Somatoforme stoornis

Een somatoforme stoornis is een stoornis waarbij lichamelijke klachten optreden die niet fysiek te verklaren zijn. Zo kun je bijvoorbeeld hartkloppingen voelen, terwijl hier geen lichamelijke oorzaak voor te vinden is. Dit proces heet somatisatie. We spreken van een somatoforme stoornis als de klachten langer dan zes maanden aanhouden en de klachten dermate ernstig zijn dat het je dagelijkse leven beïnvloedt. Hoe vaak somatoforme stoornissen precies voorkomen is niet bekend, maar vrouwen hebben er vaker last van dan mannen. Somatoforme stoornis is een overkoepelende term. In totaal zijn er zeven aandoeningen die onder de somatoforme stoornissen vallen namelijk:

• Conversiestoornis
• Hypochondrie
• Pijnstoornis
• Stoornis van de lichaamsbeleving
• Somatoforme stoornis niet anderszins omschreven (NAO)
• Ongedifferentieerde somatoforme stoornis
• Somatisatiestoornis

Een somatoforme stoornis is een psychische stoornis waarbij psychische klachten zoals bijvoorbeeld stress worden omgezet in lichamelijke klachten. Een lichamelijke klacht kan bijvoorbeeld ernstige buikpijn of uitval van één van de ledematen zijn. Wanneer artsen op zoek gaan naar de fysiologische oorzaak van de lichamelijke klacht, vinden zij echter niks.

De oorzaak van een somatoforme stoornis is psychisch. Men heeft last van geestelijke of emotionele problemen en in de meeste gevallen komt dit door stress. Door de hoge blootstelling aan bijvoorbeeld stress of pijn gebeurt er iets in de hersenen waardoor er lichamelijke klachten ontstaan. Hoe dit proces precies in zijn werk gaat is echter nog onduidelijk.

Somatisatie komt ook vaak voor bij hypochondrie. Bij hypochondrie heeft de persoon een dusdanige angst voor het krijgen van een bepaalde ziekte waardoor hij/zij de klachten ook daadwerkelijk gaat voelen.

De symptomen van een somatoforme stoornis kunnen erg uiteenlopen. Het voornaamste kenmerk is dat de persoon fysieke pijn of klachten ervaart die er niet daadwerkelijk zijn of waar geen lichamelijke oorzaak voor is. De persoon ervaart de klachten echter wel, dus het is niet zo dat deze klachten verzonnen of gespeeld zijn. Lichamelijke klachten bij een somatoforme stoornis kunnen zijn:

• Vermoeidheid
• Pijn op de borst
• Buikpijn
• (Chronische) hoofdpijn
• Pijnlijke gewrichten
• Uitval van of verminderd gevoel in de ledematen
• Duizeligheid
• Rugpijn

Soms is eerder wel sprake van een lichamelijke klacht geweest, bijvoorbeeld de kneuzing van een pols, alleen houden de klachten veel langer aan dan normaal gesproken het geval is. De klachten worden dan door psychische klachten in stand gehouden.

De diagnose van een somatoforme stoornis is pas te stellen wanneer alle eventuele lichamelijke oorzaken zijn uitgesloten. De somatoforme stoornissen worden beschreven in de DSM-IV en hebben ieder een aantal criteria. DSM staat voor Diagnostic and Statistical manual of Mental disorders, een Amerikaans handboek dat in de meeste landen als standaard wordt zien bij de diagnostiek van psychische stoornissen. Indien er bij de persoon dus geen lichamelijke oorzaken gevonden kunnen worden en hij/zij voldoet aan de criteria en kenmerken zoals opgesteld in de DSM-IV, kan de persoon gediagnosticeerd worden met een somatoforme stoornis.

In de latere versie van de DSM, de DSM-5, is de categorie somatoforme stoornissen niet meer aanwezig en gewijzigd naar ‘somatische symptomen en gerelateerde stoornissen’. In de nieuwe definitie hoeven de lichamelijke klachten niet altijd onverklaard te zijn. De somatisatieklachten kunnen wel óf niet samenhangen met een lichamelijke aandoening. Belangrijker in de diagnose is hoe iemand omgaat met en zich aanpast aan de somatisatieklachten.