Rusteloze benen (Restless legs, Rusteloze benen syndroom)

In het kort:

• Bij rusteloze benen krijg je een vervelend gevoel in je benen, zoals tintelingen of kriebels.
• Het gevoel verdwijnt als je beweegt met je benen.
• De oorzaak is vaak onbekend en ligt meestal niet aan de benen.
• Erfelijkheid, middelbare leeftijd en bepaalde aandoeningen zijn onder andere factoren die rusteloze benen kunnen veroorzaken.
• De behandeling van rusteloze benen bestaat uit zelfhulpmiddelen en medicijnen.

Rusteloze benen (syndroom) of restless legs (syndroom) is een aandoening waarbij je een zeer vervelend gevoel ervaart in je benen. Soms komt het gevoel voor in je bovenbenen of je armen. Het vervelende gevoel verdwijnt alleen maar als je je benen of armen beweegt. Ongeveer een half miljoen mensen hebben er last van. Je ervaart meestal geen pijn. Heb je wel last van pijn in je benen en heb je daarbij last van ongecontroleerde bewegingen in je benen? Dan is het mogelijk dat je last hebt van nachtelijke spierkrampen, een soort 'broertje' van het rusteloze benen-syndroom (RLS). 

Het is niet bekend wat de precieze oorzaak van rusteloze benen is. Wel is bekend dat de oorzaak niet in de benen ligt, maar in de hersenen. Er zijn een aantal factoren die de kans op rusteloze benen kunnen vergroten:

• Erfelijkheid. In ongeveer de helft van de gevallen zit het hebben van rusteloze benen in de familie.
• Leeftijd. Na je 45e heb je meer kans om rusteloze benen te krijgen.
• Zwangerschap. Zwangere vrouwen zijn vaak wel bekend met dit probleem. 
• Een tekort aan foliumzuur, ijzer of vitamine B12.
• Verschillende chronische aandoeningen, zoals: diabetes, nierziekten, reuma of schildklieraandoeningen.
• Bepaalde medicijnen, zoals: antidepressiva en medicijnen tegen misselijkheid of allergieën.

Je kunt rusteloze benen herkennen aan het feit dat je in rust een vervelend gevoel in je onderbenen ervaart:

• Dit gevoel wordt vaak beschreven als kriebelend, tintelend, branderig of onrustig.
• Het gevoel gaat alleen maar weg als je je benen beweegt. Je hebt ook het gevoel dat je je benen moet bewegen.
• Meestal heb je er 's avonds of ’s nachts het meest last van.

Soms is het zo erg dat je er 's nachts niet van kan slapen of veel wakker wordt. Ook kun je in je slaap je benen gaan bewegen, waardoor je niet goed uitgerust wakker wordt.

De gevolgen van rusteloze benen moet je niet onderschatten. Het vervelende gevoel in je benen leidt je af van je dagelijkse werkzaamheden. En als je door je rusteloze benen 's nachts wakker wordt gehouden, kun je je overdag enorm vermoeid voelen. Er zijn mensen die zo vermoeid raken dat ze overdag zomaar in slaap vallen.

Om de diagnose rusteloze benen te bevestigen kan een slaaponderzoek volgen waarbij wordt geobserveerd hoe je je tijdens je slaap gedraagt. Maak je rare, plotselinge bewegingen? Of lig je rustig op je zij te ronken? Zo’n slaaponderzoek, ook wel polygrafie genoemd, kan zowel thuis of in een speciale slaapkliniek plaatsvinden. Bij het onderzoek worden meerdere lichaamsfuncties gemeten terwijl je slaapt:

• Hartactie/polsslag.
• Borst-buikademhaling.
• Mond-neusademhaling.
• Bepaling van zuurstofgehalte in je bloed.

Ook worden de bewegingen die je maakt, geregistreerd. Verder zal worden nagegaan of je ook nog aan onderliggende aandoeningen lijdt, die mogelijk de rusteloze benen veroorzaken. Tot slot zal ook de symptomen waar je overdag last van hebt, worden meegenomen om de uiteindelijke diagnose te stellen.

Rusteloze benen en Periodic Limb Movement Disorder (PMLD)

Rusteloze benen gaan vaak samen met Periodic Limb Movement Disorder (PMLD). 80% procent van de mensen met RLS heeft ook met PLMD te maken. Bij PLMD maken je benen (of armen) opeens bewegingen, terwijl je slaapt. Soms zijn deze bewegingen minimaal, alleen je grote teen gaat op en neer. Het kan echter ook zijn dat je hele been omhoog schiet. In hoeverre je last hebt van deze nachtelijke bewegingen verschilt per persoon. De één slaapt gewoon verder en wordt door de partner erop gewezen dat hij of zij onrustige bewegingen maakt tijdens de slaap. Een ander kan daarentegen heel de nacht wakker worden gehouden door de plotselinge stuiptrekkingen. Hierdoor kun je doodvermoeid uit de nacht komen, wat weer een negatief effect heeft op je gemoedstoestand overdag.