Omgaan met faalangst bij kinderen

Haalt je kind door faalangst slechte cijfers op school, dan wordt het bevestigd in het negatieve beeld. Kinderen kunnen er wanhopig door worden, want faalangst werkt verlammend. Zo ontstaat een negatieve spiraal.

Faalangst kan veel oorzaken hebben. Hoewel faalangst waarschijnlijk ook erfelijk is, kunnen kinderen faalangst ontwikkelen door onzekerheid, een reeks vervelende gebeurtenissen op school of problemen thuis. Ook een stoornis als dyslexie kan een aanleiding zijn om faalangstig te worden. Faalangst is een emotie die meestal wordt weggestopt. Belangrijk voor ouders is daarom dat ze in staat zijn om faalangst te herkennen en er iets mee te doen. Als er inderdaad sprake is van faalangst, moeten ouders zich afvragen of de sfeer die thuis heerst er misschien iets mee te maken kan hebben. Ouders hebben soms bepaalde verwachtingspatronen die een voedingsbodem kunnen zijn voor faalangst. Een onveilige omgeving of een gebrek aan vertrouwen tussen jou en je kind kan ook een oorzaak, of een aanjager zijn.

Volgens faalangst-deskundige Ard Nieuwenbroek wordt elk kind 'gevend' geboren. Een kind wil zijn ouders graag trots maken: "Kijk eens mama wat ik kan". De behoefte om te geven blijft lang bestaan. Ouders moeten volgens Nieuwenbroek zich dan ook ontvangend opstellen en het kind de kans geven trots te zijn. Als het steeds de indruk krijgt dat het niet goed genoeg is, kan het kind een negatief zelfbeeld ontwikkelen.

Kinderen kunnen faalangst op verschillende manieren uiten. Bijvoorbeeld door zich vaak in stilte te hullen en zich terug te trekken, of door juist luidruchtig of agressief te worden. Sommige kinderen storten zich op hun schoolwerk uit angst ook maar één steekje te laten vallen. Er kan ook sprake zijn van lichamelijke reacties, zoals buikpijn, misselijkheid en hoofdpijn. Maar ook uitspraken als "Ik kan het toch niet", of "dat ging toevallig goed" en het steevast wegwuiven van complimenten zijn signalen. Een faalangstig kind probeert vaak ook moeilijke dingen uit de weg te gaan.

Sommige mensen negeren bewust dingen die het kind niet goed doet, maar dat werkt niet. Natuurlijk moet een kind leren wat wel en niet goed is. Veel belangrijker is de manier waarop je iets onder woorden brengt. Ouders die vaak dingen zeggen als "Wees niet zo stom" of "Wat ben je toch altijd lui" drukken een stempel op hun kind. Een kind voelt zich dan aangesproken op de persoon die hij is, niet op de dingen die het doet. Probeer dus de dingen te benoemen die het niet goed doet, en vertel er vooral ook kort bij wat het gevolg daarvan is. Vergeet ook niet je kind te prijzen om de dingen die het wel goed doet. En, nog belangrijker: waardeer het kind om wie het is, zonder je waardering te laten afhangen van prestaties.

Je kunt je kind helpen door uit te leggen wat faalangst is. Vertel dat iedereen wel eens dingen niet goed doet en dat fouten maken mag. Laat je kind vertellen over de negatieve gedachten die het heeft, maar ga er niet in mee. Negatief denken lijdt ook tot negatief voelen, waardoor leuke, ontspannende dingen op de achtergrond raken. Er moet ruimte zijn om leuke dingen te doen en om aan leuke dingen te denken.

En natuurlijk kun je als ouder helpen om het kind door moeilijke tijden te loodsen. Help bij lastig huiswerk, doe mee met het voorbereiden van een spreekbeurt. Probeer je kind ook het huiswerk te plannen in een agenda. Werk bijvoorbeeld elke dag een kwartiertje aan het voorbereiden van een proefwerk. Zo hak je een zware taak in kleine, overzichtelijke stukjes. Maar waak ervoor dat je al het werk gaat doen. Ga eventueel praten met de leerkracht over de faalangst van je kind en de manier waarop er thuis en op school mee kan worden omgegaan. Wanneer dit allemaal niet voldoende helpt kan faalangsttraining een oplossing zijn.

• Wees alert op signalen van faalangst
• Zorg voor rust, regelmaat, vertrouwen en liefde
• Leg uit wat faalangst is
• Zorg voor een goede balans tussen aanmerkingen en complimenten
• Uit kritiek die gericht is op de taak, niet op de persoon
• Wees niet veeleisend, maar zorg voor reële positieve verwachtingen
• Waardeer je kind om wie het is, niet alleen om wat het doet
• Wees niet al te beschermend, laat je kind ook vrij om te kiezen
• Beloon het aandurven van nieuwe, moeilijke taken
• Overleg eventueel met de school

Auteur: Jan Willem Wensink
Bronnen: Ouders.net, Faalangst.nl, Digischool