Hoewel ruiken een belangrijke functie van de neus is, is het niet het enige. De neus is vooral een deel van de ademhalingsorganen. Verder speelt de neus ook een belangrijke rol bij de stemvorming. De neusholte is belangrijk bij het vormen van klanken. Dit merk je vooral als iemand verkouden is en ‘door zijn neus praat’. Daarnaast voert de neus slijm en vocht van de neusbijholten en traanvocht af naar de keelholte.
Reinigen
Je neus is een zelfreinigend orgaan, wat eigenlijk best bijzonder is. Voor je tanden heb je een tandenborstel nodig, voor je haren shampoo, maar de neus doet het allemaal zelf. Zonder deze zelfreinigende functie zouden stof, koolstof en bacteriën moeiteloos je lichaam binnendringen. Via het mucociliaire schoonmaaksysteem van de neus wordt 95% van dit soort viezigheid weggefilterd en onschadelijk gemaakt. Muco staat voor slijmvlies en ciliair voor trilhaartjes. De trilhaartjes zijn in het slijmvlies ingeplant en voeren een ritmische golfbeweging uit. Op deze manier worden vuildeeltjes constant door het slijmvlies opgevangen en vervolgens door de trilhaartjes, samen met het slijm, naar de achterkant van de keel gebracht, doorgeslikt, en vernietigd door de zuren in je maag.
Ruiken
Het lijkt zo vanzelfsprekend dat je geuren herkent. Maar de reukzin is behoorlijk kwetsbaar. Het wordt namelijk voor een groot deel bepaald door het minuscule reukepitheel dat boven in je neus zit. Deze beslaat in beide neusgaten slechts een halve vierkante centimeter. Op dit epitheel zit een laag slijm met daaronder de zintuigcellen. De lucht die we inademen moet eerst door deze laag slijm heen en komt dan aan bij de zintuigcellen. Dit zet een reeks reacties op gang, waardoor een signaal naar de hogere hersengebieden wordt geleid. Meestal ontvangen je hersenen een hele reeks van prikkels afkomstig van verschillende geurreceptoren. De hersenen bepalen vervolgens met welke geur je te maken hebt en kijkt in je geheugen of je een bepaalde geur herkent.
Proeven
De neus is ook erg belangrijk voor je smaakbeleving. Zonder een goede reukzin kun je namelijk nauwelijks proeven wat je eet. De smaakpapillen van je tong herkennen alleen maar zoet, zuur, zout en bitter. In combinatie met geuren krijg je een meer complexe smaakbeleving. Door bijvoorbeeld griep of een beschadiging aan je neus kan je reukzin (tijdelijk) verdwijnen. Dit kan verregaande gevolgen hebben, zelfs voor je gewicht. Als eten geen smaak heeft, geven je hersenen namelijk geen seintje dat je vol zit.
Stemgeluid
Je neus of beter gezegd je neusholtes, bepalen ook voor een deel je stemgeluid. Om dit te begrijpen moet je je borst-, keel-, mond- en neusholtes vergelijken met de klankkast van een gitaar en je stembanden met de snaren. Wanneer je gitaarsnaren tussen een bepaalde afstand spant en daar tegen aan tokkelt maakt dit geluid. Om dit geluid goed hoorbaar te maken, heb je een klankkast nodig. Dit is een holte waarin de in beweging gebrachte lucht in trilling wordt gebracht waardoor het geluid versterkt wordt. Zo werkt het ook met de klanken van je stem. Je stemgeluid ontstaat doordat de ademlucht tegen de stembanden (snaren) tot trillen gebracht wordt en daardoor zelf in beweging komt. Dit geluid wordt versterkt door de borst-, keel-, mond- en neusholte (klankkast), ook wel de resonanten genoemd. Je merkt gelijk dat de klanken van je stemgeluid veranderen als je bijvoorbeeld verkouden bent. De m klinkt dan als een b, de d en ng als een g.