Zwangerschap en drugsgebruik

Deze informatiefolder gaat over de invloed van drugsgebruik op de zwangerschap en het (ongeboren) kind. Als je drugsverslaafd bent of iemand kent die drugsverslaafd is, geeft deze informatie wellicht een steuntje in de rug bij het stoppen van het drugsgebruik voor de zwangerschap. Dit zal zeker geen makkelijke klus zijn, maar is wel in het belang van jou en je en kind.

Als je al zwanger bent of degene voor wie je deze informatie bekijkt, kan deze informatie misschien helpen bij het zoeken naar medische begeleiding. U kunt (via) de huisarts verdere steun vragen.

Voor wetenschappers is het moeilijk om te bepalen wat precies de effecten van drugs op de zwangerschap en het (ongeboren) kind zijn, omdat meer factoren dan alleen het drugsgebruik een rol spelen. In het algemeen leven verslaafde mensen onder slechtere hygiënische en sociale omstandigheden dan mensen die niet verslaafd zijn.

Zij roken vaak en/of gebruiken alcohol. Hun voeding is vaak ontoereikend waardoor tekorten aan belangrijke voedingsstoffen ontstaan. Verslaafde mensen lijden vaak aan infecties waaronder leverontstekingen (hepatitis B en C) en hiv. Al deze factoren kunnen los van drugsgebruik al een nadelige invloed op de zwangerschap hebben. Drugs zijn stoffen die de gemoedstoestand beïnvloeden. De werking van drugs:

• verdovend
• opwekkend
• hallucinerend

Drugs worden onderverdeeld in:

• harddrugs
• softdrugs

Voor beide groepen geldt dat ze schadelijk kunnen zijn voor je ongeboren kind.

Harddrugs Harddrugs zijn drugs waarvan het gebruik onaanvaardbare gezondheidsrisico's met zich meebrengt en die verslavend kunnen werken. Voorbeelden van in Nederland gebruikte harddrugs zijn:

• verdovende middelen, zoals morfine, methadon en heroïne
• opwekkende middelen, zoals LSD, ecstasy, amfetamine en cocaïne

Men spreekt van verslaving als de gebruiker steeds meer drugs nodig heeft voor eenzelfde effect op lichaam en geest. Dit noemen we gewenning. Als het gebruik wordt gestopt, treden onthoudings- of ontwenningsverschijnselen op.

Softdrugs Softdrugs zijn drugs die minder schadelijke gevolgen hebben en waarvan de kans op verslaving kleiner is dan bij harddrugs. Voorbeelden van in Nederland gebruikte softdrugs zijn:

• hasj
• marihuana

Het gebruik van verdovende middelen vermindert de vruchtbaarheid. Verdovende middelen zijn bijvoorbeeld morfine, methadon en heroïne.

Drugs hebben een negatieve invloed op de aanstaande moeder en het kind. Dit wordt veroorzaakt door:

• het drugsgebruik zelf.
• de omstandigheden die te maken hebben met het drugsgebruik

Gevolgen van het gebruik van verdovende middelen, zoals morfine, methadon en heroïne, tijdens de zwangerschap:

• een verhoogde kans op een miskraam of een vroeggeboorte
• het geboren kind is het lichter dan op basis van de zwangerschapsduur te verwachten was

Gevolgen van het gebruik van opwekkende middelen, zoals LSD, ecstasy, amfetamine en cocaïne, tijdens de zwangerschap:

• een verhoogde kans op een miskraam
• een verhoogde kans op een vroeggeboorte

Van cocaïne is aangetoond dat er een sterk vergrote kans is op afwijkingen aan de moederkoek (placenta). Hierdoor is een verhoogde kans op:

• een loslatende placenta
• het vroegtijdig breken van de vliezen

Moeder en kind moeten dan met spoed worden behandeld om gezondheidsschade of overlijden te voorkomen.

De moeder heeft door drugsgebruik tijdens de zwangerschap een grotere kans op:

• hersenbloedingen
• hoge bloeddruk
• zwangerschapsvergiftiging
• een soort epileptische aanvallen (convulsies)
• vocht achter de longen (longoedeem)

De gevolgen van marihuanagebruik tijdens de zwangerschap is niet geheel duidelijk. Onderzoekers vermoeden dat marihuana geen directe veroorzaker is van aangeboren afwijkingen. Wel is bekend dat wanneer u tijdens de zwangerschap naast marihuana, ook alcohol gebruikt, marihuana de schadelijke invloeden van alcohol kan versterken.

Door het roken van twee of meer joints per week tijdens de zwangerschap bestaat:

• een grotere kans op vroeggeboorte
• een verminderde gewichtstoename van de moeder. Dit is ongunstig voor het kind

Drugs hebben een negatieve invloed op de aanstaande moeder en het (ongeboren) kind. Dit wordt veroorzaakt door:

• het drugsgebruik zelf. Verdovende middelen hebben daarbij een andere invloed dan opwekkende middelen
• de omstandigheden die te maken hebben met het drugsgebruik

De gevolgen van het gebruik van verdovende middelen, zoals morfine, methadon en heroïne, op het (ongeboren) kind zijn:

• het geboren kind is het lichter dan op basis van de zwangerschapsduur te verwachten was
• een verhoogde kans dat het geboren kind ook verslaafd is aan de drugs die de moeder gebruikte. Hierdoor krijgt 60 tot 95% van deze kinderen last van onthoudingsverschijnselen

Onthoudingsverschijnselen bij kinderen van moeders die drugs gebruikten tijdens de zwangerschap:

• veel huilen
• slecht slapen
• koorts
• hoge bloeddruk
• trillingen
• stijfheid
• zweten
• braken
• diarree
• slecht drinken

Deze verschijnselen treden bij heroïnegebruik binnen drie dagen na de geboorte op. In het geval van methadongebruik gebeurt dit tussen de eerste en de vierde week na de geboorte.

