Clusterhoofdpijn

In het kort:

• Clusterhoofdpijn is een vrij ernstige vorm van hoofdpijn.
• De pijn zet plotseling op en is bijna ondraaglijk. De pijn begint rond de slapen en straalt uit naar de oogkas. Dit kan zich uitbreiden tot nekpijn.
• Opvallend is dat de clusterhoofdpijn in aanvallen vaak op dezelfde tijdstippen van de dag optreden.
• Een aanval kan variëren van een kwartier tot drie uur.
• Clusterhoofdpijn is niet hetzelfde als migraine of spanningshoofdpijn.
• Op basis van het verhaal van de patiënt wordt de diagnose van clusterhoofdpijn gesteld.

Clusterhoofdpijn is een vrij zeldzame maar zeer ernstige vorm van hoofdpijn die in aanvallen optreedt. Clusterhoofdpijn wordt ook wel neuralgie van Horton genoemd en staat in de volksmond ook wel bekend als ‘suicide headache’ (zelfmoordhoofdpijn), vanwege de bijna ondraaglijke pijn.

Clusterhoofdpijn treedt op in aanvallen. De pijn zet vrij plotseling op, zonder dat je het voelt aankomen. De pijn begint aan één kant van je hoofd, rondom je slaap. Het is een zeer intense pijn die uitstraalt naar je oogkas en zich kan uitbreiden tot nekpijn. De duur van een aanval van clusterhoofdpijn kan variëren van een kwartier tot zo’n drie uur en je kunt tot wel acht keer per dag een aanval krijgen.

Een opvallend kenmerk van clusterhoofdpijn is dat de aanvallen vaak op bijna precies dezelfde tijdstippen van de dag optreden, bij de meesten ‘s nachts. Clusterhoofdpijn komt meer voor bij mannen dan bij vrouwen en dan vooral bij een leeftijd van twintig tot veertig jaar.

Episodische en chronische clusterhoofdpijn

Clusterhoofdpijn is onder te verdelen in een episodische en een chronische vorm. Bij de episodische vorm van de hoofdpijn worden periodes van weken tot maanden met aanvallen, afgewisseld met periodes zonder pijn. Zo’n pijnvrije periode kan jaren duren, waarna de pijn plotseling weer kan terugkomen. De perioden met klachten worden episoden of clusters genoemd.

De chronische vorm kent geen pijnvrije periodes. Aanvallen kunnen dan elke dag voorkomen. De episodische vorm van clusterhoofdpijn kan overgaan in de chronische vorm, en andersom. Chronische clusterhoofdpijn is zeldzaam.

Verwarring met migraine en spanningshoofdpijn

Clusterhoofdpijn moet overigens niet verward worden met migraine, een andere vorm van hoofdpijn. Mensen met migraine voelen de aanval vaak aankomen, zijn misselijk en willen het liefst stil gaan liggen – in tegenstelling tot clusterhoofdpijn. Ook spanningshoofdpijn is een heel andere aandoening, met zijn eigen kenmerken en oorzaak.

Hoewel er uitgebreid onderzoek wordt gedaan naar clusterhoofdpijn, is er nog geen duidelijke oorzaak bekend. Het ontstaan van de ziekte kan te maken hebben met een afwijking in de hypothalamus, een deel van de hersenen. De hypothalamus heeft een groot aantal functies voor het lichaam, waaronder het regelen van de bloeddruk, de hartslag, de hormoonhuishouding en de biologische klok. Dit laatste zou een reden kunnen zijn voor het feit dat de pijnaanvallen vaak rond dezelfde tijdstippen opkomen. Verder zou erfelijkheid een rol kunnen spelen bij het ontstaan van clusterhoofdpijn.

Er zijn verschillende factoren waarvan wordt gedacht dat ze een aanval van clusterhoofdpijn kunnen uitlokken. Mogelijke uitlokkende factoren zijn bijvoorbeeld alcohol, bepaalde hartmedicijnen en weinig zuurstof (bijvoorbeeld op grote hoogtes). Het is echter nog niet bewezen dat deze dingen echt invloed hebben op het ontstaan van een aanval.

Het belangrijkste symptoom van clusterhoofdpijn is dat het vrij plotseling komt opzetten. Mensen met de aandoening beschrijven een aanval als een haast ondraaglijke pijn aan de zijkant van het hoofd. De pijn treedt vaak op aan één kant van het hoofd, rond het oog of de slaap.

De intense pijn gaat vaak gepaard met bijverschijnselen. Zo hebben mensen vaak last van een verstopte neus, een tranend en rood oog, een verkleinde pupil en een hangend ooglid, allemaal aan dezelfde kant van het hoofd als waar de pijn zit.

In tegenstelling tot mensen met migraine, die het liefst in een donkere kamer stil willen liggen, worden mensen met clusterhoofdpijn juist erg onrustig. Ze hebben een grote bewegingsdrang en gaan onrustig rondlopen.

Het stellen van de diagnose clusterhoofdpijn gebeurt meestal op basis van het verhaal van de patiënt. De klachten die bij de aandoening passen zijn vaak zo specifiek, dat veel nader onderzoek niet nodig is. Het is dus wel van belang om je klachten goed te omschrijven. Het bijhouden van een hoofdpijndagboek kan daarbij helpen.

Lees dan verder op:

• De website Allesoverhoofdpijn.nl, een initiatief van de vereniging Hoofdpijnnet en het Migrainefonds.
• Last van regelmatig terugkerende hoofdpijn? Op de website van Prescan kun je terecht met vragen over een MRI-scan van het hoofd. Een MRI-Scan van het hoofd kan mogelijk duidelijkheid geven over de oorzaak van je hoofdpijnklachten.

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen: 

• De Nederlandse Hoofdpijn Vereniging (NHV)
• Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC)