Jeuk (Pruritis)

Jeuk is een kriebelend gevoel dat aanspoort tot krabben. Dit gevoel ontstaat doordat jeukzenuwen in de huid geprikkeld worden door eiwitten, zoals histamine. Je kunt overal op je lichaam jeuk krijgen. Jeuk kan voorkomen op één plaats op het lichaam, maar ook over het gehele lichaam. Vaak heeft jeuk een achterliggende oorzaak, maar de reden kan ook onduidelijk zijn. Jeuk kan mild of hevig zijn.

Jeuk van binnenuit 

Soms heb je geen last van een jeukende huid, maar van jeuk van binnenuit. Krabben is in dat geval onmogelijk, omdat de jeuk zich binnenin je lichaam bevindt. Jeuk van binnenuit kan psychisch of neuropatisch van aard zijn. Neuropatisch wil zeggen dat het wordt veroorzaakt doordat zenuwen niet goed functioneren. Psychische of neuropatische jeuk betekent niet dat de jeuk er niet is, maar de oorzaak kan in dat geval niet bij de huid gevonden worden.

Bij jeuk ervaar je een kriebelend gevoel op de huid. Dit kan op een specifieke plek zijn of over het hele lichaam. Jeuk kan gepaard gaan met:

• roodheid; 
• bultjes; 
• blaasjes; 
• huidschilfers; 
• wondjes.

Vraag je je af of je jeuk hebt? Ga dan naar de symptomenchecker. 

Symptomenchecker

Symptomen van jeuk van binnenuit

Jeuk van binnenuit herken je doordat je niet het gevoel hebt dat je huid jeukt. De jeuk zit dieper en lijkt echt vanuit je lichaam te komen. Bij jeuk van binnenuit zie je geen duidelijke oorzaak aan de huid. Krabben geeft dus geen verlichting.

Jeuk kan allerlei oorzaken hebben. Dit zijn de meest voorkomende oorzaken van jeuk:

• Huidaandoeningen. Voorbeelden hiervan zijn een droge huid, eczeem, lichen planus, psoriasis, een schimmelinfectie, netelroos, gordelroos en schurft.  
• Systemische aandoeningen. Hierbij kan gedacht worden aan nieraandoeningen, leveraandoeningen, schildklieraandoeningen, diabetes mellitus en kanker. 
• Psychische aandoeningen. Bijvoorbeeld stress, een depressie of een psychose.  
• Allergie voor een bepaald medicijn. Een allergie voor antibiotica kan bijvoorbeeld tot jeuk leiden. 
• Allergie voor bepaalde voedingsmiddelen. Allergieën voor voedingsmiddelen zoals koemelk, noten en pinda's komen voor. 
• Allergie voor bepaalde stoffen. Zeep, nikkel of latex kunnen bijvoorbeeld een allergische reactie opleveren. 
• Contact met dieren of planten. Denk aan insectenbeten, contact met de brandhaartjes van de eikenprocessierups of contact met brandnetels. 
• Factoren die je huid uitdrogen. Zo kan te vaak of lang douchen of veel zweten tot een jeukende huid leiden. Ook droge lucht, warmte, wol en alcohol kunnen jeuk veroorzaken of verergeren. 
• Zwangerschap. Tijdens de zwangerschap kun je last krijgen van jeuk, doordat je huid uitrekt en droog kan worden. 

Oorzaken van jeuk van binnenuit

Jeuk van binnenuit kan verschillende oorzaken hebben. Vaak heeft het met de organen te maken. Dit zijn mogelijke oorzaken van jeuk van binnenuit:

• Je hebt een leveraandoening. 
• Je ondergaat een nierdialyse of hebt nierschade. Nierschade kan ontstaan door bijvoorbeeld diabetes, een hoge bloeddruk of nierstenen. 
• Je gebruikt medicijnen die jeuk van binnenuit veroorzaken. Dit kan bij allerlei medicatie ontstaan. Het komt regelmatig voor bij opioïden, antimalariamiddelen en hydroxyethylzetmeel. 
• Je bent zwanger. Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap spelen mogelijk een rol. 
• Bij het ouder worden kan jeuk van binnenuit ontstaan. Soms speelt het droger worden van de huid hierbij een rol, maar ook nier- of leveraandoeningen kunnen de jeuk veroorzaken. 
• Je hebt veel spanning of stressklachten. Hierdoor kan psychische jeuk ontstaan, die je voelt van binnenuit. 
• Je hebt neuropathische jeuk, veroorzaakt door je zenuwstelsel. Hierbij geeft je zenuwstelsel jeuksignalen af zonder duidelijke reden. 

