De oorzaak van tandenknarsen kan een verkeerde stand van het gebit of een slecht passende beet zijn. Omdat er soms een krampachtige stand van de kaken ontstaat, kun je ook last krijgen van de kaakspieren. Dat kan doortrekken in je hele hoofd. De meeste mensen hebben daar meer last van in drukke tijden op school, werk of thuis.
Anderen zien de oorzaak van tandenknarsen in een slaapstoornis. Als gevolg van onbewuste hersenactiviteit worden de kauwspieren geactiveerd, waardoor delen van het gebit met grote kracht over elkaar geschoven of op elkaar geklemd worden. Factoren die hierbij een stimulerende invloed kunnen hebben, zijn onder andere:
Tandenknarsen valt dan ook onder de zogenaamde 'parasomnieën', stoornissen waarbij tijdens de slaap ongewenste gebeurtenissen optreden. Ook slaapwandelen of praten in de slaap vallen hieronder. In speciale slaapklinieken worden mensen onderzocht die lijden aan slaapstoornissen, waaronder narcolepsie, apneu, maar dus ook tandenknarsen.