Posttraumatische dystrofie

In het kort:

• Posttraumatische dystrofie kan ontstaan na een operatie of letsel aan ledematen of gewrichten.
• Symptomen van posttraumatische dystrofie zijn onder andere: pijn, een roodblauwe verkleuring, zwelling, verhoogde of verlaagde temperatuur en lokaal zweten.
• Naar schatting lijden in Nederland 20.000 mensen aan de chronische vorm van posttraumatische dystrofie.
• PD is goed te genezen, mits het snel wordt ontdekt en behandeld.
• Posttraumatische dystrofie kan leiden tot schade aan gewrichten, spieren en weefsels, als het te laat of niet wordt ontdekt en behandeld.
• PD kan worden behandeld met sympathicusblokkades en kan worden voorkomen door een directe behandeling met vitamine C gedurende vijftig dagen.

Posttraumatische dystrofie (PD) is een ziektebeeld dat kan ontstaan na een operatie of letsel aan een van de ledematen of andere gewrichten. De belangrijkste klacht is pijn, waarvan de ernst meestal niet past bij de ernst van het letsel of de operatie. Vaak is er sprake van PD aan een arm of been of een onderdeel daarvan. Het aangedane gebied is abnormaal van kleur (meestal roodblauwe verkleuring). Ook kan er sprake zijn van een zwelling en een verhoogde of verlaagde temperatuur en soms is er sprake van lokaal zweten. De pijn wordt erger bij aanraking of beweging. PD kan leiden tot ernstig functieverlies door dystrofie (zwakker worden) van spieren en andere weefsels.

PD kan ook chronisch zijn. In Nederland lijden naar schatting 20.000 mensen aan de chronische vorm van PD. De aandoening is niet aan leeftijd gebonden, maar komt vaker voor bij mensen tussen de 45 en 60 jaar. Vrouwen lopen 3 keer zoveel kans op het krijgen van PD als mannen.

De naam posttraumatische dystrofie is slechts een van de gebruikte namen voor dit ziektebeeld. De naam dystrofie is afgeleid van het Griekse 'dystrophia' (voedingsstoornis) en verwijst naar het verval van weefsels als gevolg van slechte doorvoeding. Andere benamingen die worden gebruikt zijn Complex Regionaal Pijnsyndroom (CRPS), Sudeck-dystrofie (of -atrofie), Sudeck-syndroom of algo(neuro)dystrofie, sympathische reflexdystrofie, reflectoir-sympathische dystrofie (RSD) en schouder-handsyndroom. De gangbare Amerikaanse benaming is Reflex Sympathetic Dystrophy (RSD).

Voorkomen is beter dan genezen

Als PD snel wordt ontdekt en behandeld, kan het genezen zonder restverschijnselen. Voorkomen is echter beter dan genezen, en dat geldt zeker voor posttraumatische dystrofie. Onderzoek wijst uit dat het preventief slikken van vitamine C PD bij polsbreuken kan tegengaan (lees hierover meer onder het kopje behandeling).

Over de oorzaak van PD bestaat nog geen duidelijkheid. Er bestaan verschillende theorieën, waarvan de belangrijkste 2 hier worden vermeld.

Enerzijds wordt verondersteld dat er bij PD sprake is van een stoornis in het regelmechanisme dat zorgt voor het genezingsproces na een verwonding. Als dit mechanisme is ontregeld, kunnen er verkeerde verbindingen ontstaan tussen verschillende soorten zenuwen. De gevolgen kunnen zich uiten in de vorm van pijn, spierzwakte, abnormale haar- en nagelgroei, zwellingen, etc.

Anderzijds wordt gedacht aan een abnormale (steriele) ontstekingsreactie, waarbij weefsels onvoldoende zuurstof opnemen en er zich schadelijke stoffen ophopen in de weefsels (zogenoemde vrije radicalen).

Posttraumatische dystrofie ontwikkelt zich in drie stadia:

Stadium I - de warme fase.
Deze fase wordt gekenmerkt door ontstekingsverschijnselen. De ontstoken plek is rood, gezwollen en voelt warm aan. Haren en nagels groeien soms sneller dan normaal en patiënten kunnen last hebben van overmatig lokaal zweten. De pijn is branderig en wordt erger bij beweging. Afhankelijk van de ernst kan deze fase enkele weken tot maanden duren.

Stadium II - de koude fase.
In deze fase wordt de pijn heviger en vager. De zwelling kan zich verspreiden en de huid wordt bleek en verschrompelt. Dit gaat gepaard met een koud gevoel. Soms krijgt de patiënt last van haaruitval, verschijnselen van botontkalking, gebarsten en afbrekende nagels en/of een klamme, glanzende huid. Deze fase kan 3 tot 6 maanden duren.

Stadium III - de stabilisatiefase.
In deze fase verdwijnt de pijn grotendeels of helemaal. De spieren in het aangedane gebied zijn sterk verzwakt waardoor blijvend krachtsverlies ontstaat. De gewrichten van de (aangedane) hand of voet zijn zwak en bewegen gaat moeilijk (atrofie van spier- en botweefsel). Ook kan er gewrichtsverstijving optreden.