Spataderen (Varices)

Spataderen, in medische termen varices, zijn abnormaal verwijde aderen die blauwpaars kleuren en zichtbaar zijn onder de huid. Spataderen zitten meestal in de benen. Aderen hebben klepjes die voorkomen dat bloed terugstroomt naar de benen ten gevolge van de zwaartekracht. Een spatader ontstaat wanneer deze klepjes minder goed werken en slechter sluiten of gaan lekken. Het bloed stroomt dan terug, waardoor de druk in de ader toeneemt en de ader verwijdt. Hierdoor gaan zijtakken van deze ader ook weer uitzetten en worden de aderen beter zichtbaar onder de huid.

Spataderen komen veel voor bij vrouwen én mannen. Over het algemeen hebben vrouwen vaker spataderen dan mannen. Wanneer spataderen in de familie voorkomen, heb je zelf ook meer kans op spataderen. Zo ligt de kans op spataderen tussen de 40% tot 90% wanneer een of beide ouders spataderen hebben. Andere risicofactoren zijn zwangerschap en het hebben van een staand beroep.

Zijn spataderen gevaarlijk?

De meeste spataderen zijn ongevaarlijk. Spataderen kunnen op lange termijn problemen en complicaties geven. Hierbij kun je denken aan:

• een oppervlakkige ontsteking aan een spatader (flebitis), die kan leiden tot een diepe veneuze trombose;
• lokale huidproblemen, zoals eczeem;
• een open been.

Om deze problemen te voorkomen is het belangrijk om spataderen op tijd te laten behandelen, wanneer sprake is van bijpassende klachten.

Aders vervoeren bloed terug naar het hart. In de benen moet het bloed tegen de zwaartekracht in omhoog worden gestuwd. Dit gebeurt vooral door het samentrekken van de spieren in het been. De aders bevatten kleppen die verhinderen dat het bloed terugstroomt. Als deze kleppen niet goed sluiten, stroomt er bloed terug in het been. Door de hogere druk rekt de ader uit, waardoor een spatader ontstaat. Er zijn een aantal factoren die de kans op het ontstaan van spataderen vergroten.

• Overgewicht kan spataderen veroorzaken doordat er meer druk op de aderen in de benen komt te staan.
• Overgang of andere hormonale veranderingen. Hormonale veranderingen, bijvoorbeeld tijdens de overgang, kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van spataderen.
• Vrouwen boven de 30 hebben vaker spataderen dan mannen. 
• Een staand beroep. Leerkrachten, winkel- en horecapersoneel hebben meer kans op het krijgen van spataderen.
• Bij een trombosebeen heb je een bloedstolsel in een dieper gelegen ader. Na het verdwijnen van de bloedprop zijn de kleppen in de betreffende ader vaak beschadigd. Deze kunnen hierdoor gaan lekken. Daarom heb je na een trombosebeen een verhoogde kans op spataderen.
• Tijdens een zwangerschap kunnen om verschillende redenen spataderen ontstaan. Dit heeft onder andere te maken met de veranderingen die tijdens de zwangerschap optreden in je hormoonhuishouding. De veranderende hormoonspiegel kan tijdens de zwangerschap de vaatwanden slapper maken. Daarnaast kan de groei van je baarmoeder naarmate je zwangerschap vordert de bloedtoevoer van en naar je benen verstoren. Dit, in combinatie met het feit dat er tijdens een zwangerschap een grotere hoeveelheid bloed door je lichaam stroomt, zorgt voor een verhoogde druk op de aderen. Daardoor verwijden de aderen soms en ontstaan spataderen.

De klachten bij spataderen kunnen heel wisselend zijn en hangen niet duidelijk samen met de hoeveelheid of grootte van de spataderen.

Veel spataderen geven helemaal geen klachten. Als er wel klachten zijn, zijn dit veelvoorkomende klachten bij spataderen:

• jeuk;
• kramp;
• pijn of drukkend gevoel op de plaats van de spatader;
• een zwaar gevoel in de benen;
• warme benen;
• zware, vermoeide benen;
• oedeem;
• huidproblemen, zoals eczeem en verkleuringen;
• een niet genezende wond: open been (ulcus cruris).