Oorzaken van jeuk over het hele lichaam

Bij jeuk over het hele lichaam kunnen alle bovenstaande factoren een rol spelen. Bij jeuk op een specifieke plek is de oorzaak vaak makkelijker te achterhalen. Jeuk op één plek kan bijvoorbeeld eenvoudiger duiden op contact met een bepaalde stof of een muggenbeet. Heb je erg last van jeuk en twijfel je over de oorzaak ervan? Neem dan contact op met je huisarts.

Mogelijke oorzaken van jeuk per lichaamsdeel

De plaats van de jeuk op het lichaam kan in sommige gevallen iets zeggen over de oorzaak ervan:

• Jeuk op de hoofdhuid kan veroorzaakt worden door roos, hoofdluis, psoriasis, eczeem of een allergische reactie op haarverf. 
• Jeuk op het lichaam kan veroorzaakt worden door psoriasis, insectenbeten, schurft, netelroos, gordelroos of eczeem. 
• Jeuk in het gezicht kan veroorzaakt worden door eczeem, psoriasis, huidinfecties of een allergische reactie op bijvoorbeeld make-up. 
• Jeuk bij de anus kan veroorzaakt worden door aambeien of wormen. 

• Jeukende plekjes rond de mond kunnen duiden op dermatitis perioralis. 
• Jeuk bij de geslachtsdelen kan veroorzaakt worden door schimmelinfecties, eczeem, lichen planus, schaamluis, schurft of andere, soms psychische oorzaken.

Let op: deze opsomming is geen compleet overzicht van alle mogelijke oorzaken van jeuk op bepaalde lichaamsdelen. Ga langs je huisarts voor de juiste diagnose en uitleg over de oorzaak van jouw jeuk.

Oorzaken van jeuk in bed

Ervaar je vooral jeuk terwijl je in bed ligt? Dan kunnen meerdere dingen aan de hand zijn. Naast alle algemene oorzaken voor jeuk, die hierboven zijn beschreven, kan jeuk in bed door de volgende dingen veroorzaakt worden:

• Je huid is gevoelig of allergisch voor het wasmiddel dat je voor je beddengoed gebruikt. Probeer eens een neutraler wasmiddel en vermijd wasverzachter. 
• Je hebt last van beestjes in bed, op je huid of door je huis. Bijvoorbeeld schurft, luizen, vlooien, parasieten of bedwantsen. Hierbij is het belangrijk om de juiste maatregelen te nemen en je beddengoed vaak te wassen. 
• Je bent allergisch voor huisstofmijt. Huisstofmijt is een klein beestje dat in vrijwel elk huis voorkomt. De symptomen van een huisstofmijtallergie lijken op die van hooikoorts. Lees in dit artikel meer over wat te doen tegen een huisstofmijtallergie. 
• Het klimaat onder het dekbed is niet goed, waardoor je jeuk krijgt. Het is bijvoorbeeld te warm of te vochtig. In je slaap verlies je vocht. Als dat niet genoeg wordt opgenomen door je beddengoed, blijft het op je huid zitten en kan jeuk ontstaan. Synthetisch beddengoed kan bijdragen aan een jeukende huid. Beter voor je huid is beddengoed van katoen, linnen of zijde. 

Om de oorzaak van jeuk vast te stellen, stelt een arts je vragen en word je lichamelijk onderzocht.

Vraaggesprek

De arts stelt vragen over de klachten die je ervaart en over je medische voorgeschiedenis. Ook wordt besproken of je mogelijk allergisch bent voor bepaalde voeding of producten, of huidaandoeningen voorkomen in de familie en of je medicijnen gebruikt die jeuk kunnen veroorzaken. 

Lichamelijk onderzoek

In het lichamelijk onderzoek bekijkt de arts hoe je huid eruitziet op de plaats van de jeuk. Hier kunnen bijvoorbeeld roodheid, eczeem, puisten, bultjes of huidschilfers zichtbaar zijn. Ook de plaats van de jeuk (op één plek of over het hele lichaam) kan de arts iets vertellen over de oorzaak van de jeuk. Bepaalde jeuk komt namelijk vooral voor op specifieke lichaamsdelen.

Verder onderzoek

Soms is na het vraaggesprek en het lichamelijk onderzoek nog aanvullend onderzoek nodig. Voorbeelden hiervan zijn laboratoriumonderzoek, bloedonderzoek, een röntgenfoto of echografie of een bezoek aan een specialist die je verder kan helpen, zoals een dermatoloog.

