Winterdepressie (Subsyndromal Seasonal Affective Disorder)

Wanneer de zon schijnt, lijken veel mensen vrolijker en vriendelijker dan wanneer het regent. Zodra de herfststormen in september of oktober beginnen, beginnen veel mensen zich neerslachtiger te voelen en kunnen ze zelfs depressief voelen. Meestal gaat het hierbij niet om een echte depressie, maar slechts een lichte vorm ervan. Sommige mensen ervaren echter dusdanig zware klachten, dat we kunnen spreken van een 'winterdepressie'. 

In het Engels wordt de term ‘SAD’ gebruikt die voor ‘Seasonal Affective Disorder’ staat. Jaarlijks hebben honderdduizenden mensen last van een winterdepressie. Vrouwen voelen zich 3-4 keer vaker depressief dan mannen.

Winterdip (winterblues)

Is een winterdip hetzelfde als een winterdepressie? Nee, een winterdip is namelijk veel milder, waarbij je vooral vermoeid bent maar geen negatieve gedachten en somberheid ervaart. Je kunt nog behoorlijk goed functioneren. Toch kan ook een winterdip veel invloed hebben op je dagelijkse leven. Denk je dat je last hebt van een winterdip? Ga dan altijd even langs de huisarts.

Lees meer over winterblues

De oorzaken van een winterdepressie zijn nog niet geheel bekend. Wel hebben onderzoekers vastgesteld dat de hoeveelheid daglicht van invloed is op de ‘melatoninespiegel’.

Melatonine is een hormoon dat 's avonds wordt aangemaakt en dat ervoor zorgt dat je slaperig wordt. Melatonine zorgt dus voor een gezond dag- en nachtritme (biologische klok). In de winter – wanneer er weinig daglicht is – kan de concentratie melatonine overdag ook hoog zijn. Hierdoor voelen mensen met een winterdepressie zich ook overdag erg moe. 

Daarnaast geldt dat als je veel melatonine aanmaakt, je vaak ook lagere waarden van het gelukshormoon serotonine hebt. Deze twee hormonen worden namelijk uit dezelfde stof gevormd. Serotonine speelt een belangrijke rol bij stemming, zelfvertrouwen, seksuele activiteit, emoties en eetlust.  Een te lage concentratie hiervan kan dus bijdragen aan een depressief gevoel.

Ervaringen of ontwikkelingen in de jeugd, spanningen en andere problemen kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van depressiviteit in de winter. Het is vooral belangrijk om te weten wanneer de depressies optreden en hoe je ermee om kunt gaan.

De klachten van een winterdepressie beginnen vaak als je in de twintig bent, maar ook kinderen kunnen er last van hebben. Als je een winterdepressie hebt, kun je last hebben van de volgende psychische symptomen in de wintermaanden:

• Langdurige somberheid
• Prikkelbaarheid
• Verwardheid
• Nervositeit
• Lusteloosheid
• Vermoeidheid 
• Huilerigheid 
• Slechte concentratie 
• Overspannen gevoelens
• Geen zin in sociale contacten 
• Behoefte aan calorierijk eten 
• Veel zelfkritiek en weinig gevoel voor eigenwaarde 
• Veel behoefte om te slapen
• Niet uitgerust wakker worden
• Angst
• Paniek
• Kortademigheid
• Minder zin in seks
• Vergeetachtigheid
• Stress

Wanneer je last hebt van een winterdepressie kun je ook lichamelijke symptomen ervaren, zoals:

• Spierzwakte en/of spierpijn
• Verstopping (obstipatie) 
• Gewichtstoename 

Vaak verdwijnen de klachten van een winterdepressie weer in het voorjaar.

Heb je last van suïcidale gedachten? Neem dan contact op met 113-zelfmoordpreventie.

Met je klachten kun je terecht bij je huisarts. Er zijn een aantal behandelingen mogelijk tegen winterdepressie.

Lichttherapie bij een winterdepressie

Je huisarts beveelt je in eerste instantie lichttherapie met lampen aan. Bij zo’n behandeling wordt de nadruk gelegd op de hoeveelheid licht die je per dag moet krijgen om je klachten te verminderen. Er zijn verschillende lichttherapielampen op de markt. Zo bestaan er ook lampen die je zelf kunt aanschaffen voor thuis. Je kunt ook terecht bij diverse instellingen.

