Aneurysma

Een aneurysma is een plaatselijke verwijding van een bloedvat (slagader) door zwakte in de bloedvatwand. Hierdoor ontstaat een verwijding of uitstulping van het bloedvat. 
 
Een aneurysma komt het meest voor in de grote lichaamsslagader (aorta). De aorta heeft normaal in de buik een diameter van zo’n 2 centimeter. Bij een diameter die anderhalf keer groter is dan normaal, spreken we van een aneurysma. Een aneurysma komt vooral voor bij oudere mannen, maar het kan ook voorkomen op jongere leeftijd en bij vrouwen. Daarnaast komt het soms ook vaker in families voor. 
 
Een aneurysma kan jaren bestaan zonder dat er klachten zijn. Vaak wordt een aneurysma dan ook per toeval ontdekt. Een aneurysma kan ernstige gevolgen met zich meebrengen. Het belangrijkste risico is het ontstaan van een bloeding, met een hoge kans op overlijden.

Soorten aneurysma’s

Een aneurysma kan op verschillende plekken in het lichaam voorkomen. In principe kan een aneurymsa ontstaan in elke slagader in het lichaam. Verschillende soorten aneurysma’s op basis van locatie zijn: 

• aneurysma van de grote lichaamsslagader in de buik: Abdominaal Aorta Aneurysma (AAA); 
• aneurysma van de grote lichaamsslagader in de borst: Thoracaal Aorta Aneurysma (TAA); 
• aneurysma van de gehele grote lichaamsslagader, zowel borst als buik (TAAA); 
• aneurysma van de bekkenslagader; 
• aneurysma van de bovenbeen- of knieslagader; 
• aneurysma van de hartkamer (ontstaat soms na een hartinfarct in de linker hartkamer) (zeer zeldzaam); 
• aneurysma van de longslagader (zeer zeldzaam); 
• aneurysma van de kransslagaders bij volwassenen (zeer zeldzaam); 
• aneurysma van de kransslagaders bij kinderen, ook wel ziekte van Kawasaki (zeer zeldzaam); 
• aneurysma in het hoofd. 

Verder zijn er nog verschillende soorten aneurysmata, namelijk: 

• Waar aneurysma. Hierbij treedt een verwijding op van de gehele vaatwand, meestal ten gevolge van slagaderverkalking. 
• Vals aneurysma (ook wel aneurysma spurium). Bij een vals aneurysma is de buitenste laag van de slagader verzwakt waardoor de binnenste lagen door de zwakke plek heen uitstulpen. Dit wordt vaak veroorzaakt door een ongeval of als complicatie van een medische ingreep. 
• Dissectie. Bij een dissectie is er een scheur in binnenste laag van de vaatwand. Hierdoor kan bloed tussen de vaatwanden komen. Dit kan uiteindelijk ook leiden tot een aneurysma. 

De oorzaak van een aneurysma is een zwakte in de vaatwand. De zwakke plek in de vaatwand kan worden veroorzaakt door: 

• Atherosclerose (slagaderverkalking). Slagaderverkalking ontstaat door bijvoorbeeld roken, overgewicht, hoge bloeddruk en een hoog cholesterol. Ook is er vaak een erfelijke component. 
• Aangeboren bindweefselziekten. Zoals de ziekte van Marfan en het syndroom van Ehlers-Danlos.
• Een infectie van de aorta. 
• Ontstekingsziekten. Voorbeelden hiervan zijn psoriasis of reuma. 

Is een aneurysma erfelijk?

Bij een aneurysma in de buik (AAA) lijkt een erfelijke factor mee te spelen. Erfelijke factoren bij andere vormen van een aneurysma zijn nog niet bekend. Enkele risicofactoren die een aneurysma kunnen veroorzaken zijn wel erfelijk. Erfelijke risicofactoren zijn: 

• slagaderverkalking; 
• de ziekte van Marfan; 
• het Ehlers-Danlos Syndroom; 
• psoriasis en reuma (in mindere mate).

