Hoge bloeddruk (Hypertensie)
Wat is een hoge bloeddruk?
Wanneer je bloed te hard tegen de wanden van je bloedvaten drukt, spreken we van een te hoge bloeddruk.
Ongeveer 60 tot 100 keer per minuut trekt de hartspier samen, hierdoor wordt bloed continu door de bloedvaten gepompt. De bloeddruk is de kracht waarmee het bloed tegen de wanden van de bloedvaten drukt. Wanneer het hart samentrekt wordt de druk op de vaatwanden hoger. Dit wordt bovendruk of systolische bloeddruk genoemd. Tussen twee slagen ontspant de hartspier en neemt de druk weer af. Deze druk heet onderdruk of diastolische bloeddruk.
Wanneer spreken we van een hoge bloeddruk?
De bloeddruk schommelt bij gezonde mensen in de loop van de dag. In de ochtend en ’s avonds is de druk vaak lager dan ’s middags. Door sport, beweging, praten en door emoties kan de bloeddruk tijdelijk stijgen. De meeste artsen zullen pas de diagnose van een te hoge bloeddruk (hypertensie) stellen wanneer er bij iemand op tenminste drie verschillende momenten een te hoge bloeddruk is gemeten.
Als richtlijn voor hoge bloeddruk wordt genomen: een bovendruk hoger dan 140 mmHg en/of een onderdruk hoger dan 90 mmHg. Dit is het laagste niveau dat je bloeddruk bereikt als je hart zich tussen het kloppen door ontspant.
Een uitzondering wordt gemaakt voor mensen van 60 jaar en ouder, die verder gezond zijn. Voor deze groep mag een bovengrens voor de bovendruk van 160 mmHg gehanteerd worden.
Symptomen van een hoge bloeddruk
Over het algemeen kun je niet ‘voelen’ dat je een te hoge bloeddruk hebt en er zijn geen duidelijke symptomen. Ook al merk je er niets van, op de langere termijn is hoge bloeddruk wel degelijk schadelijk voor het lichaam. Een hoge bloeddruk is namelijk een risicofactor voor hart- en vaatziekten.
Alleen met een extreem hoge bloeddruk komen er lichamelijke klachten bij kijken, zoals:
- Duizeligheid
- Hoofdpijn
- Rusteloosheid
- Kortademigheid
- Problemen met zien
- Pijn op borst
- Verwarring
- Oorsuizen
- Tintelingen in handen en voeten (gevoelloosheid)
- Hartkloppingen
- (Spontane) neusbloeding (epistaxis)
- Vermoeidheid
- Misselijkheid en braken
Vaak blijkt dat de hypertensie pas ontdekt wordt als de schade al is ontstaan. Een aanhoudende hoge bloeddruk moet niet genegeerd worden. Daarom is het bij twijfel sterk aan te raden de bloeddruk te (laten) meten.
Wat is pulmonale hypertensie?
Een bijzondere vorm van hoge bloeddruk is Pulmonale Arteriële Hypertensie (PAH). Hierbij is de druk in de longslagader (arteria pulmonalis) en een deel van je hart verhoogd.
Een pulmonale arteriële hypertensie wordt pas ontdekt als de schade al verricht is. Hierbij is de bloeddruk zodanig hoog, meestal rond de 200/120 mmHg of 220/130 mmHg, dat het acute schade kan aanbrengen aan de hersenen, nieren, grote bloedvaten, ogen en kan leiden tot hartfalen. Daarom is het belangrijk om bij twijfel je bloeddruk te laten meten. PAH is een zeldzame, progressieve, ongeneeslijke en daarbij levensbedreigende aandoening die voornamelijk bij vrouwen voorkomt. Lees hier meer over pulmonale arteriele hypertensie.
Oorzaken van een hoge bloeddruk
Om de oorzaak te achterhalen doet de arts in eerste instantie een bloedonderzoek. Er kunnen duidelijke oorzaken zijn van een verhoogde bloeddruk, zoals een ziekte aan de bijnieren, een aangeboren nierafwijking, een nierontsteking, een vernauwing van de grote lichaamsslagader (aorta) of een vernauwing van een nierslagader. Dit is echter vrij zeldzaam; in slechts 5% van de gevallen is een hoge bloeddruk het gevolg van een ziekte.