• Lichttherapie werkt het best wanneer je ’s ochtends een half uurtje voor de lamp zit. ’s Avonds kan het namelijk slaapproblemen veroorzaken.
• Het is de bedoeling dat je niet te ver van de lamp zit en dat je in de lamp kijkt. Via je ogen wordt er dan een ‘daglicht’-signaal aan je hersenen doorgegeven dat je melatoninespiegel laat dalen. Hierdoor wordt je biologische dag- en nachtritme weer hersteld en voel je je minder moe en somber. 

In de winter varieert de lichtintensiteit buiten tussen de 2000 en 10.000 lux – binnenshuis is dit nog vele malen lager (tussen de 0 en 500 lux). Een hoogzonnige dag heeft daarentegen al snel een lichtintensiteit van 100.000 lux. Een normale lamp die niet meer dan 500 lux haalt en een zonnebank dat voornamelijk ultraviolet licht uitstraalt, zijn daarom niet effectief genoeg tegen een winterdepressie. De lichtintensiteit van een lichttherapielamp is daarom vele malen hoger dan die van een gewone lamp: dagelijks een half uur voor een lamp met een intensiteit van zo’n 10.000 lux is een goede dosering om van je klachten af te komen.

Melatoninetabletten

Soms schrijft de arts je melatoninetabletten voor die je 's avonds voor het slapengaan moet innemen. Melatonine zorgt ervoor dat je eerder in slaapt valt – daarom worden deze tabletten ook vaak gebruikt door mensen met slaapproblemen. Je moet er wel rekening mee houden dat melatonine geen geregistreerd geneesmiddel is en over het algemeen dus niet wordt vergoed. 

Antidepressiva

Bij mensen met een winterdepressie worden soms ook antidepressiva voorgeschreven. Dit zijn medicijnen die effect hebben op stofjes in je hersenen die invloed hebben op je stemming (neurotransmitters). Antidepressiva worden alleen in uiterste gevallen gegeven tegen een winterdepressie, omdat ze verschillende bijwerkingen hebben, waaronder:

• Angst
• Maag-darmklachten
• Een opgejaagd gevoel 
• Seksuele stoornissen 

Vitamine D

Sommige mensen met een winterdepressie hebben baat bij vitamine-D-supplementen. Of deze supplementen daadwerkelijk werken, is nog altijd onbekend. Er is namelijk geen wetenschappelijk bewijs voor de positieve werking ervan. Vaak is een gezonde leefstijl voldoende. Wil je weten of vitamine-D-supplementen jou kunnen helpen om de klachten te verminderen? Neem dan contact op met je huisarts.

Wat kun je zelf doen om de klachten van een winterdepressie te verminderen? We hebben enkel tips voor je op een rij gezet.

• Blijf niet in bed liggen. Als je vroeg opstaat, laat je je biologische klok weten dat de dag is begonnen en je lichaam wakker moet worden.
• Ontbijt altijd. Ook hiermee laat je je biologische klok weten dat je lichaam wakker moet worden.
• Ga naar buiten. Niet alleen wordt je lichaam wakker, ook remt blauw licht de aanmaak van het slaaphormoon melatonine.
• Beweeg voldoende. Probeer bijvoorbeeld vaker de fiets te pakken in plaats van de auto. Tijdens het sporten maak je namelijk ook nog eens endorfine aan, waardoor je een positieve boost krijgt. Een bijkomend voordeel van buiten sporten: je krijgt meer daglicht ‘binnen’ waardoor je je dus fitter zult voelen. 
• Start je eigen lichttherapie. Zo bestaan er zogenoemde ‘wake up lights’: een wekker zonder geluid, die de zonsopgang nabootst. Zo word je op een natuurlijke manier en rustig wakker.
• Eet gezond. Met groenten, fruit en vette vis houd je je lichaam en geest gezond.
• Plan iets leuks. Dan heb je iets om je op te verheugen, wat je positieve energie geeft. Ook kun je leuke herinneringen ophalen en opschrijven.

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen:

• Fonds Psychische Gezondheid
• GGZ Groep
• Kenniscentrum winterdepressie
• Stichting Onderzoek Licht & Gezondheid
• Mentaal beter
• Parnassia Groep