Hoge bloeddruk (Hypertensie)

Met bloeddruk bedoelen we de druk waarmee het bloed in je bloedvaten tegen de wanden van de bloedvaten drukt. Bloeddruk ontstaat door het samentrekken van je hartspier. Deze trekt ongeveer 60 tot 100 keer per minuut samen en zet zo je bloeddruk in gang. Je bloeddruk dient om bloed rond te pompen in je lichaam, zodat je spieren en organen genoeg zuurstof krijgen.  

Bovendruk en onderdruk 

Je bloeddruk wordt weergegeven in 2 kerngetallen: de bovendruk en de onderdruk. Deze worden van elkaar gescheiden door een schuine streep. De bovendruk is de druk op de vaatwanden wanneer je hart samentrekt. Deze waarde is altijd het hoogste. Tussen 2 hartslagen in ontspant je hartspier en neemt de druk af. Deze waarde is de onderdruk. Je bovendruk en onderdruk worden aangegeven in millimeters kwikdruk. Het symbool hiervoor is mmHg. 

We spreken van een hoge bloeddruk, ook wel hypertensie genoemd, wanneer je bloed te hard tegen de wanden van je bloedvaten drukt. Je hebt een hoge bloeddruk wanneer de bovendruk hoger is dan 140 mmHg en/of de onderdruk hoger dan 90 mmHg. Voor mensen die 60 jaar of ouder zijn en gezond, geldt een bovengrens voor de bovendruk van 160 mmHg.  

Een hoge bloeddruk wordt ook wel hypertensie genoemd. 

Over het algemeen voel je niet dat je een hoge bloeddruk hebt. Je ervaart dus geen duidelijke klachten. Maar ook al merk je er niets van, op de langere termijn is een hoge bloeddruk wel degelijk schadelijk voor het lichaam. Een hoge bloeddruk is namelijk een risicofactor voor hart- en vaatziekten. 

Alleen als je een extreem hoge bloeddruk hebt, kun je last krijgen van klachten zoals: 

• duizeligheid 
• hoofdpijn 
• rusteloosheid 
• kortademigheid 
• slechtziende ogen 
• pijn op de borst 
• verwarring 
• oorsuizen 
• tintelingen in handen en voeten (gevoelloosheid) 
• hartkloppingen 
• bloedneus 
• vermoeidheid 
• misselijkheid en braken 

Om de oorzaak van hoge bloeddruk te achterhalen, wordt er in eerste instantie een bloedonderzoek gedaan. In de meeste gevallen is er geen duidelijke oorzaak aan te wijzen. Erfelijkheid kan een rol spelen, en ook komt hoge bloeddruk vaker voor onder ouderen. Dit komt doordat de bloedvaten zich met de leeftijd vernauwen of verkalken. 

In ongeveer 5% van de gevallen wordt een hoge bloeddruk veroorzaakt door een nieraandoening, zoals een nierontsteking, een ziekte aan de bijnieren of een aangeboren nierafwijking. Ook een vernauwing van de nierslagader of de grote lichaamsslagader (aorta) kan leiden tot een hoge bloeddruk. Deze oorzaken zijn echter zeldzaam. 

Er zijn een aantal factoren die het risico op een hoge bloeddruk kunnen verhogen. Zo heb je meer kans op een hoge bloeddruk als je: 

• ongezond eet 
• rookt 
• veel alcohol drinkt 
• weinig beweegt 
• overgewicht hebt 
• stress hebt 
• hoge bloeddruk in de familie hebt 
• ouder bent 
• in de overgang bent 
• diabetes hebt 
• zwanger bent 
• het Obstructief Slaapapneusyndroom (OSAS) hebt (zeldzaam) 

Hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap 

Zwangere vrouwen met een hoge bloeddruk hebben een groter risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten op latere leeftijd. Dit geldt vooral voor vrouwen die tijdens de zwangerschap te maken krijgen met pre-eclampsie of het HELLP-syndroom. Ook vrouwen met zwangerschapsvergiftiging hebben een grotere kans op hart- en vaatproblemen in de toekomst.  

Je bloeddruk is niet op ieder moment van de dag hetzelfde. Om vast te stellen of je een hoge bloeddruk hebt, moet je je bloeddruk dus op meerdere momenten van de dag meten. Dit kan met behulp van een bloeddrukmeter. Deze wordt omgedaan ter hoogte van je bovenarm. Om de diagnose van een hoge bloeddruk te stellen, moet er op tenminste 3 momenten een te hoge druk zijn gemeten. Daarom kiest een arts vaak voor een 24-uursmeting. Je moet dan de hele dag met een metertje om lopen. Deze meet dan op verschillende momenten je bloeddruk. 

Wil je je bloeddruk eenmalig meten? Dat kan thuis, of bij de huisarts. Vaak is je bloeddruk wat hoger als je bij de huisarts bent, omdat je misschien wat gestrest of nerveus bent voor de consultatie. 

Een hoge bloeddruk wordt vaak pas ontdekt als er al schade is ontstaan. Meet daarom altijd je bloeddruk als je vermoedt dat deze te hoog is.  

