Zwangerschap en medicijngebruik

Deze informatiefolder gaat over de invloed van medicijngebruik op de vruchtbaarheid, zwangerschap en het (ongeboren) kind.

Meestal merk je dat je zwanger bent, op het moment dat je menstruatie uitblijft. Je bent dan ongeveer al twee weken zwanger. Het kan ook zijn dat je er later achter komt dat je zwanger bent, doordat je cyclus onregelmatig is of door andere redenen.

Het kan dus heel goed zijn dat je medicijnen hebt gebruikt, zonder dat je weet dat je zwanger bent. Veel vrouwen vragen zich af of dit schadelijke gevolgen voor hun baby zou kunnen hebben. Deze vraag is meestal niet eenvoudig te beantwoorden. Of het medicijn schade bij je kind veroorzaakt is afhankelijk van het soort medicijn.

Veel medicijnen kunnen niet zonder risico’s tijdens de zwangerschap worden gebruikt. Deze zijn schadelijk voor de baby.

Van medicijnen is het effect op de baby niet geheel bekend. Daarom is het vaak beter om tijdelijk geen medicijnen in te nemen of een lagere dosis, als dat mogelijk is.

Overleg hierover met je huisarts of gynaecoloog, als je medicijnen gebruikt die zijn voorgeschreven door je huisarts.

Sommige medicijnen hebben invloed op de kwaliteit van de zaadcellen, zoals medicijnen die worden gebruikt bij de behandeling van kanker, bepaalde darmziekten en sommige huidziekten. In de periode dat de man deze medicijnen gebruikt, wordt zwangerschap afgeraden.

Soms kunnen medicijnen ook in de periode na het stoppen nog zorgen voor een verminderde vruchtbaarheid of zelfs aangeboren afwijkingen. Raadpleeg dus altijd de bijsluiter van uw medicijnen.

Tijdens de zwangerschap krijgt je baby via de moederkoek en de navelstreng de voedings- en bouwstoffen die hij nodig heeft. Ook de medicijnen die je gebruikt komen in de meeste gevallen op deze manier bij je baby. Uitzonderingen hierop zijn insuline en heparine.

Medicijnen op recept

Sommige medicijnen zijn schadelijk voor de baby. Vertel daarom altijd aan je arts of verloskundige dat je zwanger bent. Deze kan daar bij het voorschrijven van medicijnen rekening mee houden. Als je medicijnen gebruikt voor een chronische aandoening, bespreek de consequenties hiervan met je huisarts of specialist, voordat je zwanger wordt.

Medicijnen zonder recept Vaak staan mensen er niet bij stil dat pijnstillers, middelen tegen diarree, verstopping, wratten of rusteloosheid, die je bij de drogist of supermarkt kunt krijgen, ook medicijnen zijn. Zij kunnen soms schade veroorzaken bij uw ongeboren kind.

Gebruik deze middelen daarom alleen in overleg met je verloskundige, gynaecoloog of huisarts. Dit geldt ook voor homeopathische middelen, want lang niet alle homeopathische medicijnen of kruiden zijn veilig tijdens de zwangerschap.

Zelfs met het gebruik van vitaminepreparaten is het verstandig om op te passen. In gewone vitaminepreparaten zit soms teveel vitamine A. Tijdens de zwangerschap kan dit zorgen voor hersenafwijkingen bij je kind.

Foliumzuur Foliumzuur is een vitamine dat voor en tijdens de zwangerschap wel gebruikt kan worden. Alle vrouwen die zwanger willen worden, wordt zelfs aangeraden om dagelijks een halve milligram foliumzuur te slikken. Het gebruik van foliumzuur verkleint de kans op een open ruggetje.

Vier categorieën medicijnen De medicijnen in Nederland worden verdeeld in vier categorieën afhankelijk van de informatie die bekend is over de mogelijke schadelijke effecten op het ongeboren kind. Deze vier categorieën zijn:

• Categorie A:
  • medicijnen die door veel vrouwen gebruikt zijn zonder dat hiervan ooit een schadelijk effect bij het kind ontdekt is
  • medicijnen uit deze categorie kunnen veilig worden voorgeschreven
• Categorie B:
  • medicijnen die nog niet door veel vrouwen gebruikt zijn en waarvan tot nu toe geen schadelijke effecten bij het kind zijn gemeld
  • medicijnen uit deze categorie kunnen schadelijk zijn voor het kind en kunnen beter niet worden voorgeschreven, als er ook een medicijn uit categorie A kan worden voorgeschreven
• Categorie C:
  • medicijnen waarvan bekend is dat ze mogelijk schadelijke effecten bij het kind veroorzaken
  • wanneer een medicijn uit deze categorie noodzakelijk is, moet de noodzaak van het medicijn bij de moeder worden afgewogen tegen de risico’s die het kind kan lopen. Het is dus mogelijk dat een medicijn uit categorie C wordt voorgeschreven, als er geen ander alternatief bestaat
• Categorie D:
  • medicijnen waarvan bekend is dat zij schadelijke effecten bij het kind veroorzaken
  • medicijnen uit categorie D moeten niet worden gebruikt tijdens de zwangerschap

Of een medicijn schade bij je (ongeboren) kind veroorzaakt, is afhankelijk van het soort medicijn.

