Semantische dementie

Semantische dementie is een zeldzame vorm van dementie waarbij vooral het taalgebied in de hersenen aangetast wordt. Hierdoor krijg je problemen met woorden en betekenissen. Je raakt woorden als het ware kwijt en communiceren wordt moeilijker. Bij deze vorm van dementie blijft het geheugen nog lang onaangetast. Hierdoor wordt het niet altijd goed herkend.

In tegenstelling tot veel andere vormen van dementie, komt semantische dementie op relatief jonge leeftijd voor. Meestal bij mensen tussen de 40 en 70 jaar.

De precieze oorzaak van semantische dementie is niet bekend. Wel is bekend dat bij semantische dementie met name de linker temporaalkwab in de hersenen aangetast is. Dit deel van de hersenen is betrokken bij taal en het onthouden van betekenissen van woorden.

Semantische dementie is de ‘taalvariant’ van frontotemporale dementie. Als je semantische dementie hebt, worden de zenuwcellen in het taalgebied langzaamaan afgebroken. Hierdoor verdwijnt de betekenis van wat je waarneemt en deze dus niet langer herkent. Je kunt als het ware niet meer bij de informatie die je als vanzelfsprekend had.

In sommige gevallen is semantische dementie erfelijk. In dat geval hebben meerdere familieleden semantische dementie.  

Semantische dementie is een progressieve ziekte die sluipend begint. De eerste verschijnselen zijn meestal taalproblemen. Vaak blijf je wel vloeiend spreken, maar raak je langzaamaan je woordbegrip kwijt. Je kunt minder goed op woorden komen en vergeet de betekenis van deze woorden en dingen. Symptomen in de beginfase (eerste jaren) van semantische dementie zijn bijvoorbeeld:

• Problemen met het volgen van gesprekken
• Vragen naar de betekenis van bekende woorden
• Moeite hebben met het herkennen van bekende personen en voorwerpen
• Niet op woorden kunnen komen en in plaats daarvan een omschrijving of minder specifiek woord gebruiken

Het gaat hierbij niet alleen om het vergeten van woorden, maar het kan bijvoorbeeld ook zo zijn dat je iets ruikt maar niet weet of het eten of parfum is. Of dat je iets hoort, maar niet weet of het je telefoon of de deurbel is. De betekenis van wat je waarneemt verandert. Ondanks de taalproblemen kun je nog heel lang zelfstandig van alles ondernemen.

Geheugenproblemen treden vaak pas na een aantal jaar op. Vervolgens kan ook je gedrag veranderen. Zo kun je meer op jezelf gericht worden, minder flexibel zijn en kun je dwangmatig of obsessief gedrag vertonen. Nog later kun je last krijgen van geheugen- en gezondheidsproblemen die vergelijkbaar zijn met de ziekte van Alzheimer.

Semantische dementie is, zeker in het beginstadium, moeilijk te herkennen. Je hebt problemen met taal, maar andere dingen gaan nog heel goed. De symptomen en de relatief jonge leeftijd worden vaak niet geassocieerd met dementie. Het diagnosetraject kan dan ook een lang traject zijn.

Je huisarts zal beginnen met een gesprek (anamnese) en eventueel een aantal aanvullende tests. Bij een vermoeden van dementie zal hij of zij je vervolgens doorverwijzen naar een andere specialist (neuroloog of geriater).

Het is zinvol om een familielid of bekende mee te nemen naar het gesprek met de arts. Niet alleen voor de steun, maar ook omdat zij kunnen helpen te beschrijven hoe het met je gaat (hetero-anamnese). Deze beschrijving draagt vaak bij aan een goede diagnose.

Aanvullend onderzoek

Als de arts vermoedt dat je semantische dementie hebt, zal hij of zij een bloedonderzoek en lichamelijk onderzoek uitvoeren. Deze onderzoeken moeten uitsluiten dat er een andere oorzaak is voor het verminderen van je hersenfuncties. Andere oorzaken van verminderde hersenfuncties zijn bijvoorbeeld een nieraandoening, doorbloedingsproblemen, alcoholisme en bepaalde vitaminegebreken.

Omdat het geheugen en het tijdsbesef in het begin van de semantische dementie vaak nog goed werken, kan aanvullend onderzoek nodig zijn. Een MRI-scan kan dan helpen om de diagnose semantische dementie te bevestigen. De scan maakt het eventuele verlies van hersencellen zichtbaar. De MRI-scan biedt echter geen definitief antwoord. Er is namelijk geen standaard beeld wat te zien is bij semantische dementie.