Wanneer je langere tijd spataderen hebt, kan dit leiden tot oedeem, eczeem of een verkleuring van de huid (bruine vlekken). Dit laatste is een uiting van schade van de huid. Wanneer je daar te lang mee doorloopt, loop je het risico dat de aandoening overgaat in een open been. Ga altijd naar de huisarts wanneer je vermoedt dat je last hebt van spataderen.

Heb je een pijnlijke verharding van een spatader, dan is er sprake van een ontsteking van de spatader ten gevolge van een stolsel. Dit is iets anders dan een trombosebeen, dat niet in de oppervlakkige, maar diepe ader zit. Het is dan zaak om contact te zoeken met de huisarts omdat tijdelijk bloedverdunners, naast pijnstilling, nodig zijn om verdere problemen te voorkomen.

Een open been, ook wel ulcus cruris genoemd, is een van de complicaties die kunnen ontstaan wanneer een spatader te lang bestaat.

Een open been begint met een klein wondje maar kan uitgroeien tot een grote wond van wel centimeters groot, die langzaam of helemaal niet geneest. Heb je spataderen en geneest een wondje op je been niet goed? Ga dan direct naar je huisarts. Als je er vroeg bij bent, kun je voorkomen dat de wond groter wordt en misschien zelfs infecteert. Je huisarts verwijst je zo snel mogelijk door naar een medisch specialist die je van je klachten af kan helpen.

Oorzaken van een open been

Een van de mogelijke oorzaken van een open been is een onbehandelde lekkage in een van de aders in het been. Door deze lekkage ontstaat vochtophoping (oedeem) in het been en indirect schade aan de huid. De doorbloeding wordt verstoord. Door de verhoogde druk in het been is de kans op wondjes groter en kan een open been ontstaan.

Ook wanneer je in het verleden een trombosebeen hebt gehad, heb je een verhoogd risico op een open been. Zorg dat je wondjes op je benen daarom goed in de gaten houdt als je last hebt van spataderen of een verhoogd risico hebt op een open been. Blijf niet te lang rondlopen met deze klacht en laat slecht genezende wondjes op tijd behandelen.

 

Een arts kan de diagnose ‘spataderen’ stellen. Het eerste consult bestaat uit twee belangrijke delen: een consult met een medisch specialist en een zogenoemd duplexonderzoek.

Consult medisch specialist

Ten eerste is het van groot belang om te inventariseren of je klachten passen bij spataderen of dat er mogelijk sprake is van een andere aandoening. Daarom krijg je een gesprek met een medisch specialist. Ten tweede is het lichamelijk onderzoek van de benen van belang. Zo krijgt de arts een indruk van de medische noodzaak, maar ook van de eventuele cosmetische wensen. Tot slot zal de medisch specialist de onderzoeksresultaten van het duplexonderzoek bespreken. Al deze elementen uit het consult zullen leiden tot een individuele en patiëntgerichte behandeling.

Duplexonderzoek bij spataderen

Bij een duplexonderzoek wordt met behulp van geluidsgolven (echografie) naar de richting van de stroming in de aderen gekeken. Hierdoor kan men lekkage en kapotte kleppen in de aderen opsporen wanneer de stroming van het bloed de verkeerde richting op gaat. Na dit veneuze duplexonderzoek kan dan precies in kaart worden gebracht waar de oorzaak van de klachten te vinden is.

Er bestaan verschillende behandelmethoden om spataderen te verwijderen. Bij behandeling van spataderen wordt onderscheid gemaakt tussen behandelingen van de stamaderen en van de zijtakken. De stamaderen zijn twee grote, oppervlakkige aderen. Eén loopt aan de binnenzijde van het been, vanaf de enkel tot de lies, en de andere loopt op de kuit en mondt uit in de kuit in de diepe veneuze ader. De zijtakken zijn vertakkingen hiervan.

Hieronder is een overzicht te zien van de verschillende behandelmogelijkheden.