Zelf je bloeddruk meten 

Het wordt aangeraden om regelmatig je eigen bloeddruk te meten, vooral als je in een risicogroep zit, bepaalde medicijnen gebruikt die je bloeddruk verhogen of veel stress ervaart. Als je een thuismeter wilt, dan raadt de Hartstichting aan om er een te kopen met het BHS-keurmerk. Je kunt het beste zo dicht mogelijk bij het hart meten, bijvoorbeeld om je bovenarm, en een meetplan maken samen met je huisarts. 

Ga je zelf je bloeddruk meten? Volg dan het volgende stappenplan: 

1. Zorg dat je ontspannen bent 

• Zorg dat je een half uur voordat je de bloeddruk gaat meten ontspannen bent. 
• Drink geen koffie en rook geen sigaret.  
• Zorg dat je minstens 5 minuten rustig zit voordat je gaat meten.  

2. Doe de bloeddrukband om

• Doe de band om de arm die je het minst gebruikt. 
• Zorg dat je bovenarm ontbloot is. 
• Plaats de bloeddrukband ter hoogte van je hart, ongeveer 2 cm boven je elleboog.  

3. Neem de juiste houding aan

• Ga zitten op een stoel en neem een rechte houding aan met je rug tegen de leuning.  
• Zorg dat je voeten naast elkaar, plat op de grond staan. 
• Ontspan je arm en leg deze ter ondersteuning op een tafel of stoelleuning.  

4. Meet je bloeddruk

• Druk op de startknop van de bloeddrukmeter.  
• Zorg dat je niet praat tijdens het meten van de bloeddruk.  
• Noteer de waarden, wacht een minuut en meet dan nogmaals.  

Hoge bloeddrukwaarden 

Een hoge bloeddruk kan gevaarlijk zijn voor je gezondheid. Meet je op meerdere momenten van de dag een hoge bloeddruk, neem dan contact op met de huisarts. 

De volgende tabel geeft aan wanneer je een hoge bloeddruk of extreem hoge bloeddruk hebt:  

Hoge bloeddruk	Extreem hoge bloeddruk
Bovendruk 140 mmHg of hoger	Bovendruk 180 mmHg of hoger
Onderdruk 90 mmHg of hoger	Onderdruk 110 mmHg of hoger

Bij iemand met een hoge bloeddruk is de kracht op de vaatwanden groter dan normaal. Hierdoor kunnen de wanden van de bloedvaten beschadigd raken en minder flexibel worden. Dit noemen we arteriosclerose (aderverkalking). Dit proces begint vaak in de kleinere vaatjes van het lichaam. Een voorbeeld hiervan is het fijn vertakte vaatstelsel in de zwellichamen van de penis. Bij aantasting van deze bloedvaten kan er een erectiestoornis ontstaan. 

Als de vaten beschadigd raken en vernauwen, wordt het moeilijker voor het hart om bloed door de vaten te pompen. Het hart krijgt dan meer te verduren en dit kan gevolgen hebben voor het goed functioneren van het hart. Een hoge bloeddruk geeft op de langere termijn een verhoogde kans op hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of een beroerte. Ook nierziekten en netvliesbeschadiging kunnen ontstaan door een hoge bloeddruk. Het is dan ook belangrijk om zo snel mogelijk iets te doen om je bloeddruk te verlagen. 

Je leefgewoonten spelen vermoedelijk een grote rol bij het ontstaan van hoge bloeddruk. Heb je een hoge bloeddruk? Dan is het verstandig om je eet- en leefgewoonten aan te passen. Beweeg ten minste 30 minuten per dag, vermijd stress, slaap voldoende en probeer gewicht te verliezen als je te zwaar bent. Eet voldoende groente, fruit en vezels en volg een cholesterolverlagend dieet als je cholesterol te hoog is. Als je rookt, is het belangrijk om te stoppen met roken. Kan je hier wel wat hulp bij gebruiken? Lees dan eens onze tips om te stoppen met roken. 

DASH: het dieet tegen hoge bloeddruk 

Wil je je hoge bloeddruk verlagen met voeding? Probeer dan eens het DASH-dieet. Dit dieet is overgewaaid vanuit Amerika en heeft als doel om je bloeddruk te verlagen. DASH staat voor Dietary Approaches to Stop Hypertension. Het DASH-dieet heeft als doel om snoepgoed, suikerhoudende dranken, vetten, rood vlees en zout zo veel mogelijk te vermijden. Het is niet per se bedoeld om af te vallen, maar om de bloeddruk te verlagen. Toch verliezen veel mensen wel gewicht door deze gezonde levensstijl.  

Als onderdeel van het DASH-dieet moet je regelmatig kleine porties groente, fruit, volkoren- en graanproducten, magere zuivelproducten, vlees, gevogelte en vis eten. Het is hierbij belangrijk dat je je aan de aanbevolen hoeveelheid houdt en de porties gelijkmatig over de dag verdeelt. 