Daarnaast bestaan er nog een aantal zeldzame oorzaken voor een hoge bloeddruk. Een voorbeeld hiervan is het obstructief slaapapneusyndroom (OSAS). Als OSAS ter sprake komt is het belangrijk doorverwezen te worden naar een KNO- of longarts. Zij doen verder onderzoek. In 95% van de gevallen is de oorzaak niet precies bekend. De volgende risicofactoren kunnen wel van invloed zijn op het ontstaan van een te hoge bloeddruk:
- Leefgewoonten
Sommige leefgewoonten kunnen een negatieve invloed hebben op je bloeddruk. Dit zijn bijvoorbeeld: ongezond eten, roken, overmatig alcoholgebruik, weinig lichaamsbeweging of het hebben van overgewicht. Daarnaast is ook stress een slechte factor voor je bloeddruk.
- Erfelijke factoren
Iedereen kan een hoge bloeddruk krijgen. Toch lijkt het in bepaalde families meer voor te komen dan in andere.
- Leeftijd
Een te hoge bloeddruk kan op iedere leeftijd voorkomen. Des te ouder je wordt verhoogt die kans.
- Menopauze
Er zijn vrouwen die na de overgang zwaarder worden. De gewichtstoename kan leiden tot een hoge bloeddruk.
- Diabetes (suikerziekte)
Verandering in de insulinehuishouding veroorzaken een hoge bloeddruk. Daarnaast kunnen bloedvaten bij mensen met diabetes minder soepel zijn.
- Zwangerschap
Zwangere vrouwen met een hoge bloeddruk hebben een groter risico op het ontwikkelen van hart- en vaatziekten op latere leeftijd. Dit geldt vooral bij vrouwen die tijdens de zwangerschap te maken kregen met pre-eclampsie of het HELLP-syndroom. Ook vrouwen die zwangerschapsvergiftiging doormaken hebben een grotere kans op hart- en vaatproblemen in de toekomst.
Gevolgen hoge bloeddruk
Bij iemand met een hoge bloeddruk is de kracht op de vaatwanden groter dan normaal. Hierdoor kunnen op termijn de wanden van de bloedvaten beschadigd raken en ook minder flexibel, een proces dat arteriosclerose (aderverkalking) wordt genoemd. Arteriosclerose begint vaak eerst in de kleinere vaatjes van het lichaam. Een voorbeeld hiervan is het fijn vertakte vaatstelsel in de zwellichamen van de penis; bij aantasting van deze bloedvaten kunnen bij mannen erectiestoornissen ontstaan.
Als de vaten beschadigd raken en vernauwen wordt het moeilijker voor het hart om bloed door de vaten te pompen. Het hart krijgt dan meer te verduren en dit kan gevolgen hebben voor het goed functioneren van het hart. Een verhoogde bloeddruk geeft op de langere termijn dan ook een verhoogde kans op hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of een beroerte. Ook nierziekten en netvliesbeschadiging kunnen ontstaan door een hoge bloeddruk.
Behandeling van hoge bloeddruk
De oorzaak van een hoge bloeddruk is vermoedelijk een combinatie van factoren. Naast erfelijke factoren zijn je leefgewoonten misschien de grootste oorzaken. Als je een hoge bloeddruk hebt, doe je er sowieso verstandig aan om je dieet- en leefgewoonten aan te passen. Denk hierbij aan de volgende punten:
- Nuttig minder zout en suiker
- Eet minder rood vlees
- Eet meer vezels
- Stop met roken
- Verminder alcohol
- Eet voldoende groente en fruit
- Beweeg minstens 30 minuten per dag
- Probeer gewicht te verliezen als je te zwaar bent
- Zorg voor voldoende nachtrust
- Volg een cholesterolverlagend dieet als je cholesterol hoog is
- Bestrijd stress
- Wees matig met zoethoutthee
Daarnaast blijkt uit onderzoek dat het DASH-dieet (Dietary Approaches to Stop Hypertension) mogelijk effectief is bij een te hoge bloeddruk. Met dit dieet – of eerder aangepast voedingspatroon - kun je in twee weken je bloeddruk verlagen. Binnen dit voedingspatroon eet je extra groente, fruit, vezels, vlees, gevogelte en vis. Twee keer in de week eet je nitraatrijk voedsel, zoals spinazie, rucola en bietjes. Deze groenten hebben een dempend effect op de bloeddruk. Het is vooral de bedoeling om te minderen in verzadigd vet, zout, snoep en rood vlees. Lees meer over het DASH-dieet.
