Petechiën (purpura, puntbloedingen)

Petechiën (purpura of puntbloedingen) herken je als kleine puntjes in de huid die je niet kunt wegdrukken. Het zijn kleine onderhuidse bloedingen die lijken op rode uitslag. Petechiën is het meervoud van petechia, al wordt dit woord bijna nooit gebruikt. Dat komt doordat petechiën vaak in groepjes van bloedpuntjes op de huid tevoorschijn komen en eigenlijk nooit alleen. Het woord petechia is afgeleid van het Latijnse woord ‘petigo’ en betekent schurft of uitbarsting.

In de huid zitten heel kleine bloedvaatjes, ook wel haarvaatjes genoemd. Als deze haarvaatjes beschadigen of openbreken, lekt er bloed de huid in. De onderhuidse bloedingen die hierdoor ontstaan, worden petechiën genoemd. Petechiën komen relatief vaak voor en zijn meestal niet ernstig. Wel worden ze vaak als vervelend ervaren, omdat je de rode stipjes op de huid niet zomaar weg kunt werken. Ook als je op de huid drukt, verdwijnt de rode uitslag niet.  

Als de onderhuidse bloeding groter is dan 3 millimeter, dan noemen we het ‘purpura’. Is de bloeding nog groter, dan wordt het een ‘ecchymose’ genoemd  – ook wel bekend als de ‘gewone blauwe plek’. Bij petechiën zit de bloeding oppervlakkiger in de huid dan bij een blauwe plek.

De oorzaken van petechiën zijn erg uiteenlopend. De rode puntjes kunnen zowel door onschuldige zaken veroorzaakt worden als door meer ernstigere aandoeningen.

Relatief onschuldige oorzaken van petechiën

Relatief onschuldige oorzaken zijn bijvoorbeeld:

• een beschadiging van de huid bij te hard krabben
• een zuigzoen
• hard hoesten 
• het gebruik van bepaalde medicijnen, zoals bepaalde antibiotica, bloedverdunners of corticosteroïden.

Petechiën veroorzaakt door meer ernstige aandoeningen

Petechiën kunnen ook worden veroorzaakt door een ernstige aandoening, zoals onder andere kanker. Daarnaast kunnen behandelingen tegen kanker, bijvoorbeeld chemotherapie, als bijwerking petechiën veroorzaken.  Andere aandoeningen die puntbloedingen kunnen veroorzaken zijn onder andere: 

• Endocarditis
• Leukemie
• Trombocytopenie
• Hersenvliesontsteking (meningitis)
• Longontsteking
• Amyloidose
• Meningokokkeninfectie
• Knokkelkoorts, als gevolg van het denguevirus
• Coeliakie
• Aplastische anemie
• Ziekte van Kawasaki
• Syndroom van Sjögren
• Roodvonk
• Ziekte van Pfeiffer
• HIV
• Malaria
• Ebola
• Streptokokkeninfectie
• Vasculitis

Wanneer heb je een grotere kans op petechiën?

Kinderen en ouderen hebben een grotere kans op petechiën. Vaak is het dan niet een ziekte, maar een symptoom van een andere oorzaak zoals de aandoeningen die hierboven beschreven staan. Het is dan ook belangrijk de oorzaak te achterhalen. 

Voor ouderen geldt dat bij kwetsbare haarvaatjes door ouderdom, of zwak bindweefsel – waarbij de huid dus gemakkelijker beschadigt – de kans op petechiën groter is. 

 Bij kinderen komen petechiën vaker voor omdat het immuunsysteem van kinderen nog niet optimaal ontwikkeld is. Petechiën zijn vaak het gevolg van virusinfecties en omdat het immuunsysteem bij kinderen nog niet optimaal werkt, zijn ze vatbaarder. 

Petechiën en meningitis (hersenvliesontsteking)

Meningitis is een zeldzame, maar ernstige aandoening waarbij petechiën kunnen ontstaan op de romp, ledematen en het bindvlies. Het is belangrijk om deze aandoening snel te herkennen en te behandelen. Binnen een paar uur kun je namelijk al heel veel rode stipjes op de huid zien en heel ziek worden. Vaak krijgen mensen met hersenvliesontsteking ook bloedvergiftiging (sepsis). Dit kan leiden tot hersenschade en in extreme gevallen overlijden. Raadpleeg daarom meteen een arts als er naast petechiën ook nekstijfheid en bewusteloosheid optreedt.

Wat is meningitis en hoe herken je het?

Petechiën of couperose?

Een andere aandoening die erg op petechiën lijkt, is couperose. Couperose geeft vooral onderhuidse bloedingen in het gezicht. Het grootste verschil tussen couperose en petechiën is dat couperose alleen in het gezicht voorkomt.

