Aften

Aften zijn kleine zweren of blaren in de mond. Ze hebben een doorsnede van 3-4 millimeter. Vaak hebben de blaartjes een grijswitte tot gelige kleur met een rode rand eromheen. Je kunt aften aan de binnenkant van je lippen, wangen of op je tong krijgen. Onderzoek heeft uitgewezen dat 1 op de 5 mensen last krijgt van aften.

Door de blaartjes kun je een stekende pijn ervaren. Dit gebeurt vooral als je zuur of heet voedsel eet of als je deze blaartjes aanraakt met bijvoorbeeld je tong. Het kan zijn dat je een aft voelt aankomen, doordat je het pijnlijke gevoel herkent. Soms ontstaat een rode vlek op je mondslijmvlies. Ook dit kan een teken zijn dat er een aft op komst is. Aften verdwijnen meestal vanzelf na 1-2 weken. Ze kunnen opnieuw terugkomen. 

De oorzaak van aften is niet precies bekend. Verschillende factoren kunnen een rol spelen, namelijk:

• Besmetting met een virus of bacterie
• Emotionele stress of vermoeidheid
• Erfelijke factoren
• Beschadiging van het slijmvlies in de mond
• Medicijngebruik
• Hormonale veranderingen
• Droge mond
• Slechte mondhygiëne
• Voedselallergie

Vrouwen zijn vooral vatbaar voor aften rond de menstruatie. Kinderen of baby’s die last hebben van koortsuitslag kunnen ook aften in de mond krijgen. Ongeveer 1 op de 5 kinderen krijgt wel eens aften.

Aften kunnen ook voorkomen bij onderliggende aandoeningen:

• Darmziekten, zoals coeliakie, de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa
• Het Behcet syndroom
• Besmetting met HIV
• Bloedziekten door gebrek aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur

Neem bij twijfel daarom altijd contact op met je huisarts.

Zijn aften in de mond besmettelijk?

Aften kunnen erg pijnlijk zijn. Daarom geef je ze niet graag door aan de mensen om je heen. Gelukkig zijn aften over het algemeen niet besmettelijk. Je kunt ze niet doorgeven als je iemand zoent, speeksel uitwisselt, uit elkaars glas drinkt of ander lichamelijk contact hebt.

Aften door virus

In sommige gevallen kunnen aften wel besmettelijk zijn. Dit is echter alleen het geval als je zweertjes hebt door een infectie met een herpesvirus. Herpesvirussen zijn zeer besmettelijk. Verschillende typen van dit virus kunnen een koortslip of de ziekte van pfeiffer veroorzaken. Deze ziekten kun je overbrengen door uitwisseling van speeksel.

Aft of koortslip?

Hoe weet je of jouw aft door herpes wordt veroorzaakt? Als het herpesvirus de boosdoener is, zal al snel een koortslip ontstaan. Een koortslip herken je aan doorzichtige blaasjes gevuld met vocht op je lip. Vaak geeft dit een kloppend, pijnlijk en branderig gevoel. Als de blaasjes openbarsten kun je last krijgen van korstjes en/of kloofjes. Deze plekjes kunnen ook ontstaan rondom je lippen of neus. Maar ook aan de binnenkant van je mond kan het herpesvirus dus blaasjes veroorzaken: een aft. Aften worden echter zelden veroorzaakt door het herpesvirus.

Let op: als je eenmaal een herpesinfectie hebt opgelopen, zul je dit virus altijd bij je dragen. Wil je niet weer die vervelende koortslip oplopen? Zorg dan voor een goede weerstand zodat het virus niet actief kan worden.

Ook kinderen kunnen regelmatig last hebben van aften. Vaak komt dit doordat ze per ongeluk op hun tong of aan de binnenkant van hun wang bijten. Of doordat ze hun eigen tandvlees kapot bijten. Dit gebeurt vaak wanneer ze hun tanden beginnen te wisselen. Tanden komen bij het wisselen vaak scheef te staan, waardoor er gemakkelijk wondjes kunnen ontstaan. 

Het ene kind heeft sneller last van aften dan het andere kind. Mogelijk speelt de lichamelijke weerstand hierbij een rol. Maar of dit echt zo is blijft nog onduidelijk. Sommige kinderen met een verlaagde weerstand hebben namelijk zelden tot nooit aften terwijl andere kinderen met een hoge weerstand ze wel krijgen. Ook lijkt erfelijkheid een rol te spelen bij het krijgen van aften. Vaak komen er binnen een familie meerdere mensen voor die regelmatig last hebben van aften.

De belangrijkste klacht bij aften is pijn. De aangedane plek in je mond, bijvoorbeeld op het tandvlees of op de tong, is gevoelig tijdens eten, drinken of praten. Als een baby aften heeft zal het door de pijn slechter gaan eten of drinken. Verder is een afte te herkennen aan zijn uiterlijk:

• Aften zijn ovaal of rond van vorm en meestal 3-4 millimeter groot.
• Een afte begint als een rode plek en barst later open.
• Een volgroeide afte is wit of geel met een rode rand eromheen.
• Na enkele dagen tot twee weken krimpt de afte om uiteindelijk helemaal te verdwijnen.

Er bestaan drie verschillende soorten aften:

• De kleine afte
• De grote afte
• De herpetiforme afte

Kleine afte

Een kleine afte is de meest voorkomende soort afte. Een kleine afte is minder dan 1 centimeter groot. Aften kunnen alleen of in groepjes voorkomen en verdwijnen meestal weer binnen enkele dagen tot 2 weken zonder littekens achter te laten.

