Behandeling van een depressie

Wanneer je langdurig last hebt van een ernstige depressie, kun je baat hebben bij antidepressiva. Antidepressiva zijn medicijnen tegen depressie, die invloed hebben op neurotransmitters in de hersenen. Neurotransmitters zijn stoffen in de hersenen die uiteenlopende stemmingen en gevoelens kunnen veroorzaken. Wanneer je een depressie hebt, is de werking van de neurotransmitters ontregeld. Antidepressiva kunnen helpen om de werking van de neurotransmitters te herstellen.

Antidepressiva slaan meestal na twee tot zes weken aan. Huisartsen of psychiaters schrijven antidepressiva voor wanneer de diagnose depressie is vastgesteld. Dit betekent dat iemand de twee voornaamste symptomen van depressie vertoont en minimaal drie bijverschijnselen. Bij een beginnende depressie wordt in principe geen medicatie voorgeschreven. De keuze om over te gaan op antidepressiva is onder andere afhankelijk van de patiënt en zijn omgeving. In het begin van een lichte depressie kunnen alternatieve middelen helpen. Zo kun je in plaats van antidepressiva soms Sint-Janskruid gebruiken. Gebruik dit kruid alleen in overleg met je arts, want het kan de werking van andere medicatie verminderen. Bij een winterdepressie kan lichttherapie soms uitkomst bieden.

Soorten antidepressiva

Momenteel zijn er in Nederland zo’n twintig soorten antidepressiva op de markt. Deze kunnen worden onderverdeeld in twee groepen: de klassieke en moderne soorten. Klassieke antidepressiva bestaan vanaf het einde van de jaren vijftig. Op basis van wat bekend was over de effectiviteit van de klassieke antidepressiva zijn de moderne antidepressiva ontwikkeld. De klassieke antidepressiva kennen ten opzichte van de moderne antidepressiva enkele voor- en nadelen. Voordeel van de klassieke antidepressiva is dat ze bij ernstige depressies en bij depressies met psychotische kenmerken waarschijnlijk effectiever zijn dan de moderne antidepressiva. Een nadeel van de klassieke antidepressiva is dat ze meer bijwerkingen hebben. Moderne antidepressiva kennen minder bijwerkingen, maar kunnen soms veranderingen in het hartritme veroorzaken. Vooral in combinatie met alcohol kunnen moderne antidepressiva risico’s opleveren.

Bijwerkingen antidepressiva

Klassieke antidepressiva kennen bij sommige mensen bijwerkingen als: een droge mond, sufheid, verstopping, verwardheid en afvlakking van positieve gevoelens. Deze bijwerkingen zijn meestal hinderlijk en kunnen gevaarlijk zijn bij overdosering. Moderne antidepressiva geven over het algemeen minder vervelende bijwerkingen, ook bij een hoge dosering. Voorbeelden van bijwerkingen bij moderne antidepressiva zijn diarree, hoofdpijn, misselijkheid en slapeloosheid. Het nadeel van deze middelen is dat de klachten er in eerste instantie door kunnen verergeren en dat ze pas na twee tot zes weken hun diensten gaan bewijzen. Eventuele bijwerkingen treden echter meestal in de eerste weken op en verdwijnen later weer.

De meeste mensen die antidepressiva gebruiken ondervinden geen persoonlijkheidsveranderingen door de medicatie. Twee op de drie mensen heeft er baat bij en ze zijn niet verslavend. Sommige mensen krijgen bijwerkingen, anderen niet. Dat verschilt per persoon. Als de depressieve klachten minder worden, is het af te raden om zelf de medicatie af te bouwen. Dit kan er namelijk niet alleen voor zorgen dat de klachten terugkeren, maar ook dat er ontwenningsverschijnselen ontstaan. Betrek bij het afbouwen van antidepressiva in ieder geval de behandelend arts. Lees meer over wat waar en niet waar is over antidepressiva op dokterdokter.nl.

Er zijn verschillende therapieën mogelijk bij een depressie, waaronder:

• Cognitieve gedragstherapie (CTG). Dit is erop gericht een einde te maken aan hulpeloos en hopeloos makende denkgewoonten. Bij mildere of matige vormen van een (unipolaire) depressie is het een effectieve behandelmethode. Er zijn ook aanwijzingen dat cognitieve gedragstherapie je beter bestand maakt tegen een eventuele terugval. Gespannen of problematische relaties met anderen dragen bij tot het ontstaan en voortbestaan van depressies.
• Interpersoonlijke- of relatietherapie. Dit zijn vormen van psychotherapie die specifiek gericht zijn op depressies. Ze kunnen zowel in groepsvorm als individueel plaatsvinden en helpen om nieuwe denk- en gedragspatronen aan te leren. De therapieën zijn vooral geschikt gebleken bij unipolaire depressies, eventueel in combinatie met medicatie.
• Lichttherapie. Deze vorm kan effectief zijn bij het behandelen van seizoengebonden depressies, met name bij winterdepressies. Speciale lichttherapielampen thuis of op de werkplek kunnen ook een gunstig effect hebben op deze depressievorm, net als een zonnebankkuur of een wintertrip naar een zonnige vakantiebestemming.
• Psychotherapie. Er vinden dan gesprekken plaats tussen jou en de psychotherapeut. De psychiater helpt je bijvoorbeeld bij het anders omgaan met je gevoelens, het veranderen van je gedrag, anders denken en/of het anders omgaan met anderen. 
• Looptherapie. De naam zegt het al: bij deze therapie moet je hardlopen of wandelen. Tijdens het lopen komt de stof ‘endorfine’ vrij. Endorfine zorgt ervoor dat je je sneller gelukkig voelt. Daarnaast bouw je een conditie op en voel je je fitter. Ook zorgt het voor bijvoorbeeld minder angsten, een betere nachtrust, een meer uitgerust gevoel en een beter zelfbeeld. Looptherapie werkt niet bij ernstige depressies.
• Mindfulness. Deze aandachtstraining is gebaseerd op oosterse meditatie. Je leert je lichaam en geest te ontspannen, minder te piekeren en bewust keuzes te maken in plaats van automatisch te reageren. Een goede mindfulness-training is een bewezen effectieve behandeling tegen depressies. Lees meer over Acceptance and Commitment Therapy (ACT) op ziekenhuis.nl.

