Vaak is het lastig om de oorzaak van hoofdpijn vast te stellen. Het is wel bekend dat de uiteinden van de 5e hersenzenuw, ook wel de nervus trigeminus genoemd of driekoppige aangezichtszenuw, een belangrijke rol kunnen spelen bij het ontstaan van hoofdpijn.
Deze zenuw heeft 3 vertakkingen die 'door' het gezicht lopen: 1 over het hoofd langs de oogkas, 1 langs de bovenkaak en de neus en 1 langs de onderkaak en de kin. De 3 uiteinden daarvan komen samen in een soort zenuwknoop die tussen de schedelbasis en de hersenen ligt. Op dat punt komen gevoelssignalen binnen. Dus ook pijn. Vanaf de plek van deze zenuwknoop verbindt deze driekoppige aangezichtszenuw zich met bloedvaten aan de onderkant van de hersenen en in de hersenvliezen en met zenuwen die prikkels doorgeven naar de hersenstam. Van daaruit gaat het verder naar de hersenschors. Dit is een lange weg, die dus ook pijnlijk kan zijn. De wetenschap staat echter niet stil. Er wordt nog altijd onderzoek gedaan naar de mogelijke oorzaken van hoofdpijn.
In het geval van spanningshoofdpijn (of aspecifieke hoofdpijn) is de oorzaak niet duidelijk. Vroeger werd gedacht dat het veroorzaakt wordt door mentale of lichamelijke spanning, maar dit blijkt niet zo te zijn. Wel kunnen deze factoren de hoofdpijn verergeren. Soms wordt hoofdpijn veroorzaakt door overgevoeligheid voor bepaalde prikkels, zoals hormonale veranderingen. Dit gebeurt bij hoofdpijnaanvallen door migraine. Bij het ontstaan van clusterhoofdpijn zou het kunnen dat druk op de 5e hersenzenuw een rol speelt, dit is echter niet aangetoond. Ook speelt erfelijke aanleg vaak een rol bij het krijgen van hoofdpijn.
Andere factoren die hoofdpijn kunnen veroorzaken of uitlokken zijn:
Hoofdpijn door regelmatig gebruik van hoofdpijnmedicatie
Mensen die regelmatig hoofdpijn hebben en daar medicatie voor slikken, zoals pijnstillers of aanvalsremmers, kunnen medicatie-afhankelijke hoofdpijn ontwikkelen. Dit is een vorm van hoofdpijn die ontstaat of verergert door het dagelijks gebruiken van hoofdpijnmedicijnen. Zelfs wanneer dit slechts een halve paracetamol per dag is, heb je na enkele maanden kans op het ontwikkelen van medicatie-afhankelijke hoofdpijn. Je merkt dit doordat je naast je hoofdpijnaanvallen door bijvoorbeeld migraine ook dagelijkse hoofdpijnen krijgt; het lijkt alsof de migraine chronisch is geworden. De oplossing voor medicatie-afhankelijke hoofdpijn is stoppen met de medicatie; je moet afkicken van de medicatieverslaving.
Hoofdpijn na vaccinatie
Ben je net gevaccineerd? Hoofdpijn is een bijwerking van verschillende vaccins, bijvoorbeeld de coronavirus-vaccins. De hoofdpijn ontstaat meestal binnen 48 uur en gaat na enkele dagen vanzelf weer weg. Als de hoofdpijn lang aanhoudt, heel hevig is of niet vanzelf weggaat, neem dan contact op met de huisarts.
Hoofdpijn door hersentumor
De angst voor een hersentumor is een van de belangrijkste redenen voor mensen met hoofdpijn om hun huisarts te bezoeken. Gelukkig is hoofdpijn als gevolg van een ernstige aandoening in het hoofd, zoals een hersentumor, zeldzaam. Bovendien zijn er dan meestal al andere verschijnselen opgetreden die je alarm doen slaan.
Hoofdpijn na het sporten
Er zijn mensen die hoofdpijn krijgen tijdens of na het sporten. Er is niet veel bekend over hoofdpijn bij het sporten. Het zou kunnen dat de spanning voor de wedstrijd of juist de ontspanning achteraf hoofdpijn veroorzaakt. Het zou ook kunnen dat een flinke inspanning een hoofdpijnaanval uitlokt. Vooral migraine verergert vaak bij lichamelijke inspanning.
Hoofdpijn en voedingsmiddelen
Soms kunnen bepaalde voedingstoffen een hoofdpijnaanval uitlokken. Producten die vaak verdacht worden van het uitlokken van hoofdpijn zijn: cafeïne, chocolade, (oude) kaas en alcohol. In deze producten zit namelijk veel sulfiet, nitraat of aspartaam. Deze stoffen staan erom bekend dat zij mogelijk hoofdpijnaanvallen kunnen uitlokken.
Overmatig koffiedrinken, en ook thee en cola, kunnen hoofdpijn veroorzaken. Wie gaat trillen als hij geen kop koffie heeft gedronken, mag zichzelf redelijk cafeïne-verslaafd noemen. De hoofdpijn die eraan te pas komt, wordt cafeïne-onttrekkingshoofdpijn genoemd. Alcohol is een andere trigger die hoofdpijn kan opwekken. Mogelijk gaat het hier om bloedvatverwijding door de alcohol. Echt bewezen is dit echter niet. Sommige deskundigen menen dat de omzetting van alcohol in methanol de boosdoener is. Deze stof zit onder andere in rode wijn en whisky.
Seks en hoofdpijn
Kan seks hoofdpijn veroorzaken? Jazeker. Het gaat dan om een kortdurende heftige aanval van hoofdpijn, waarvan de oorzaak niet echt duidelijk is. Het kan te maken hebben met een verkeerde houding tijdens vrijen, waardoor de nekspieren onder spanning komen te staan. Ook kan een verhoogde bloeddruk een rol spelen. Er zijn ook mensen die plotseling hoofdpijn krijgen bij het klaarkomen.
Inspanning en hoofdpijn
Lichamelijke inspanning door bijvoorbeeld sporten kan hoofdpijn uitlokken, met name migraine. Vooral wanneer er een plotselinge explosie van krachten bij komt kijken. Ook té gespannen nek- en schouderspieren kunnen tijdens sporten hoofdpijn veroorzaken.
Tandenknarsen en hoofdpijn
Minder bekend is hoofdpijn als gevolg van tandenknarsen. Vaak wordt bij deze aandoening alleen gedacht aan de gevolgen die het heeft voor je gebit, maar ook klachten zoals hoofdpijn kunnen hierdoor veroorzaakt worden.
Zo zijn er nog veel meer oorzaken in het dagelijkse leven te noemen die een vorm van hoofdpijn kunnen opwekken. Voorbeelden zijn: het eten van een ijsje, een vliegreis, een tocht in de bergen, na het uitslapen of hoofdpijn samengaand met kiespijn.