Voor een volwassene met de aanbevolen dagelijkse behoefte van 2000 calorieën, gelden de volgende basisprincipes bij het DASH-dieet: 

• 6-8 keer granen per dag 
• 4-5 keer groenten per dag 
• 4-5 keer fruit per dag 
• 2-3 keer vetvrije of vetarme zuivelproducten per dag 
• 2-3 keer vetten en oliën 
• maximaal 6 porties mager vlees, gevogelte en vis per dag 
• maximaal 5 keer snoepgoed in per week 
• 4-5 keer noten, zaden en peulvruchten per week 

Wat niet te eten bij hoge bloeddruk 

Van een aantal voedingsmiddelen is bekend dat ze je bloeddruk verhogen. Als je een hoge bloeddruk wilt verlagen, kan je de volgende voedingsmiddelen beter links laten liggen: 

• zout 
• suiker  
• rood vlees  
• alcohol 
• zoethoutthee  
• drop 

Bij de behandeling van een hoge bloeddruk wordt er eerst gekeken naar je persoonlijke risico op hart- en vaatziekten. Dit risico wordt onder andere bepaald op basis van je leeftijd, of je rookt, hoeveel je beweegt en hoe hoog je cholesterol is. Is jouw persoonlijke risico laag of matig, dan zijn veranderingen in je leefstijl en dieet vaak genoeg om je bloeddruk te verlagen. Als jouw risico op hart- en vaatziekten hoog of zeer hoog is, kan de huisarts besluiten om medicijnen voor te schrijven.  

Medicijnen tegen hoge bloeddruk 

De meest voorkomende medicijnen tegen hoge bloeddruk zijn plaspillen, ACE-remmers, Angiotensine-2-antagonisten, bètablokkers en calciumantagonisten. Welke je voorgeschreven krijgt, hangt af van jouw persoonlijke situatie. Meestal begin je met 1 soort pil. In sommige gevallen wordt er een combinatie van medicijnen voorgeschreven. 

Medicijnen die je bloeddruk kunnen verlagen, zijn: 

• Plastabletten 
• ACE-remmers 
• Angiotensine2-antagonisten 
• Bètablokkers 
• Calcium-antagonisten 

Plastabletten 

Plastabletten zorgen ervoor dat er meer water wordt afgevoerd tijdens het urineren. De hoeveelheid vocht in je lichaam neemt af, waardoor de druk in je bloedvaten vermindert. Voorbeelden van plastabletten zijn bendroflumethiazide, chloortalidon, chloorthiazide, clopamide, epitizide, hydrochloorthiazide en indapamide.  

Als je plastabletten neemt, kun je last krijgen van spierpijn, spierzwakte, vermoeidheid, hartkloppingen en buikklachten. Deze bijwerkingen zijn vaak het resultaat van een kaliumtekort. Heb je last van een kaliumtekort? Dan kan de huisarts naast de gewone plastabletten ook kaliumsparende plaspillen voorschrijven, zoals amiloride, spironolactone, eplerenone of triamtereen. 

ACE-remmers  

ACE-remmers verwijden je bloedvaten. Hierdoor hoeft je hart minder hard te pompen en wordt je bloeddruk lager. Voorbeelden van ACE-remmers zijn captopril, enalapril en lisinopril. ACE-remmers hebben weinig bijwerkingen. Je kan er wel een kriebelhoest van krijgen. 

Angiotensine2-antagonisten 

Angiotensine2-antagonisten werken ook bloedvatverwijdend, waardoor de druk op de bloedvatwand lager wordt. Angiotensine2-antagonisten worden ook wel angiotensine-II-blokkers genoemd. Voorbeelden van dit soort medicijnen zijn losartan, candesartan en valsartan. Na de eerste inname van Angiotensine2-antagonisten kan je een lage bloeddruk krijgen. Andere mogelijke bijwerkingen zijn nierfunctiestoornissen en een teveel aan kalium in het bloed.  

Bètablokkers 

Bètablokkers vertragen de hartslag, waardoor je bloeddruk daalt. Voorbeelden van dit soort medicijnen zijn metoprolol en atenolol. Bijwerkingen die mogelijk kunnen optreden zijn vermoeidheid en koude handen en voeten. Heel soms leiden bètablokkers tot erectieproblemen. Sommige mensen voelen zich veel rustiger door het gebruik van bètablokkers. 

Calcium-antagonisten 

Calcium-antagonisten hebben een dubbele werking: ze maken de bloedvaten iets wijder en zorgen ervoor dat het hart minder hard hoeft te pompen. De druk in de bloedvaten neemt af, wat de bloeddruk verlaagt. Voorbeelden van calcium-antagonisten zijn nifedipine, amlodipine en verapamil. Van calcium-antagonisten kun je maag- en darmklachten, hoofdpijn en opgezwollen enkels krijgen. 

Leeftijd speelt een rol bij het krijgen van een hoge bloeddruk. Daarom wordt het aangeraden om je bloeddruk vanaf je 40e regelmatig te laten controleren. Wil je weten hoe je dit het beste kan doen? Neem dan contact op met de huisarts. 

Neem verder contact op met je arts wanneer je de volgende klachten ervaart: 

• hoofdpijn 
• rusteloosheid 
• kortademigheid 
• vermoeidheid 
• misselijk en braken 
• wazig zien