Welke onthoudingsverschijnselen optreden en de ernst ervan is afhankelijk van:

• de totale duur van de verslaving van de moeder
• de hoeveelheid drugs die de moeder heeft gebruikt

Kinderen van wie de moeder tijdens de zwangerschap verdovende middelen gebruikte, hebben vaak last van:

• gedragsstoornissen op latere leeftijd
• hyperactiviteit
• concentratiestoornissen (short attention span)
• achterstand in de geestelijke en motorische ontwikkeling

Het kind heeft door drugsgebruik van de moeder een grotere kans op het krijgen van diverse aangeboren afwijkingen aan:

• nieren
• urinewegen
• geslachtsdelen
• maag-darmkanaal
• ledematen
• hart
• gezicht

Ook is een verhoogde kans op ontwikkelingsstoornissen tijdens de kinderjaren.

Voor elke vrouw die zwanger is of zwanger wil worden en drugs gebruikt, is het verstandig om contact op te nemen met de huisarts.

Wanneer de betrokken vrouw dat zelf niet wil, kan ook iemand anders de huisarts bezoeken. Het is belangrijk om samen met de huisarts zicht te krijgen op het drugsgebruik en de leefomstandigheden.

Met de huisarts kunt u nagaan welke schadelijke effecten het drugsgebruik heeft of kan hebben en wat het beste beleid is.

Afkicken vóór de zwangerschap Afkicken is moeilijk en vereist doorzettingsvermogen, maar de zwangerschapswens kan daarbij een steun in de rug zijn.

Gebruik je drugs en wil je zwanger worden, zoek dan medische hulp. Er zijn verschillende instanties die je kunnen helpen en begeleiden bij het afkicken. Je huisarts kan je hierover informeren.

Lees je deze folder omdat je iemand kent die graag zwanger wil worden of zwanger is en drugs gebruikt? Probeer haar dan te bewegen contact op te nemen met haar huisarts. Als dat niet lukt, kun je ook zelf de huisarts bezoeken om te overleggen.

Wat zijn de behandelingsmogelijkheden? Er zijn behandelingen die de ernst van de schadelijke gevolgen van drugsgebruik in de zwangerschap kunnen verminderen.

Verslavingsbehandeling Uit onderzoek is gebleken dat een verslavingsbehandeling de schadelijke effecten van het drugsgebruik kan verminderen.

De meest toegepaste verslavingsbehandeling in Nederland is de behandeling van heroïneverslaafden met methadon. Daarbij wordt methadon in een gecontroleerde dosering voorgeschreven. Hoewel methadon dezelfde schadelijke effecten heeft als de andere verdovende middelen, heeft het een aantal voordelen.

Voordelen van methadon ten opzichte van andere verdovende middelen:

• het kan worden geslikt in plaats van gespoten. Dit verkleint het risico op infecties
• de werkingsduur is langer
• de hoeveelheid methadon in het bloed blijft redelijk constant

Artsen streven naar methadontherapie met een lage dosering. Afkicken tijdens de zwangerschap mag alleen onder begeleiding van verslavingsdeskundigen plaatsvinden. Het is beter als dit geleidelijk gebeurt dan ineens of te snel.

Het gevaar van afkicken is niet zozeer de ontwenning, maar wel de terugval. Dit gaat gepaard met foetale sterfte en ook risico's voor de zwangere zelf. Ontwennen in de vroege zwangerschap wordt aangeraden.

Behandeling voor een verslaafde pasgeborene Ongeveer 60 tot 90% van de baby's van een moeder verslaafd aan heroïne, cocaïne of methadon, heeft de volgende onthoudingsverschijnselen:

• veel huilen
• slecht slapen
• koorts
• hoge bloeddruk
• trillingen
• stijfheid
• zweten
• braken
• diarree
• slecht drinken

Na de geboorte wordt een kind behandeld door de kinderarts. Het wordt verzorgd in een prikkelarme omgeving: veel rust, geen felle geluiden of fel licht. Het kind krijgt veel aandacht en zorg en wordt vaak in een draagzak gedragen.

Soms krijgt het ter ondersteuning medicijnen die rustgevend werken. Vaak heeft een kind voedingsproblemen en krijgt het tijdelijk een voedingsslangetje (sonde) door de neus.

Uiteraard is er begeleiding van een maatschappelijk werker en een vertrouwensarts. Voordat het kind met de moeder naar huis mag, moet er eerst goede thuisbegeleiding geregeld zijn.

Gezond leven en eten Naast de schadelijke effecten van de drugs zelf, zijn vaak ook de leefomstandigheden van verslaafde zwangere vrouwen slecht. Gezond leven en eten is erg belangrijk in de zwangerschap. Dit kan extra risico’s tijdens deze toch al risicovolle zwangerschap verminderen.

Drugsgebruik tijdens de zwangerschap heeft zoveel schadelijke invloeden, dat het belangrijk is om vóór de zwangerschap met drugsgebruik te stoppen.