Lees verder over couperose en de verschillen met petechiën

Petechiën zijn rood of paars van kleur en niet groter dan een paar millimeter. Soms zijn petechiën pijnlijk. De symptomen lijken op die van huiduitslag, maar bij huiduitslag zijn geen onderhuidse bloedingen zichtbaar.

Wil je weten of je last hebt van petechiën of huiduitslag? Druk dan een stukje doorzichtig plastic of glas plat (dus niet met de scherpe kant) op de aangedane huid. Petechiën blijven zichtbaar als je op de huid drukt, terwijl huiduitslag niet goed zichtbaar is als je erop drukt. 

Omdat petechiën vaak worden veroorzaakt door een onderliggende aandoening, kun je naast rode vlekken op de huid ook andere symptomen ervaren, zoals:

• Blauwe plekken
• Bloedend tandvlees
• Gewrichtsbloeding
• Hevige menstruatie
• Bloedneuzen
• Algehele malaise
• Koorts
• Griepachtige symptomen

Op welke plekken kun je petechiën krijgen?

Hoewel petechiën overal op het lichaam kunnen voorkomen, worden de bloedpuntjes op de huid vooral gezien op de benen, enkels, dijen, billen, rug, schouders en het gezicht. Petechiën kunnen ook op je slijmvliezen voorkomen, je kunt dit dan zien op je gehemelte of aan de binnenkant van de oogleden.  

Op sommige plekken kunnen de rode puntjes op de huid het gevolg zijn van een andere aandoening. Hieronder lichten we dit voor een aantal lichaamsdelen toe.  

Petechiën op de (onder)benen

Petechiën op de benen kunnen ontstaan bij mensen met hart- en vaatproblemen. De rode puntjes op de huid zijn in dit geval vaak onschuldig. Ook bij een ernstige vitamine-C-deficiëntie (scheurbuik) kunnen petechiën op de onderbenen ontstaan. Tegenwoordig wordt deze aandoening alleen nog gezien bij patiënten met anorexia nervosa. Daarnaast kunnen bij capillaritis ook petechiën op de onderbenen ontstaan. Vaak gaan de rode vlekken op de huid gepaard met bruine pigmentvlekken of eczeem.

Petechiën in het gezicht 

Vaak worden petechiën in het gezicht veroorzaakt door de zon. Ook kan veelvuldig overgeven, hoesten, je adem inhouden of huilen leiden tot petechiën in het gezicht, rond de ogen of de nek. Als je door deze oorzaken puntbloedinkjes krijgt dan is dat onschuldig en verdwijnt dit het binnen een paar dagen weer. Petechiën rondom de ogen zijn kenmerkend voor amyloïdose.

Petechiën op de armen

Oudere mensen hebben een broze huid, waardoor kleine bloedvaatjes makkelijk kunnen beschadigen bij bijvoorbeeld het per ongeluk stoten van de armen. De kans op puntbloedinkjes wordt dus groter naarmate je ouder wordt. 

Petechiën op de buik

Petechiën op de buik kunnen een gevolg zijn van purpura rheumatica, een aandoening waarbij het immuunsysteem de wanden van lichaamseigen bloedvaatjes aanvalt.

In de meeste gevallen zullen petechiën weer vanzelf verdwijnen. Als dit niet het geval is, is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen voor de juiste behandeling. Bij petechiën als gevolg van endocarditis kan een arts bijvoorbeeld antibiotica voorschrijven. Daarmee zullen ook de petechiën verdwijnen.

Als de petechiën als bijwerking van een medicijn optreden, zouden ze moeten verdwijnen als je met dit medicijn stopt. Overleg het eventueel stoppen van medicijnen wel altijd eerst met je behandelend arts.

Is er geen aandoening aan te wijzen als oorzaak van petechiën? Dan kunnen de volgende tips mogelijk helpen de klachten te verminderen:

• Neem voldoende rust.
• Drink genoeg.
• Neem pijnstillers tegen eventuele pijn.
• Probeer de huid te koelen om de bloeding te stoppen.
• Probeer stress zoveel mogelijk te voorkomen.

Petechiën kunnen een symptoom zijn van een ernstige aandoening. Ga daarom meteen naar de huisarts als je naast petechiën last hebt van: 

• Hoge koorts
• Moeizaam ademen
• Verwarring of desoriëntatie
• Een verandering in bewustzijn en nekstijfheid
• Extreme bloedingen
• Ernstige hoofdpijn

Als je vooral petechiën krijgt na lichamelijke inspanning, dan kan dat wijzen op een tekort aan vitamine K. Overleg eerst met de huisarts voordat je overgaat tot het innemen van vitamine K.  

Petechiën bij baby’s en kinderen

Ook als de petechiën bij een kind voorkomen is het belangrijk om altijd een arts te bezoeken - zeker als het gepaard gaat met koorts, grauw zien, slecht drinken en sufheid. Het kan namelijk een symptoom zijn van een ernstige aandoening, zoals een hersenvliesontsteking.

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen:

• Huidziekten
• RIVM