Behandeling van spataderen bij de stamaderen

Spataderen strippen

Strippen is een operatieve behandeling voor het verwijderen van de grote spataderen, de zogenaamde stamvarices. Tijdens deze behandeling wordt de oppervlakkige grote ader die vanaf de enkel naar de lies aan de binnenzijde van het been loopt, verwijderd. Naast het strippen kunnen ook kleinere spataderen verwijderd worden door de Müller-techniek. Deze operatie wordt verricht onder verdoving (narcose of ruggenprik). Dit is de klassieke operatie en nu grotendeels vervangen door endoveneuze therapie.

Endoveneuze therapie

Bij endoveneuze therapie worden de lekkende stamaderen dichtgemaakt via de binnenzijde van het vat. Hiervoor wordt het vat aangeprikt. Het is dus een minimaal invasieve behandeling. Er wordt meestal gebruikgemaakt van hitte, maar er zijn ook andere opties.

Wanneer er gebruik wordt gemaakt van hitte zijn er twee mogelijkheden: de laser en de radiofrequente ablatie. Bij lasertherapie wordt gebruikgemaakt van laserlicht om de spatader dicht te maken, en bij radiofrequente ablatie van radiofrequente energie. De technieken en resultaten zijn grotendeels vergelijkbaar.

De behandeling maakt gebruik van plaatselijke verdoving, dus narcose is niet nodig. Via een kleine snede door de huid wordt een dunne draad in het bloedvat aangebracht. Met behulp van de warmtebron wordt het bloedvat gesloten en van binnenuit dichtgebrand, nadat het vat eerst verdoofd en gekoeld wordt met een vloeistof, die via een aantal injecties rond het vat wordt gespoten. Daarvoor zijn meerdere prikken nodig in het te behandelen traject. Uiteindelijk worden de resten van het uitgeschakelde bloedvat door het lichaam opgeruimd.

Voordelen van endoveneuze therapie ten opzichte van een operatie zijn:

• Er zijn geen incisies nodig.
• Het herstel duurt minder lang.
• Het gebeurt poliklinisch onder plaatselijke verdoving.
• Na de behandeling kun je direct weer lopen.
• De kans op littekens is minimaal.
• Meer dan 90% van de behandelingen is succesvol.
• De spataderen komen minder snel terug.

Als alternatief voor de endoveneuze behandeling met hitte zijn er twee opties: mechanochemische ablatie en lijmbehandeling. Het voordeel van beide methodes is dat het vat niet gekoeld hoeft te worden en er dus minder prikken nodig zijn. Het nadeel is dat beide technieken nieuwer zijn en de langetermijnresultaten nog onzeker zijn.

Bij mechanochemische ablatie wordt gebruikgemaakt van een Clarivein catheter. De binnenkant van het vat wordt beschadigd door een ronddraaiende draad die de binnenste laag van de ader beschadigt. Daarbovenop wordt er lokaal een etsende vloeistof ingespoten.

Bij een lijmbehandeling behandelt de arts met speciaal samengestelde medische lijm van binnenuit de oppervlakkige hoofdader, waardoor hij dicht gaat. De lijm wordt via een katheter ter plaatse aangebracht. Na deze behandeling hoef je in principe geen steunkousen te dragen, in tegenstelling tot eerder genoemde technieken. De optimale duur van de steunkousen is onbekend, maar een of twee weken is voldoende.

Behandeling van spataderen bij de zijtakken

Scleroseren/Sclerocompressietherapie

Scleroseren of sclerocompressietherapie is een manier om zonder verdoving kleine spataderen, meestal zijtakken van de grote oppervlakkige aderen, te verwijderen door middel van het dichtspuiten van de spataderen. Bij deze behandelmethode wordt het geneesmiddel polidocanol in de spatader ingespoten. In combinatie met druk van buitenaf verkleeft de vaatwand van de spatader en kan hier geen bloed meer doorheen stromen. Uiteindelijk lijkt het alsof de spatader is ‘weggespoten’.

Ambulante flebectomie van Muller

Flebectomie (ook wel Mulleren genoemd) is bedoeld om kleine of middelgrote spataderen te verwijderen. Eerst tekent de specialist de spatader af. Onder plaatselijke verdoving maakt hij of zij dan minuscule sneetjes in de huid boven de spatader. Vervolgens worden de spataderen verwijderd met behulp van een kleine haaknaald. Een voordeel van flebectomie is dat er vaak nauwelijks zichtbare littekens overblijven.