Een aneurysma geeft meestal geen klachten. Vaak wordt een aneurysma bij toeval door de arts ontdekt tijdens lichamelijk onderzoek of beeldvormend onderzoek voor een andere aandoening. In sommige gevallen kan de plaats van een aneurysma wel symptomen geven.

Symptomen van een aneurysma in de buik (AAA)

Een normale doorsnede van de buikaorta is ongeveer 2 centimeter. Wanneer de doorsnede meer dan 3 centimeter is, spreek je van een AAA. Deze kan een doorsnede krijgen van wel meer dan 10 centimeter. Wanneer een AAA symptomatisch wordt, kan er rug- en buikpijn ontstaan. Dit is vaak een voorbode voor een ruptuur (inscheuring van weefsel). Ook kan er soms boven de navel een kloppende zwelling aanwezig zijn. Let op: symptomen van een aneurysma in de buik hoeven niet aanwezig te zijn, meestal is een aneurysma zonder symptomen. 

Symptomen van een aneurysma in de borst (TAA) 

Ook bij een aneurysma in de borstholte geldt dat er meestal geen klachten zijn. Bij een aneurysma in de borstholte kunnen symptomen veroorzaakt worden door een verdrukking van omliggend weefsel, zoals de luchtwegen en de slokdarm. Klachten die veroorzaakt kunnen worden door een TAA zijn: 

• hoge rugklachten; 
• hoesten; 
• piepende ademhaling; 
• bloed ophoesten; 
• slikklachten; 
• heesheid; 
• het syndroom van Horner (te herkennen aan: aan één kant van het gezicht een vernauwde pupil, afhangend ooglid en overmatige transpiratie).

Symptomen van een aneurysma in het hoofd

Meestal worden de symptomen van een aneurysma in het hoofd pas herkend als er een hersenbloeding ontstaat. Op het moment van een hersenbloeding kan er acute hoofdpijn en nekpijn ontstaan. Vaak is er sprake van misselijkheid en overgeven. 
 
De hersenen kunnen door het aneurysma ook in de verdrukking komen. Dit kan uitvalsverschijnselen, hoofdpijn, spraak-, geheugen- en concentratieproblemen veroorzaken.

Een aneurysma kan ernstige gevolgen hebben. Er kan een bloedstolsel of scheur ontstaan. Dit zijn levensbedreigende situaties.

Embolie (bloedstolsel) door aneurysma

Het bloed legt bij een aneurysma een andere route af in het bloedvat. Het bloed stroomt dan namelijk ook door de uitstulping, wat een wervelend effect geeft. Hierdoor kunnen bloedstolsels ontstaan. Als een deel van zo’n stolsel losschiet, wordt deze met de bloedstroom meegevoerd en kan hij voor een verstopping zorgen in een kleiner bloedvat. Zo’n verstopping heet een embolie. Het bloed kan bij een embolie niet goed doorstromen, waardoor de bloed- en zuurstoftoevoer in een bepaald lichaamsdeel soms onvoldoende is. Denk bijvoorbeeld aan een herseninfarct of longembolie.

Ruptuur (scheur) door aneurysma

In het ernstigste geval wordt een aneurysma pas ontdekt nadat er een ruptuur (scheur) ontstaat. De wand op de plek van het aneurysma is verzwakt en soms ook dunner, waardoor een ruptuur relatief makkelijk ontstaat. Als een aneurysma scheurt, ontstaat een grote bloeding, waarbij acuut ingrijpen door een operatie nodig is.  
 
Als een aneurysma van de buikaorta scheurt spreken we van een Acuut Aneurysma Aorta Abdominalis (AAAA). Als een aneurysma in het hoofd scheurt, spreken we van een hersenbloeding, ook wel Cerebraal Vasculair Accident (CVA). 

