Tekenbeet

Een teek is een spinachtige parasiet, die zich schuilhoudt op hoge grashalmen en in laag struikgewas, (moes)tuinen, parken, bossen en duinen. Ze behoren tot de ‘geleedpotigen’. Dit betekent dat ze een uitwendig skelet (zonder wervels) en meerledige poten hebben. Vrouwelijke teken voeden zich met het bloed van passerende dieren en mensen (ook wel gastheren). Daarbij kunnen ze bacteriën, virussen en parasieten overbrengen. Per jaar hebben ongeveer 1,2 miljoen mensen in Nederland een tekenbeet.

Een teek klemt zich vast met kleine weerhaken en doorboort de huid met een soort zaag (hypostoom). Op dat moment zit een teek muurvast: je krijgt er geen beweging in zonder dat je daarbij speciaal materiaal gebruikt. Een volgezogen teek heeft soms wel een doorsnede van 1 centimeter!

Wereldwijd zijn er zo’n 820 soorten teken. De bekendste en meest voorkomende teek in Nederland is de ‘schapenteek’ (Ixodes ricinus). 

Waar leeft de teek?

Vaak wordt gedacht dat teken alleen in tropische gebieden voorkomen. Maar dat is dus niet waar. Ze komen ook voor in Nederland en Europa. Door ons mildere klimaat en de daarmee gepaard gaande zachte winters, kunnen teken makkelijk overleven en worden ze ook sneller actief. Teken worden doorgaans actief vanaf 5°C. In de maanden maart tot en met oktober (met een piek in april tot en met september) is het risico op tekenbeten dan ook het hoogst. 

De teek leeft vaak in weilanden, struikgewas, duinen, parken en bossen. Maar wist je dat we de meeste tekenbeten oplopen in onze achtertuin? Zodra een mens of dier langskomt, kruipt de teek via het lichaam omhoog en grijpt hij zich vast. Een teek kan dus niet vliegen of springen zoals veel mensen denken en valt ook niet uit bomen. Dat is een fabeltje. 

Wanneer een teek zich vast bijt kan het virussen, bacteriën en parasieten overbrengen. De meest bekende en gevaarlijkste bacterie die een teek bij zich kan dragen is de Borrelia Burgdorferi-bacterie. Deze bacterie kan de Ziekte van Lyme veroorzaken. Een teek raakt eerst zelf besmet door bloed te zuigen bij muizen of andere kleine knaagdieren. Vervolgens draagt hij de bacterie over op mensen. Meer informatie over de symptomen en behandeling van besmetting met de Borrelia Burgdorferi-bacterie, lees je op onze pagina over de Ziekte van Lyme. De Ziekte van Lyme kan uiteindelijk leiden tot uiteenlopende gezondheidsklachten. Een van de eerste symptomen van de ziekte van Lyme kan een rode ring rond de beetplek zijn (erythema migrans). Deze komt echter slechts in 50% van de infecties voor.

FSME (Früh Sommer Meningo Encephalitis of tekenencefalitis) is een virusinfectie die kan worden overgedragen door een tekenbeet. Het virus wordt direct na de beet overgebracht op de mens. Deze virusinfectie kan een hersen(vlies)ontsteking veroorzaken. De kans op een infectie met dit virus na een tekenbeet is gelukkig zeer klein en verloopt in de meeste gevallen zonder klachten.

De ziekte komt veel voor in Europese vakantielanden, voornamelijk in het gebied ten oosten van Frankrijk tot aan Rusland. Vaccinatie wordt sterk aangeraden als je naar een van de risicogebieden reist en veel in de natuur verblijft. Er bestaat een vaccin tegen tekenencefalitis. Zorg er dus voor dat je reisvaccinaties op orde zijn voordat je op reis gaat naar een gebied met FSME.

Het kan lastig zijn om een tekenbeet te herkennen als je niet weet hoe een tekenbeet eruit ziet. Een teek is vaak zo klein dat je hem gemakkelijk over het hoofd ziet. Een teek bevindt zich meestal bij huidplooien, zoals de knieholtes, oksels, achter de oren, rond de haargrens in de nek en bij de rand van je kleding.  Als je bent gebeten door een teek, kun je de tekenbeet herkennen aan een donker zwart puntje dat op de huid zit. Als de teek zich al heeft volgezogen met bloed, dan lijkt de teek op een bruine of grijze erwt.

