Wat is netelroos? (Urticaria)

Netelroos of urticaria is een huidreactie waarbij vochtophopingen en hevig jeukende roze bultjes ontstaan. Deze bultjes worden ook wel galbulten genoemd. Een andere naam voor netelroos is urticaria. Dit komt van het woord urtica, dat brandnetel betekent. Netelroos is meestal het gevolg van een allergische reactie, maar kan ook andere oorzaken hebben.  

De jeukende roze plekken die bij netelroos ontstaan, worden ook wel galbulten of kwaddels genoemd. Deze galbulten ontstaan door zwellingen in de buitenste laag van de huid; de lederhuid. Ze worden na een tijdje dikker en krijgen een rode rand. Het midden blijft vaak wat bleker.  

Galbulten lijken op de bultjes die je krijgt door het aanraken van een brandnetel, vandaar de naam netelroos. 

Hoe kan je galbulten herkennen? 

Je herkent galbulten aan het plotselinge ontstaan van rode, platte bulten op de huid waarvan de randen vaak wat roder zijn. Galbulten gaan gepaard met hevige jeuk, een branderig gevoel of pijn. 

Galbulten van netelroos kunnen over het gehele lichaam voorkomen, waaronder op: 

• het gezicht 
• de hals 
• de handen 
• de rug 
• de billen 
• de benen 
• de ellebogen 
• de buik 
• de voeten 

Ongeveer 1 op de 3 mensen heeft bij netelroos ook dikke ogen of lippen. 

In het beginstadium van netelroos zijn de galbulten lichtrood en bijna plat, met een duidelijke grens. Na een tijdje krijgen ze soms een bleek centrum, terwijl de randen rood blijven. De bulten kunnen zich ook verenigen tot grotere plekken. De huiduitslag van netelroos komt en verdwijnt meestal zeer snel. Zo is het vaak na een paar uur tot een paar dagen weer verdwenen. Netelroos is iets anders dan gordelroos, wat een pijnlijke huidreactie is die door een virus veroorzaakt wordt.  

Klachten die je kunt ervaren als je netelroos hebt, zijn onder andere: 

• jeukende rode galbulten, veelal op armen, benen en romp 
• zwelling van je tong, oogleden en je strottenhoofd 
• kleine rode bultjes en vlekjes 
• grotere bleke plekken
• rode verdikkingen van de huid die samenvloeien 
• zeer grote bleke plakkaten met een rode rand 

Stress, hitte, pijnstillers, alcoholgebruik en krabben kunnen de symptomen van netelroos erger maken. 

Meestal wordt netelroos veroorzaakt door een allergische reactie. Als er een allergische reactie plaatsvindt, komt er een stofje vrij in de huid: histamine. Wanneer er teveel histamine in de huid vrijkomt verwijden de bloedvaten zich, hoopt vocht zich op onder de huid, en ontstaan er bulten en jeuk. 

Netelroos kan een reactie zijn op bepaalde prikkels, zoals: 

• voedingsmiddelen, zoals schelpdieren, noten, fruit, eieren of chocolade 
• conserveringsmiddelen 
• kleurstoffen 
• smaakversterkers 
• insectenbeten, zoals muggen, wespen en luizen 
• een infectie 
• blootstelling van de huid aan hitte of koude  
• uv-straling (zonlicht) 
• medicijnen, zoals aspirine of antibiotica 

Het lukt echter regelmatig niet om de prikkel op te sporen die de netelroos veroorzaakt. Ook kunnen meerdere prikkels een rol hebben gespeeld. Netelroos kan ook veroorzaakt worden door een virus. Dit is vaak het geval bij netelroos bij kinderen. In zeer zeldzame gevallen heeft netelroos een onderliggende oorzaak. Voorbeelden hiervan zijn een stofwisselingsziekte, hormonale stoornis of een auto-immuunziekte.  

Een ernstige, maar zeldzame vorm van galbulten is het Quincke-syndroom. Hierbij zwellen het gezicht en de slijmvliezen in de mond en keelholte op, waardoor er een risico op verstikking bestaat. Ook angio-oedeem is een variant van urticaria, die soms samengaat met netelroos, maar zich ook onafhankelijk kan ontwikkelen. Angio-oedeem bestaat uit voorbijgaande, uitgebreidere zwellingen. Het komt voornamelijk voor op plekken waar de huid een losse hechting met de onderlaag heeft, bijvoorbeeld op de oogleden, wangen, lippen en de uitwendige geslachtsdelen. 

In 70% tot 90% van de gevallen is de oorzaak van netelroos onduidelijk. 

Afhankelijk van wat de huidaandoening veroorzaakt, kan netelroos (urticaria) verschillende benamingen hebben. 

• Koude-urticaria is een vorm van netelroos die ontstaat op plaatsen waar de huid wordt afgekoeld, bijvoorbeeld bij zwemmen in koud water.  
• Inspanningsurticaria is een vorm van netelroos die wordt uitgelokt door zweten, bijvoorbeeld bij inspanning of warm weer. Het kan ook ontstaan na het nemen van een warme douche. Inspanningsurticaria is niet hetzelfde als warmteuitslag. 
• Urticaria factitia is een vorm van netelroos waarbij jeukende, verheven strepen ontstaan als gevolg van wrijven of krabben. Dit noemen we ook wel dermografisme . 
• Vertraagde drukurticaria is een vorm van netelroos waarbij er na enkele uren pijnlijke, verharde zwellingen ontstaan op drukplaatsen, vaak rondom de gewrichten. 