De behandeling van jeuk hangt af van de precieze oorzaak ervan. Jeuk wordt meestal behandeld met behulp van de volgende geneesmiddelen:

• Een crème of zalf. Bij een jeukende huid kan een arts je crème of zalf voorschrijven. De arts zal deze kiezen op basis van het soort huidletsel en de plaats ervan.  
• Medicatie. Het is ook mogelijk dat de arts medicatie voorschrijft, bijvoorbeeld antihistaminica. 

Wat je precies kunt doen tegen en ter voorkoming van jeuk, hangt af van de oorzaak ervan. Jeuk door luizen vraagt om een andere aanpak dan jeuk door een droge huid. In het algemeen kun je wel een aantal dingen doen om jeuk tegen te gaan:

• Probeer zo min mogelijk te krabben. Dit maakt de jeuk alleen maar erger.
• Je kunt de jeuk verlichten door de jeukende plek te koelen met een koud washandje of een icepack. Let op: houd een icepack nooit direct tegen je huid aan, maar wikkel deze altijd in een theedoek.
• Talkpoeder en verkoelende zalf (zoals mentholzalf) kunnen helpen tegen de jeuk.
• Vermijd warme en droge lucht. Zorg er dus voor dat je niet te lang in de airconditioning zit, draag niet te warme kleding en zet de verwarming niet te hoog.
• Spoel jezelf af onder de douche als je gezweet hebt.
• Vermijd kleding en beddengoed gemaakt van stoffen waarvan je weet dat je er jeuk van krijgt.
• Probeer wasmiddel met parfum en wasverzachter in zijn geheel te vermijden. Kijk of dit verlichting biedt voor jouw huid.
• Douche of badder niet te vaak, niet te lang én niet te heet.
• Gebruik zeepvrije en/of hypoallergene douchegel.
• Dep je huid voorzichtig droog na het douchen of badderen.
• Smeer je huid dagelijks in met een neutrale, vette zalf of crème, bij voorkeur na het douchen of badderen.
• Kijk uit met temperatuurwisselingen.
• Drink voldoende water. Dit houdt je huid beter gehydrateerd.
• Houd je nagels kort en schoon. Zo voorkomt je dat je je huid openkrabt, wat kan leiden tot infecties.
• Drink niet te veel alcohol. Dit kan de jeuk verergeren.
• Slaap voldoende.
• Probeer stress en spanning te vermijden.
• Houd een jeukdagboek bij. Hierin kun je bijvoorbeeld opschrijven wanneer je last krijgt van jeuk, hoe hevig de jeuk is, wat mogelijke oorzaken kunnen zijn (denk hierbij aan kleding, activiteiten of voedsel) en wat de gevolgen voor jou zijn. Dit kan je inzicht geven in de oorzaak van de jeuk, maar kan ook helpen de psychische stress van de jeuk te verlichten.

Wat te doen tegen jeuk van binnenuit? 

Het lastige aan jeuk van binnenuit is dat je er niet veel aan kunt doen. Omdat het gevoel binnen in je lichaam zit, kun je niet krabben. Bij jeuk van binnenuit is het goed om te proberen de oorzaak te achterhalen, en daar vervolgens iets aan te doen. Stress kan een oorzaak zijn. Heb je vaak spanning, probeer dan stress- en angstklachten te verminderen. Ook je organen of bepaalde medicijnen kunnen een oorzaak zijn van jeuk van binnenuit. Daarom is het aan te raden om contact op te nemen met je huisarts als je jeuk van binnenuit ervaart.

Wat te doen tegen jeuk in bed? 

Wat je kunt doen tegen jeuk in bed, hangt van de oorzaak af. In het algemeen is het goed om luchtige nachtkleding te dragen, het liefst van natuurlijke materialen. Zorg ook dat je beddengoed is gemaakt van natuurlijke materialen, was het niet met geparfumeerd wasmiddel en maak je slaapkamer niet te warm. Daarnaast is het aan te raden een droge huid te voorkomen, door je voor het slapengaan in te smeren met een voedende crème. Raadpleeg bij extreme of aanhoudende jeuk in bed je huisarts.

In de meeste gevallen is jeuk niet ernstig en gaat het vanzelf weer over. Neem contact op met je huisarts:

• als de jeuk ondragelijk is; 
• als de jeuk lang aanhoudt; 
• als je naast jeuk andere klachten hebt; 
• als je zwanger bent en je hevige jeuk op je handpalmen of voeten of over je hele lichaam hebt.

De informatie op deze pagina is gebaseerd op de volgende bronnen: 

• Huidarts.com 
• Huidinfo.nl 
• Huidfonds 
• Nieren.nl
• Kanker.nl
• Isala.nl