• Van bepaalde medicijnen is bekend dat ze geen schade veroorzaken aan het ongeboren kind. Wanneer je zo'n medicijn hebt gebruikt, kun je ervan uitgaan dat dit zeer waarschijnlijk geen kwaad kan. Overleg wel met je verloskundige, huisarts of gynaecoloog of je dit medicijn kunt blijven gebruiken.
• Van andere medicijnen is wel bekend of juist onbekend of ze schade kunnen veroorzaken.

Factoren die een rol spelen bij de kans op schade aan het (ongeboren) kind:

1. De hoeveelheid van het medicijn dat je gebruikt hebt Bij eenmalig gebruik van het medicijn, is de kans niet erg groot dat je kind hier schade van ondervonden heeft. Hoe groter de hoeveelheid van het medicijn, hoe groter de kans dat je kind er schade van ondervindt. Het hoeft natuurlijk niet zo te zijn, dat je kind schade heeft opgelopen door het medicijngebruik

2. Hoe vaak je het medicijn gebruikt hebt Bij eenmalig gebruik ondervindt je kind meestal geen schade van het medicijn. Hoe vaker je het medicijn gebruikt hebt, hoe groter de kans dat je kind er schade van ondervonden heeft. Het hoeft niet zo te zijn, dat je kind schade heeft opgelopen door het medicijngebruik.

3. Het tijdstip waarop je het medicijn gebruikt hebt In de eerste twaalf weken ontwikkelen zich de organen van het ongeboren kind. In deze periode is je kind het meest kwetsbaar voor de gevolgen van medicijnen. Na twaalf weken is je kind en stuk minder kwetsbaar voor de meeste medicijnen; sommige medicijnen vormen hierop een uitzondering

4. Hoe u het medicijn moet innemen Wanneer het medicijn alleen per injectie wordt toegediend, is het meestal niet schadelijk, zoals insuline en heparine.

Als je zwanger wilt worden en u gebruikt medicijnen op doktersrecept, is het verstandig om contact op te nemen met uje apotheek of de (huis)arts die de medicijnen heeft voorgeschreven. De volgende vragen zijn belangrijk:

Is het verstandig om zwanger te worden met de aandoening waarvoor je deze medicijnen gebruikt?

Er zijn aandoeningen, waarbij het beter is om niet zwanger te worden. Het is dan verstandiger om te wachten totdat de aandoening verminderd of verdwenen is. Soms is het in zo’n situatie raadzaam bepaalde voorzorgsmaatregelen te nemen.

Kun je de medicijnen tijdens uw zwangerschap blijven gebruiken?

Als het mogelijk is, kun je overschakelen op een ander medicijn, waarvan bewezen is dat het geen schade veroorzaakt bij het kind. Het kan natuurlijk ook zijn, dat je een medicijn gebruikt dat onschadelijk is voor je kind. Dit kun je gewoon blijven gebruiken. Je huisarts of specialist kan aangeven wat je in uw situatie het beste kunt doen. Het is van groot belang dat je zelf niets verandert aan uw medicatie.

Bepaalde medicijnen geven een verhoogde kans op aandoeningen, zoals medicijnen tegen epilepsie.

De schade die medicijnen kunnen veroorzaken aan het ongeboren kind kan in sommige gevallen met prenataal onderzoek beoordeeld worden. Dit kun je bespreken met de verloskundige, huisarts of gynaecoloog die je zwangerschap begeleidt.

Een voorbeeld van prenataal onderzoek is echo-onderzoek. Als het medicijn dat je hebt gebruikt schade kan veroorzaken, betekent dit nog niet dat dit ook echt gebeurt. Vaak is het vrij moeilijk om tijdens de zwangerschap aan te tonen of dit het geval is. Bij het vermoeden op schade kan besloten worden tot een uitgebreid echo-onderzoek. 

In veel gevallen is de schade die een medicijn kan veroorzaken niet met onderzoeken op te sporen. Je kunt niet veel anders doen dan afwachten. Pas na de geboorte van je kind zal duidelijk worden of er gevolgen zijn. Gelukkig is de kans op beschadiging meestal klein.