NDM-bacterie

Eigenlijk bestaat er niet zoiets als dé superbacterie. De New Delhi Metallo-beta-lactamase, ook wel NDM genoemd is in feite een gen dat overgedragen wordt door bacteriën. De bacteriën maken het enzym NDM aan. Dit enzym kan vervolgens in allerlei bacteriën huizen, waardoor deze per direct resistent worden tegen de meeste, zo niet alle, antibiotica. De superbacterie maakt het meest krachtige antibioticum, carbapenems, onschadelijk. Dit antibioticum is meestal het laatste redmiddel bij ernstige infecties. NDM wordt vaak gevonden bij bacteriën zoals E-colli en klebsiella pneumonia. Deze bacteriën kunnen bij mensen leiden tot blaas- en longontstekingen. De term ‘superbacterie’ is samengevat de verzamelnaam voor alle bacteriën die immuun zijn tegen vrijwel alle soorten antibiotica.

Omdat de sterkste antibiotica geen partij zijn voor de superbacterie die het NDM-enzym produceert. Er worden wel vaker bacteriën gevonden die resistent zijn tegen bepaalde antibiotica, maar dan gebruiken wetenschappers de antibioticagroep carbapenems. Carbapenems doden bacteriën en zijn zeer effectief. Toch is het enzym NDM daar ook resistent tegen.

De ziekteverschijnselen die de superbacterie NDM tot gevolg kan hebben, zijn:

• Terminale longontstekingen
• Maag-en darminfecties
• Bloedvergiftiging
• Urineweginfecties
• Overige infecties

Bij een verzwakte weerstand en ouderdom zijn de risico’s groter om te overlijden na een besmetting met de bacterie. Ook kleine kinderen lopen mogelijk meer risico.

Een bacterie met NDM werd voor het eerst in India en Pakistan gevonden. Waarschijnlijk zijn de bacteriën met het enzym naar Europa overgebracht door mensen die een goedkope plastische chirurgie behandeling of een andere ziekenhuisbehandeling ondergingen in India of Pakistan.

Superbacteriën verspreiden zich het snelst in ziekenhuizen. Dit omdat zich hier veel mensen met een verzwakt afweersysteem bevinden. Er wordt rijkelijk antibioticum voorgeschreven waardoor een NDM-bacterie zich snel kan evolueren. De bacteriën kunnen ook gewoon van mens op mens worden doorgegeven. Wie drager is, kan een besmette bacterie doorgeven via een eenvoudige handdruk. Ziekenhuizen waar de bacterie opduikt, plaatsen besmette patiënten onmiddellijk in quarantaine.

De prognose van een patiënt hangt af van zijn totale toestand op het moment van de diagnose. In het algemeen hebben patiënten met antibioticaresistente bacteriën meer complicaties en een langer verblijf in het ziekenhuis dan personen die antibioticagevoelig zijn.

Hoe sneller de NDM-bacteriën worden ontdekt, hoe sneller de juiste behandeling kan beginnen en hoe beter de prognose voor de patiënt is. Als de NDM-producerende bacteriën gevoelig zijn voor het antibioticum colistine, is de prognose meestal goed.

• Wat is colistine? Colistine (polymyxine E) behoort tot de groep polymyxinen. De werkzame stoffen van dit antibioticum zijn afkomstig van de bacterie Bacillus polymyxa.

Patiënten met een zwak immuunsysteem, bijvoorbeeld door bestraling of chemotherapie en patiënten op intensive-care-afdelingen worden extra nauwlettend in de gaten gehouden door artsen. Hierbij spreken we van een bewaakte prognose.

De kans op een infectie met de superbacterie NDM kun je verminderden of zelfs voorkomen door relatief eenvoudige hygiënische methoden. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de volgende maatregelen:

• Veelvuldig handen wassen
• Vermijden van gebieden en mensen die bekend zijn met NDM-bacteriën
• Indien van toepassing, adequate behandeling van watervoorziening. Hierbij gaat het om gebieden in bijvoorbeeld India en Pakistan waar de watervoorziening gebreken vertoont

Ziekenhuizen zijn een ware broedplaats voor de superbacterie. Dit komt omdat hier veel mensen met een verzwakt afweersysteem zijn. Daarbij wordt er in ziekenhuizen rijkelijk antibiotica voorgeschreven waardoor een NDM-bacterie zich snel kan ontwikkelen.

Er is geen vaccin beschikbaar tegen de superbacterie. Het is onwaarschijnlijk dat men deze op korte termijn zal ontwikkelen. Dit omdat er veel bacteriestammen zijn die het potentieel hebben om, met de juiste genen, een NDM-bacterie te produceren.

De NDM-bacteriën werden voor het eerst gevonden in India en Pakistan. In 2010 kwam NDM veel in het nieuws door een aantal sterfgevallen. Zo overleed in juni 2010 in Brussel een Belg, nadat hij een ziekenhuisbehandeling had ondergaan in Pakistan. En in augustus 2010 dook de superbacterie ook op in Groot-Brittannië.

De ziekteverwekker NDM is in ongeveer dertien Europese landen gesignaleerd. Bijna tachtig mensen waren in 2010 geïnfecteerd met het antibiotica-resistente enzym, waarvan zeven personen zijn overleden.

Artsen staan vaak met lege handen tegenover deze agressieve bacteriën. Vooral zwakken, zieken en ouderen overleven de bacteriën moeilijker. Toch is er ook goed nieuws. Oude typen antibiotica Colistin en Tigecycline bleken toentertijd bij enkele besmette Amerikanen wel effect te hebben gehad tegen NDM.

In Nederland waren er in 2010 drie slachtoffers door de NDM-bacterie. Een van de slachtoffers is overleden. Bij de gestorven patiënt was er sprake van ernstig onderliggend lijden. De andere twee slachtoffers herstelden van de NDM-bacterie. Sindsdien zijn er slechts enkele meldingen geweest van besmettingen met een NDM-bacterie.

Auteurs: Ayla Versteegh en Rachel van de Pol
Bronnen: ECDC, Scientas.nl, Emedicinehealth.com, Zeldzame resistente ziekenhuisbacterie opgedoken in het ZMC