Perforantectomie

Een perforantectomie is een kleine operatieve ingreep die onder lokale verdoving plaatsvindt. Tijdens de ingreep wordt een zogenoemde perforans verwijderd. Dit is een verbindingsader tussen oppervlakkige en dieperliggende aderen in de benen. Als de verbindingsader niet goed werkt, kunnen spataderen ontstaan. Tijdens perforantectomie zoekt de chirurg met behulp van echografie de juiste ader. Vervolgens maakt de chirurg een kleine snee en bindt hij of zij de spatader af.

Na de behandeling

Omdat de meeste behandelingen over het algemeen onder een lokale verdoving plaatsvinden, kun je na de behandeling vrij snel naar huis. Na de ingreep krijg je vaak een elastische kous. Het risico op complicaties na een behandeling van spataderen is zeer klein. Complicaties die in zeldzame gevallen optreden zijn:

• trombosebeen;
• longembolie;
• huidverkleuring;
• ontsteking.

Voordat je een behandeling moet ondergaan om spataderen te verwijderen, wil je natuurlijk weten welke kosten er aan een spataderbehandeling verbonden zijn. Ook is het goed om je zorgverzekering te checken op je rechten voor de vergoeding ervan. Hieronder vind je richtlijnen over hoe het precies zit met de kosten en vergoeding bij spataderbehandelingen.

Spataderen verwijderen – vergoeding

Als je een vergoeding vanuit je zorgverzekering wilt voor het verwijderen van spataderen, heb je in de eerste plaats een verwijsbrief van de huisarts nodig. Daarmee wordt het eerste consult vergoed met aftrek van je eigen risico. Naar aanleiding van dit eerste consult bekijkt de medisch specialist met behulp van het duplexonderzoek, de lichamelijke klachten en afwijkingen bij het lichamelijk onderzoek of de gevonden spatader de richtlijnen van de basiszorg volgt.

Deze richtlijnen gelden voor elke patiënt, bij elke arts, in elk ziekenhuis en in elke privékliniek in heel Nederland. Als blijkt dat de richtlijnen van toepassing zijn, dan wordt de spataderbehandeling vergoed door de zorgverzekeraar. Houd er wel rekening mee dat voor een gehele spataderbehandeling soms vervolgbehandelingen nodig zijn voor een maximaal resultaat. Het kan dus zijn dat de eerste stap wel door de verzekeraar wordt vergoed, maar de tweede stap voor behandeling aan de wat kleinere aders niet.

Spataderen verwijderen – kosten

De kosten voor het verwijderen van spataderen verschillen per behandelmethode, en kunnen afhangen van de aard en de grootte van de spataderen. Als je geen vergoeding krijgt voor het verwijderen van spataderen, en je wilt wel behandeld worden, betaal je zelf de volledige kosten van de behandeling.

• Voor het endoveneus behandelen van spataderen betaal je rond de 1500 euro.
• De prijzen voor andere spataderbehandelingen variëren tussen zo’n 200 euro en 1750 euro.

Om spataderen te voorkomen kun je de volgende tips gebruiken:

• Beweeg voldoende. Dat zorgt ervoor dat je bloedcirculatie op gang blijft, wat preventief werkt tegen spataderen.
• Voorkom overgewicht.
• Draag tijdens de zwangerschap elastische kousen.
• Draag therapeutische elastische kousen tijdens een lange autorit of vlucht.
• Vermijd lang staan en zitten met de benen omlaag.

Wandelen en fietsen zijn bijvoorbeeld aan te raden. Deze activiteiten prikkelen de kuitspieren. Deze spieren pompen door het samentrekken het bloed in de oppervlakkige bloedvaten weg naar boven toe. Draag bij beginnende spataderen steunkousen. Als je benen pijn gaan doen of gaan ontsteken, ga dan naar de huisarts.

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen: 

• Hartstichting 
• Artsenapotheker.nl 
• Blijfernietmeelopen.nl 
• Harteraad