Ben je op zoek naar een psycholoog of andere zorgspecialist? Of wil je meer weten over hoe een psycholoog te werk gaat? Lees meer op solvo.nl.

Voor diegenen die langdurig en ernstig last hebben van depressies en bij wie medicatie en psychotherapie niet helpen, zijn neurologische ingrepen mogelijk. Deze vinden meestal plaats in een academisch ziekenhuis. Voorbeelden van deze neurologische ingrepen zijn:

• Elektroshocktherapie (ECT). Hoewel de precieze werking van ECT tot nu toe onbekend is, blijkt het een effectieve behandeling te zijn bij ernstige depressieve of manische periodes. Kleine stroomstoten in het hoofd wekken een soort epilepsieaanval op, waardoor klachten afnemen of geheel verdwijnen. Deze epileptische aanvallen kunnen na een aantal herhalingen helpen om de negatieve gedachtenspiraal te doorbreken ofwel te ‘resetten’. De behandeling bestaat uit minimaal twee sessies per week met in totaal zes tot twaalf behandelingen. Voor de lange termijn is dit geen geschikte behandeling.
• (Repetitieve) Transcraniële Magnetische Stimulatie: TMS of rTMS. Deze behandelvorm vermindert depressieve klachten door korte magnetische pulsen naar de hersenen te sturen. De effectiviteit van de behandeling wordt nog onderzocht. 
• Nervus Vagus Stimulatie (NVS). Een nieuwe behandeling tegen depressie vindt plaats via de nervus vagus: de twee zenuwen die vanuit de hersenen naar de organen in de borstkas en de buik lopen. Een klein apparaat in de borst zendt elektrische signalen naar de hersenen. Deze signalen beïnvloeden de stemmingsgebieden in de hersenen. Van deze behandeling is de effectiviteit nog niet vastgesteld.
• Deep Brain Stimulation of Diepe HersenStimulatie (DBS). Bij deze behandeling is een chirurgische ingreep in de hersenen nodig. Een electrode wordt via een klein gat in de schedel in de hersenen gebracht. Deze electrode geeft stroomimpulsen af. Er zijn aanwijzingen dat DBS gunstige effecten heeft bij mensen met een zeer zware depressie, die alle alternatieve mogelijkheden tevergeefs hebben geprobeerd. DBS is als behandeling nog in ontwikkeling.

Voor de mildere vormen van depressies geldt dat je zelf een aantal dingen kunt doen om je depressieve klachten te helpen verminderen of voorkomen. Hier volgt een aantal tips:

• Eet gezond met genoeg groeten en fruit, vette vis en voldoende vitamine D en B12.
• Bewegen is belangrijk. Doe dit bij voorkeur buiten. Daglicht, buitenlucht en beweging dragen bij aan een positief gevoel en een betere conditie. Kies bijvoorbeeld uit: zwemmen, joggen, fietsen, aerobics, fitness of gewoon regelmatig wandelen.
• Verminder of stop het gebruik van alcohol en drugs. Op korte termijn geven deze middelen wellicht een goed gevoel, maar op de lange duur kunnen ze mede de veroorzaker zijn van een depressie.
• Zoek contact met mensen met wie je kunt praten of leuke dingen doen, ook al kost dat veel moeite.
• Houd vast aan een dag- en nachtritme. Sta op vaste tijden op en ga op een vaste tijd naar bed. Plan je maaltijden en je activiteiten daar tussenin. Het is belangrijk om overdag zoveel mogelijk bezig te blijven.

Als je een partner hebt, kan hij of zij ook veel voor je betekenen. Een paar tips voor hem of haar:

• Zorg dat je kennis hebt van depressies en realiseer je dat een depressie die wat langer duurt, meestal niet vanzelf verdwijnt. 
• Bagatelliseer de depressie niet.
• Probeer je partner niet geforceerd op te vrolijken.
• Toon begrip en geduld.
• Zorg dat je altijd bereid bent om te luisteren; blijf betrokken.
• Geef niet op; schakel professionele hulp in.
• Ga samen 'gewone' dingen doen. Bijvoorbeeld de hond uitlaten, wandelen of winkelen.
• Vergeet jezelf niet; praat ook eens met een ander over je eigen gevoelens.

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen:

• GGZ Groep
• UMC Utrecht