Medicijnen bij een hoge bloeddruk
Als aanpassingen aan je dieet- en leefgewoonten niet voldoende helpen, zijn er medicijnen die je bloeddruk kunnen verlagen:
- Plastablet
Dit medicijn zorgt ervoor dat er meer water wordt afgevoerd tijdens het urineren. Hierdoor neemt de hoeveelheid vocht af in je lichaam, waardoor je bloeddruk daalt. Plastabletten hebben geen tot weinig bijwerkingen.
- Bloedvatverwijders: ACE-remmers en Angiotensine2-antagonisten
Deze medicijnen zorgen ervoor dat je bloedvaten wijder blijven. Hierdoor hoeft je hart minder hard te pompen en verlaagt de bloeddruk. Eventueel kun je last krijgen van een kriebelhoest.
- Betàblokkers
Deze medicijnen vertragen je hartslag, wat als gevolg je bloeddruk doet dalen. Bijwerkingen die mogelijk kunnen optreden zijn vermoeidheid en koude handen en voeten.
- Calcium-antagonisten
Dit medicijn werkt op twee manieren. Ze maken de bloedvaten iets wijder en laten het hart minder hard pompen. Daardoor neemt de druk in de bloedvaten af wat de bloeddruk verlaagt. Mogelijke bijwerkingen zijn maag- en darmklachten, hoofdpijn en dikke enkels.
Mogelijke andere bijwerkingen van bloeddrukverlagende medicijnen zijn het hebben van erectieproblemen, een droge vagina, vermoeidheid en een gebrek aan lust. Bespreek dit met je arts. De arts kan je adviseren om het medicijn op een ander tijdstip te nemen of over te stappen naar een medicijn die deze bijwerkingen niet heeft.
Het DASH-dieet
Het DASH-dieet is een dieet dat overgewaaid is vanuit Amerika. Het dieet richt zich in eerste instantie op mensen met een hoge bloeddruk. DASH staat voor Dietary Approaches to Stop Hypertension. Het dieet – of eerder aangepast voedingspatroon - bestaat onder andere uit vele kleinere porties van groente, fruit, volkoren graan- en magere zuivelproducten, vlees, gevogelte en vis. Het doel is om snoepgoed, suikerhoudende dranken, vetten, rood vlees en zout zoveel mogelijk te vermijden. Ondanks dat gewichtsverlies niet het doel is van het DASH-dieet, is het wel bekend dat mensen op een gezonde manier gewicht verliezen. Daarom is het dieet ook populair onder mensen zonder hoge bloeddruk.
Voor een volwassen iemand met de aanbevolen dagelijkse behoefte van 2000 calorieën, gelden de volgende basisprincipe bij het DASH-dieet:
- 6-8 keer granen per dag
- 4-5 keer groenten per dag
- 4-5 keer fruit per dag
- 2-3 keer vetvrije of vetarme zuivelproducten per dag
- 2-3 keer vetten en oliën
- Maximaal 6 porties mager vlees, gevogelte en vis per dag
- Maximaal 5 keer snoepgoed in per week
- 4-5 keer noten, zaden en peulvruchten per week
Door het grote aantal porties klinkt het misschien als een grote hoeveelheid voeding op een dag. Het is de bedoeling dat je de porties verdeelt over de dag en je blijft houden aan de totale aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Een volwassene wordt gemiddeld bijvoorbeeld 250 gram groenten per dag aangeraden. Verdeeld over de dag eet je stukjes komkommer en radijs, tot een handje snackwortels en een half handje broccoli.