Grote afte

In 10% van de gevallen is er sprake van een grote afte. Deze zijn groter dan 1 centimeter en het kan enkele weken tot wel enkele maanden duren voordat ze genezen zijn. Ze kunnen alleen of in paren voorkomen. Bij grote aften is er een kans dat er na genezing een litteken achterblijft.

Herpetiforme afte

Bij zogenoemde herpetiforme aften is er sprake van een groep zeer kleine aften (één afzonderlijke afte is slechts een speldenknop groot). Er kunnen tot wel 100 aften bij elkaar in een groepje zitten. Een herpetiforme afte is onregelmatig van vorm en heeft zo’n 2 weken tot een maand nodig om te genezen.

Meestal verdwijnen aften vanzelf na enkele dagen tot 2 weken en hoef je aften dus niet te behandelen. Er zijn wel producten op de markt die speciaal zijn ontwikkeld voor snelle en langdurige verlichting van de pijn die de aften veroorzaken. Deze producten vormen een dunne laag (film) over de afte, waardoor deze beter kan genezen.

• Kies voor een product zonder alcohol, zodat je geen last hebt van prikken, branden, verdoven of een droge mond.
• Ook pijnstillers (paracetamol) kunnen verlichting bieden.
• Medicijnen die de mond ontsmetten versnellen de genezing niet, maar kunnen wel de uitbreiding van aften voorkomen. Hiervoor kun je bijvoorbeeld chloorhexidine-mondspoeling of -zuigtabletten gebruiken.
• Hardnekkige aften kun je soms behandelen door de aften aan te stippen met corticosteroïden (hormonen).
• Bij extreme klachten kan een speciale laser ingezet worden om aften te behandelen. Deze behandelingen tegen aften worden uitgevoerd door een arts.

Bovenstaande tips zorgen er helaas niet voor dat je aften nooit meer terugkomen. Heb je vaker last van aften of bloedende aften? Of is je mondzweer na 2-3 weken nog niet verdwenen? Neem dan contact op met je huisarts of je tandarts.

Werken vitaminepillen bij aften?

Je hoort veel fabels over de behandeling van aften. Zo denken veel mensen dat vitamine C een positieve invloed zou hebben op de genezing. De oorzaak van het ontstaan van een aft is echter vaak onbekend. Om de pijn te verlichten kun je wel zuigtabletten met vitamine B12 nemen. Vitamine B12 versnelt namelijk de genezing van aften, ongeacht hoeveel je al van deze vitamine in je lichaam hebt. Let op: overleg dit wel altijd eerst met je huisarts.

Kan ik een gewone tandpasta gebruiken bij aften?

Als je last hebt van aften kun je het beste een tandpasta gebruiken zonder natrium lauryl sulfaat (SLS). SLS zorgt voor het schuimende effect tijdens het tandenpoetsen waardoor je het gevoel hebt dat je tanden goed schoon worden. Maar tandpasta’s zonder SLS gaan net zo goed tandplak en tandvleesontstekingen tegen. Door SLS raakt je mondslijmvlies geïrriteerd. Hierdoor kun je sneller wondjes en ontstekingen krijgen in je mond. Door die wondjes kun je weer sneller aften krijgen.

Voorkomen is beter dan genezen. Ook bij aften. In het algemeen geldt:

• Zorg voor een goede weerstand door gezond te leven.
• Neem voldoende ontspanning.
• Slaap lang genoeg.
• Beweeg voldoende.
• Eet en drink gezond.
• Verzorg je lichaam goed.

Heb je ondanks een gezonde leefstijl toch last van aften? Lees dan onderstaande tips om de pijn te verlichten en/of om de genezing van je aften te versnellen. 

Mondverzorging bij aften

• Gebruik een zachte tandenborstel om je tanden te poetsen en poets niet te hard. 
• Je kunt de pijn verzachten met mondwater dat allantoïne en/of aloë vera bevat. Door tweemaal daags te spoelen versnel je niet alleen de genezing, maar help je ook een infectie voorkomen. 
• Spoel je mond met zout water om wondjes te dichten. Dit is een klassiek middel uit grootmoeders tijd.

Draag je een kunstgebit dat niet goed past en heb je daarom regelmatig last van aften in je mond? Overleg dan met je tandarts.

Voedingsmiddelen en aften

• Om verergering van de pijn te voorkomen kun je gekruid eten, zuurhoudende (fris)dranken en zout voedsel beter laten staan. Ook kun je beter geen harde voeding met scherpe randjes zoals chips en taco’s nemen. Gebruik een rietje als je drinkt. Let op! Gebruik rietjes alleen bij koude dranken. Als je een rietje gebruikt bij warme dranken, kun je je keel verbranden.
• Drink kamillethee om de pijn te verlichten. Ook kun je een paracetamol nemen bij heftige pijn. Als je kind pijn ervaart door aften en je liever geen pijnstillers geeft, kun je een waterijsje geven. Dit zal ook de pijn verzachten.

Ga naar je huisarts, tandarts of specialist om aften te behandelen als:

• De afte niet binnen 2 weken geneest.
• Je vaak last van aften hebt.
• De afte begint te bloeden.
• Je plotseling aften krijgt, gepaard met koorts.
• Je denkt dat de aften ontstaan door gebruik van medicijnen.
• Je denkt dat de aften wordt veroorzaakt door een niet goed zittend kunstgebit.

Lees dan verder op:

• Ivoren Kruis
• Tandarts.nl
• Alphega Apotheek

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen:

• NHG-richtlijn aften
• Maag Lever Darm Stichting
• LUMC