Syndroom van Cushing

In het kort:

• Het syndroom van Cushing is een verzamelnaam voor aandoeningen die ontstaan door overproductie van het hormoon cortisol in de bijnieren.
• De oorzaken van het syndroom van Cushing zijn een overproductie van cortisol door een gezwel in het lichaam of gebruik van bepaalde medicatie.
• Symptomen zijn onder andere gewichtstoename, acne en een vollemaansgezicht.
• De behandeling bestaat uit het verwijderen van een gezwel of het toedienen van medicatie.

Het syndroom van Cushing is een verzamelnaam voor aandoeningen die ontstaan omdat er te veel van het hormoon cortisol in het lichaam aanwezig is. Cortisol wordt geproduceerd door de bijnierschors (de buitenkant van de bijnieren).

Het bijnierschorshormoon ACTH (adrinocortocotropin) zorgt ervoor dat de bijnieren cortisol produceren. Bij het syndroom van Cushing zijn er problemen met overproductie van ACTH, zodat er te veel cortisol wordt geproduceerd. Er zijn twee soorten Cushing te onderscheiden: Cushing door een gezwel in het lichaam (endogene Cushing) of Cushing door medicijngebruik (exogene Cushing).

Bij Endogene Cushing maakt het lichaam uit zichzelf te veel cortisol aan, omdat er een gezwel is ontstaan. Het gezwel zorgt ervoor dat er te veel cortisol wordt geproduceerd. Deze gezwellen komen voor in:

• De hypofyse (een klein gebied onderaan de hersenen)
• De bijnieren
• De longen
• De alvleesklier

Ziekte van Cushing

Wanneer overproductie van cortisol ontstaat door een gezwel in de hypofyse, wordt er gesproken van de ziekte van Cushing. Over het algemeen zijn deze gezwellen goedaardig; ze produceren alleen te veel ACTH met een te hoge cortisolproductie als gevolg.

Bijnier Cushing

Wanneer overproductie van cortisol ontstaat door een gezwel in de bijnier, wordt er gesproken van bijnier Cushing. Deze gezwellen zijn eveneens vaak goedaardig.

Ectopisch ACTH syndroom

Wanneer overproductie van cortisol ontstaat door gezwellen in de longen en de alvleesklier, wordt er gesproken van het ectopische ACTH syndroom. Deze gezwellen zijn soms goedaardig en soms kwaadaardig. Het syndroom wordt vaak veroorzaakt door longkanker.

In andere gevallen wordt het overschot aan cortisol veroorzaakt door medicijnen die cortisol of cortisol-achtige stoffen bevatten. Medicijnen die soms zorgen voor een te hoge cortisolproductie zijn onder andere injecties, huidzalven of inhalatiemedicijnen.

Een overmatige productie van cortisol in het lichaam kan voor meerdere klachten zorgen:

• Een bol gezicht met rode blosjes (vollemaansgezicht)
• Een opstapeling van vet rondom de buik en de nek
• Verlies van spierweefsel, waardoor dunne armen, benen en minder spierkracht ontstaan
• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Broze botten (het bot verliest zijn stevigheid)
• Acne
• Vermoeidheid
• Slaapproblemen
• Een vlekkerige huid
• Een dunne en broze huid, waardoor blauwe plekken op de armen en benen ontstaan
• Een sterke rek van de huid, waardoor (paarse) striemen op de huid (striae) ontstaan
• Psychische problemen zoals stemmingswisselingen, een depressie of een psychose
• Menstruatieproblemen en een verminderde vruchtbaarheid
• Geheugen- en concentratieproblemen
• Diabetes
• Gewichtstoename

Vrouwen met dit syndroom krijgen een zwaardere stem, mannelijke lichaamsbeharing en worden niet meer ongesteld. Mannen worden impotent en verliezen hun haar. Zowel mannen als vrouwen hebben een verminderd libido.