Bij acute netelroos gaan de bulten en verdikkingen meestal binnen 24 uur weer weg. In zeldzame gevallen kan de netelroos langer aanhouden.  

Als de klachten van netelroos langer dan zes weken aanhouden, spreken we van chronische netelroos, of chronische urticaria.  

We spreken van chronische spontane urticaria (CSU) wanneer het onduidelijk is waardoor de aanhoudende klachten veroorzaakt worden. We spreken van chronische induceerbare urticaria (CINDU) als de klachten veroorzaakt worden door specifieke prikkels. 

Netelroos is niet besmettelijk. Het is een vrij onschuldige allergische reactie. 

Netelroos komt vrij veel voor, een kwart van de Nederlandse bevolking krijgt er minstens één keer in zijn of haar leven mee te maken. Kinderen kunnen ook last van netelroos krijgen. Het komt zowel voor bij mannen als bij vrouwen van alle leeftijden.  

Netelroos-symptomen en zwanger? 

Heb je last van netelroos-achtige symptomen tijdens de zwangerschap? Dit kan ook een teken zijn van PUPPP, een hevig jeukende zwangerschapshuidziekte die gepaard gaat met jeukende bultjes, galbulten en soms blaasjes. PUPPP begint meestal in het derde trimester van de zwangerschap en gaat kort voor of na de geboorte vanzelf weer over. Als je je zorgen maakt over netelroos-achtige symptomen tijdens de zwangerschap, neem dan contact op met de huisarts.  

De jeuk van netelroos kan soms ondragelijk zijn. Hier zijn wat tips om de netelroos-jeuk te verzachten. 

• Stop met krabben. Krabben maakt de jeuk van netelroos alleen maar erger.  
• Neem een lauwwarme douche. Lauwwarm water kan de jeuk helpen verminderen. 
• Dep de huid met verdunde azijn. Sommige mensen ervaren minder jeuk door de huid te deppen met een oplossing van water en een scheutje appelazijn. 
• Dep de huid met aloë vera. Ook aan de aloë veraplant worden verzavhtende eigenschappen toegeschreven. 
• Smeer een verzachtende zalf. In sommige gevallen kan een kalmerende zalf helpen om de jeuk van netelroos te verlichten. 
• Gebruik verkoelende mentholgel. Door een verkoelende menthol gel of poeder te gebruiken kan je de jeuk verlichten zonder te krabben. 
• Draag loszittende kleding. Op deze manier heb je zo min mogelijk last van schurende kleding tegen de aangedane huid.  

Netelroos wordt meestal veroorzaakt door een allergische reactie. Om netelroos in het vervolg te voorkomen, kan het dus helpen om een dagboek bij te houden van wat je hebt gegeten. Als je vermoed dat bepaalde voeding de netelroos heeft getriggerd, kan het helpen om die voeding in het vervolg van je dieet uit te sluiten.  

Om aanvallen van netelroos te voorkomen kan je proberen de volgende voedingsmiddelen te vermijden: 

• bekende triggers zoals vis, noten, mosselen, oesters en chocolade 
• voedingsmiddelen die sporen van antibiotica bevatten, zoals eieren, melk of rundvlees 
• eten en dranken die gisten en schimmels bevatten, zoals bier, wijn, kaas en brood 
• voedingsmiddel die histamine vrijgeven, zoals aardbeien, eiwit en schaaldieren 
• voedingsmiddelen die histamine bevatten, zoals wijn, kaas of bedorven vis en vlees 
• producten die salicylaten bevatten, zoals abrikozen, perziken en pruimen 

Als je klachten lang aanhouden, vaker terugkomen of verergeren, kan de huisarts medicatie voorschrijven om de urticaria en bijhorende galbulten mee te behandelen.  

De volgende medicijnen worden soms gebruikt om aanhoudende netelroos mee te behandelen: 

• Anti-allergiemiddelen, oftewel antihistaminica. Deze medicatie blokkeert de werking van antihistamine, het stofje dat vrijkomt bij een allergische reactie. Voorbeelden van antihistaminica zijn cetirizine en levocetirizine. 
• Montelukast. Montelukast vermindert de klachten bij netelroos en gaat ontstekingen tegen. Het wordt soms voorgeschreven in combinatie met anti-allergiemedicijnen. 
• Prednison. Dit medicijn wordt soms ingezet als de anti-allergiemedicatie niet genoeg effect heeft. 
• Omalizumab. Dit is een middel dat de allergische afweerreacties van het lichaam onderdrukt. Het wordt soms voorgeschreven als andere medicatie niet helpt. 

Als de uitslag vaker terugkomt of niet vanzelf overgaat, is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts. Schakel de huisarts ook in als de krabplekjes gaan ontsteken, de uitslag zich over het hele lichaam verspreidt en je last krijgt van benauwdheid. De huisarts kan achterhalen waar de uitslag vandaan komt, en eventueel een antihistaminicum of ander medicijn voorschrijven. Wanneer de oorzaak van de netelroos niet duidelijk is en de klachten lang aanhouden, kan er nader onderzoek nodig zijn, zoals bloedonderzoek, röntgenfoto’s en bacteriekweken.