Is je kind chronisch ziek of gewoon te moe?

Als kinderen oververmoeid zijn, kan het lijken alsof ze een chronische ziekte zoals Pfeiffer, kinderreuma of kanker hebben. Ze hebben vaak dezelfde klachten en een lage pijngrens.

Veel kinderen zijn doodmoe en 's ochtends bijna niet wakker te krijgen aan het eind van het schooljaar. Het is net of hun batterij bijna leeg is en in de vakantie weer opgeladen moet worden. Wat opvalt, is dat steeds meer kinderen niet alleen vlak voor de vakantie maar het hele schooljaar moe zijn. Uit onderzoek blijkt dat bijna de helft van langdurig vermoeide kinderen eindigt met de diagnose chronisch vermoeidheidssyndroom (cvs). Maar ook gezonde kinderen liggen soms maanden op de bank.

Rob Bakker, kinderarts in het Antoniusziekenhuis in Sneek, promoveerde in 2010 in het UMC Utrecht met zijn proefschrift over chronische vermoeidheid bij kinderen. Hij analyseerde ruim negentig kinderen van acht tot achttien jaar met aanhoudende vermoeidheidsklachten, die door de huisarts naar de kinderarts zijn doorverwezen. Een jaar na het eerste onderzoek blijkt de helft van de vermoeide kinderen nog steeds zoveel klachten te hebben dat ze voldoen aan de diagnose chronisch vermoeidheidssyndroom. Dit komt vooral voor bij meisjes van middelbare schoolleeftijd. Veel voorkomende klachten zijn spierpijn, gewrichtspijn en uiteraard extreme vermoeidheid. Vaak wordt een fysiotherapeut of een medisch psycholoog ingezet bij het genezingsproces. De andere helft van de hierboven genoemde kinderen leidt niet aan dit syndroom, maar is wel te vaak moe.

Deskundigen zien vaak een duidelijk verband tussen de vermoeide kinderen en de overvloed aan prikkels om hen heen. Hoogleraar kindergeneeskunde Wietse Kuis werkt als kinderarts in het UMC in Utrecht en ziet bijvoorbeeld veel gezonde kinderen die zo moe zijn dat ze niet meer naar school kunnen of onverklaarbare pijn hebben. Die pijnen zijn soms zo erg dat ouders en artsen kanker of kinderreuma vermoeden. Maar als uitgebreid onderzoek dat heeft uitgesloten, blijkt dat ze niet ziek zijn, maar uitgeput.

Een belangrijke factor van deze oververmoeidheid is de buitenwereld, die steeds drukker is geworden en steeds meer informatie op kinderen afvuurt. Kinderen staan aan veel meer invloeden bloot dan tien jaar geleden, terwijl hersenen er eeuwen over doen om zich aan te passen. Niet alle hersenen kunnen die enorme hoeveelheid prikkels aan. Daarnaast is de overvolle agenda van ouders én kinderen een belangrijke oorzaak van oververmoeidheid. Kinderen moeten naar school, sport, zwemles, muziekles en ook vaak de naschoolse opvang. Eenmaal thuis zijn er weinig rustmomenten omdat de computer, de Nintendo en de televisie alleen maar prikkels geven, die óók weer allemaal verwerkt moeten worden.

Vooral sociaal vaardige, geïnteresseerde en slimme kinderen kunnen last hebben van alle invloeden uit hun omgeving die ze moeten verwerken. Zij kunnen zich moeilijk afsluiten en zuigen het liefst de hele wereld in zich op. Verder vinden ze het vaak fijn om andere mensen van dienst te zijn en kunnen ze moeilijk nee zeggen. Ook de leuke dingen in het leven willen ze allemaal meemaken. Ze willen veel doen en er ook nog eens goed in zijn. Waarschijnlijk omdat ze zo duidelijk aanvoelen wat er van ze verwacht wordt en ook omdat ze voor zichzelf de lat te hoog leggen.

Wat bij oververmoeide kinderen zeer waardevol kan zijn, is het inzetten van cognitieve gedragstherapie. Ze krijgen, samen met hun ouders, inzicht in het verband tussen hun drukke leven en hun klachten. Ook helpt deze therapie kinderen anders met dingen om te leren gaan. Zo is het helemaal niet erg om wat minder actief te zijn, en wat minder goed in die activiteiten te zijn. Ook naar familie en vrienden toe is het belangrijk om te leren een keertje "Nee, nu even niet." te durven zeggen. Zeker deze kinderen moeten leren dat het gezond is om van je af te bijten en dat ze niet alle problemen van de wereld op hun schouders kunnen nemen. Ze leren zich op tijd terug te trekken, puur om zichzelf in bescherming te nemen tegen de buitenwereld. Alleen uitrusten in de vakantie en daarna weer dezelfde draad oppakken, is voor oververmoeide kinderen dus geen oplossing.