Gescheurde aorta

De aorta in de buik heeft normaal een diameter van ongeveer 2 centimeter. De kans op scheuren neemt toe met de diameter. Vanaf een diameter van 50 millimeter bij vrouwen en 55 millimeter bij mannen kan een preventieve operatie overwogen worden, omdat het risico op een bloeding dan opweegt tegen het operatierisico. Een gescheurde aorta is levensbedreigend en moet snel worden behandeld. 

De definitieve diagnose van een aneurysma wordt gesteld met behulp van een echografie, CT-scan of MRI-scan, mede afhankelijk van de locatie van het aneurysma. Hiermee kan ook de diameter van het aneurysma worden bepaald. Afhankelijk van de diameter van het aneurysma moet je regelmatig op controle of word je meteen behandeld.

Afhankelijk van de grootte van het aneurysma kan behandeling noodzakelijk zijn. Er zijn verschillende operaties, afhankelijk van locatie en anatomie van het aneurysma. 

Aneurysmaoperaties

Een aneurysma kan worden behandeld met een operatie. Of dit nodig is, is afhankelijk van de diameter van het bloedvat. Er zijn verschillende aneurysmaoperaties mogelijk: 

• Operatie via de lies. Hierbij wordt een endoprothese ingebracht via de lies in de aorta. Een endoprothese is een opgevouwen prothese die via de slagader in de lies naar het aneurysma gaat en daar wordt uitgevouwen. Het bloed stroomt vervolgens niet meer door de uitstulpingen van de aorta, maar alleen door de stent, waarmee de druk van het aneurysma wordt gehaald en daardoor de kans op een ruptuur verlaagd wordt.
• Open operatie. Hierbij wordt het verwijde deel van de aorta vervangen door een kunststof prothese. Soms gebeurt dit vanaf de boog van de lichaamsslagader bij het hart tot en met het dalende deel tot aan de buik en soms alleen in de buik. Dit is een heel ingrijpende operatie die risico’s met zich meebrengt.
• Bypass of omleiding. Dit kan een kunststof bloedvat zijn of een eigen bloedvat, afhankelijk van de locatie.
• Directe aneurysma-afsluiting in het hoofd. Hierbij wordt het aneurysma met een klemmetje als het ware afgesloten. Via een luikje in de schedel wordt een klem op de hals van het aneurysma gezet. Daarmee wordt de bloedtoevoer naar de uitstulping afgesloten. Dit heet ook wel clipping. Lees meer over clipping op de website van het Haaglanden Medisch Centrum.
• Indirecte aneurysma-afsluiting. Als een directe afsluiting niet mogelijk is, kan worden geprobeerd de bloedtoevoer via het moedervat af te sluiten. Dit is alleen mogelijk als de andere hersenslagaders de bloedtoevoer kunnen overnemen. Door het aanvoerende moedervat naar het aneurysma af te klemmen, wordt indirect het aneurysma afgesloten. Lees meer over deze behandelmethode op de website van de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie.
• Coiling. Deze behandeling kan uit voorzorg plaatsvinden, maar ook als er al sprake is van een bloeding in de hersenen. Bij coiling wordt een slangetje via de liesslagader naar de plek van het aneurysma geleid. Door het slangetje worden spiraaltjes of een ballonnetje ingebracht in het aneurysma, die daardoor volledig opgevuld wordt. Daardoor is deze afgesloten van de bloedtoevoer en kan het aneurysma niet meer opnieuw gaan bloeden. Lees meer over coiling op de websites van het Neurochirurgisch Centrum Nijmegen en het Leids Universitair Medisch Centrum. 

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen: 

Watiseenaneurysma.nl 
Nederlandse Hartstichting 
Harteraad, hartpatiëntenvereniging 
Leids Universitair Medisch Centrum 
Neurochirurgisch Centrum Nijmegen 
Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie 
Haaglanden Medisch Centrum