis onderdrukken. De medicijnen komen via het bloed in de huid terecht. Vraag je arts naar de verschillende mogelijkheden. Hij of zij kan je advies geven over de beste opties voor jouw specifieke situatie. 

Lichttherapie

Bij mensen die matige tot ernstige psoriasis hebben, kan lichttherapie met ultraviolet licht als behandeling geadviseerd worden. De lichttherapie onderdrukt de ontstekingsreactie in de huid. Vaak wordt lichttherapie gecombineerd met een lokale behandeling. Er zijn twee vormen van lichttherapie. Bij UVB-straling wordt gebruik gemaakt van ultraviolet B-licht. Hierbij is het gedeelte van het natuurlijke zonlicht waar je van kunt verbranden eruit gefilterd. Een alternatief is een PUVA-behandeling. Hierbij wordt ultraviolet A-straling gecombineerd met extra medicatie.

Lichttherapie kan als dagbehandeling (vaak in combinatie met zalven, crèmes en zoutbaden) in een kliniek worden ingezet, of je kunt het thuis toepassen. Lichttherapie is geen langdurige behandeling. De gebruikte UV-stralen kunnen namelijk schadelijk zijn voor de huid. 

Biologicals

Biologicals (natuurlijke medicijnen) voor psoriasis remmen eiwitten die betrokken zijn bij ontstekingen en celgroei. Op lange termijn kunnen biologicals klachten verminderen tot wel 90% of meer. Je komt in aanmerking voor deze behandeling als je een middelmatige tot ernstige vorm van psoriasis hebt, en als lichttherapie en systemische medicatie niet helpen. Biologicals kunnen dan langdurig gebruikt worden en in sommige gevallen kun je er volledig symptoomvrij van worden. 

Homeopathie en natuurlijke geneeswijzen

Bij milde vormen van psoriasis kan het nuttig zijn je te verdiepen in natuurlijke geneeswijzen. Vaak heeft het zin om homeopathie in te zetten naast systemische behandeling. Je kunt bijvoorbeeld gebruikmaken van fytotherapie, waarbij je plantaardige thee, tincturen of zalven inzet. Ook zijn er kuurbehandelingen in de vorm van klimaattherapie. 

Psoriasis is een erg onvoorspelbare ziekte. Zo kun je enkele weken last houden van huidafwijkingen, maar voor sommige mensen geldt dit levenslang. Bovendien kunnen de klachten spontaan verdwijnen en bij sommige mensen blijven de klachten voor altijd weg. Daarnaast kan de milde vorm overgaan in een ernstige vorm, maar kan de ernstige vorm ook helemaal verdwijnen met behandeling. Waarom dit per persoon verschilt, blijft tot nu toe onbekend.

Bij ongeveer 1 op de 3 mensen leidt psoriasis tot andere aandoeningen, zoals ontstoken gewrichten (artritis psoriatica). 

Er zijn verschillende dingen die je zelf kunt doen om uitbraken te minimaliseren, zoals deze tips:

• Vermijd langdurig contact met water. Water droogt de huid uit. Hetzelfde geldt voor zeep.
• Dep na contact met water de huid droog; wrijf niet, want dit belast de huid.
• Scrubs of peeling kunnen de psoriasis verergeren.
• Smeer de huid in met crème, zalf of olie om de huid soepel te houden.
• Draag katoenen kleding, om zweten te voorkomen.
• Koel je huid met koude omslagen, kompressen of ijsblokjes om de jeuk te verlichten.
• Zoek zonlicht op. Dit heeft een ontstekingsremmend effect. Verbranding daarentegen kan nieuwe psoriasisplekken veroorzaken, dus pas goed op in de zon. 
• Zwem in de zee (vooral de Dode zee is goed voor je huid). Een hoge zoutconcentratie helpt schilfers los te weken en remt de ontstekingsreactie.
• Vermijd uitlokkende factoren zoals stress, roken en alcohol.

Psoriasis kan, naast lichamelijke klachten, een negatief effect hebben op het dagelijks leven. Je kunt schaamte en onzekerheid ervaren door de psoriasisplekken en zelfs depressieve klachten ontwikkelen. We hebben hiervoor een aantal praktische tips:

• Vertel je omgeving over psoriasis. Zo voorkom je ongewenste reacties.
• Vind je het lastig om bij een eerste afspraak je aandoening te bespreken en wil je de plekken liever bedekken? Probeer dan lange kleding te dragen. Je kunt de plekken ook eventueel camoufleren met hypoallergene make-up.
• Maak je je zorgen om je negatieve gevoelens? Neem dan contact op met je huisarts. Hij of zij kan met je meedenken en je zo nodig doorverwijzen naar een specialist. 

Daarnaast kun je contact zoeken met lotgenoten om ervaringen te delen. Denk hierbij aan Psoriasispatiënten Nederland.

Veel psoriasispatiënten hebben baat bij aangepaste voeding. Tot op heden is er echter nog geen verband tussen voeding en psoriasis aangetoond, waardoor er ook geen voedingsadvies gegeven kan worden.

Toch kun je op eigen initiatief een eetdagboek bijhouden. Schrijf elke dag op wat je eet en drinkt. Na verloop van tijd ontdek je wellicht een patroon waaruit blijkt wat je beter niet kunt consumeren en welke voedingsmiddelen de huid misschien juist positief beïnvloeden. Noteer in dit dagboek ook of je stress hebt, ziek bent (geweest) en/of medicijnen gebruikt. Dit kunnen namelijk uitlokkende factoren zijn.  

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen:

• Nederlands Huisartsen Genootschap
• Huidarts: psoriasis aan de nagels
• Huidarts: psoriasis op handen en voeten
• Psoriasishuid.nl