Zie je een tekenbeet zonder teek? Dan is de kans groot dat de teek zich al eerder heeft losgelaten. Laat de beet bij de huisarts controleren om de kans op eventuele ziektes te verkleinen.

Symptomen na een tekenbeet

Je voelt eigenlijk niks van de tekenbeet door een verdovende of bloedverdunnende stof die voorkomt in het speeksel van de teek. Maar soms kun je wel de volgende symptomen ervaren:

• Een rode plek of kring rondom de beet. Deze is kenmerkend voor de ziekte van Lyme. 
• Jeuk (vergelijkbaar met een muggenbult). Hoe langer de teek in de huid zit, hoe groter de huidirritatie.

Als je wordt gebeten door een teek, moet je de volgende maatregelen nemen:

• Zorg ervoor dat  je de teek binnen 8 uur verwijdert met een speciale tekenverwijderaar. Zo minimaliseer je het besmettingsrisico. Let op: je loopt dezelfde dag al risico op de ziekte van Lyme, maar nog niet op FSME. Voor FSME is een vaccin beschikbaar.
• Gebruik geen alcohol, zeep of hitte (zoals vuur) om een teek te verwijderen. Wordt de teek verdoofd of verhit, dan raakt hij in shock en geeft hij als reactie via zijn speeksel de ziekteverwekkers af. Knijp ook niet in de teek. Ook dan kan hij juist extra speeksel produceren.
• Na het verwijderen van de teek ontsmet je het wondje met jodium of alcohol (70%). De hulpmiddelen maak je eventueel schoon in kokend water. 
• Noteer de datum waarop je gebeten bent, waar je bent gebeten en wanneer je de teek hebt verwijderd.
• Als je de tekenbeet per ongeluk hebt opengekrabd, ga dan zo snel mogelijk langs de huisarts om de plek te controleren.
• Let na verwijdering nog drie maanden op de plek waar de teek zich heeft vastgebeten: verkleuringen van de huid of andere klachten met betrekking tot de ziekte van Lyme kunnen na een paar weken of maanden ook nog optreden. Een rode kring op de plek van de beet, genaamd erythema migrans, wijst bijvoorbeeld op deze ziekte. Deze rode kring komt echter slechts in 50% van de besmettingsgevallen voor. 

Teek verwijderen

Een teek kun je het beste verwijderen met een speciale tekentang of tekenverwijderaar. Hou de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast en trek hem voorzichtig recht omhoog uit de huid.

Naast de tekentang, kun je een teek ook verwijderen met behulp van een pincet of een zogenaamde tekenkaart. Heb je geen van deze hulpmiddelen? Dan kun je eventueel ook je nagels gebruiken. Het gebruik van een hulpmiddel heeft echter de voorkeur.

Om een tekenbeet te voorkomen kun je het volgende doen:

• Vermijd hoog gras en struikgewas. Op deze manier voorkom je dat teken op je lichaam overstappen.
• Let op kinderen. Ze spelen meer in de natuur (struiken) en gaan eerder van de paden af. Daardoor lopen ze meer kans op een tekenbeet.
• Draag lichtgekleurde kleding, lange mouwen, een lange broek en stop je broekspijpen in (geïmpregneerde) sokken.
• Gebruik een insectenwerend middel op de onbedekte huid. Bijvoorbeeld een product met DEET. 

Ondanks het nemen van bovenstaande maatregelen kan een teek soms toch op je lichaam terecht komen. Controleer daarom jezelf en anderen zo goed mogelijk op teken. Vooral op warme en vochtige plekken zoals knieholtes, liezen, oksels en je haargrens. Een teek is zo klein dat je deze snel over het hoofd ziet. Maak er tijdens het tekenseizoen, van april tot en met oktober, een gewoonte van om op een vast moment een tekencontrole uit te voeren, bijvoorbeeld na het tanden poetsen is het altijd goed om jezelf en elkaar te controleren na een dagje buiten in de natuur!

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen: 

• Rivm.nl
• Tekenbeetziekten.nl
• Weekvandeteek.nl