Prikkelbaarheid

Prikkelbaarheid is een reactiestijl op prikkels uit de directe omgeving. Daarbij wordt de reactie heftiger bij meer en langdurigere prikkels. Het is een vorm van psychische lichtgeraaktheid. Als er een storende herhaling van prikkels ontstaat, leidt dit tot afreageren. Naarmate de prikkels steeds meer gaan storen, zal het afreageren ook steeds heftiger gebeuren. Denk bijvoorbeeld aan huilen, snauwen, roepen, slaan of met voorwerpen gooien.

Prikkelbaarheid is gebaseerd op twee processen. Het ene is de reflex van een (zoog)dier om zich storend en bedreigend te gedragen met als doel andere (zoog)dieren te ontmoedigen. Deze reflex is een voorstadium van agressie. Het andere proces is psychisch. Het berust op het bevredigende effect dat ontstaat na het afreageren van frustraties.

Voorbeelden van prikkelbaarheid

Een voorbeeld van prikkelbaarheid is het ochtendhumeur. Mensen die 's ochtends slecht gehumeurd zijn, kunnen niet veel hebben. Ze zijn chagrijnig, kortaf en snel geïrriteerd. Dat kan al beginnen bij het herhaaldelijk afgaan van de wekker. De eerste keer wordt hij uitgedrukt, de tweede keer uitgeslagen en de derde keer vliegt hij door de slaapkamer. Ook het niet kunnen vinden van de haarborstel kan een storende prikkel zijn. Evenals de vrolijkheid van je partner die geen ochtendhumeur heeft. Er zijn dus talloze vormen van prikkels die alleen of tezamen een reactie kunnen opwekken.

Doorgaans is prikkelbaarheid tijdelijk van aard. Een slechte nachtrust of stress kunnen er aan ten grondslag liggen. Menstruatie is een andere oorzaak van prikkelbaarheid. Meer dan de helft van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd geeft aan dat ze prikkelbaar zijn in de dagen voor hun menstruatie. In combinatie met bepaalde lichamelijke klachten wordt dit dan PMS (premenstrueel syndroom) genoemd.