Zweetvoeten (Hyperhidrosis plantaris)

We hebben allemaal weleens zweetvoeten, bijvoorbeeld bij warm weer of door (te) warm schoeisel met onvoldoende ventilatie. Je kunt dan last krijgen van stinkende voeten en schoenen. Sommige mensen hebben meer last van zweetvoeten dan anderen. Overmatig zweten op de voetzolen noemen we ook wel hyperhidrosis plantaris. De vochtige omstandigheden bij hyperhidrosis plantaris vormen een ideaal klimaat voor bacteriën die stinkvoeten veroorzaken.

De voeten zijn, net als de handen, ruim voorzien van zweetklieren. De zweetproductie van de voeten wordt geregeld in het centrum van ons zenuwstelsel. Dit gebeurt in het sympathische deel van het autonome zenuwstelsel. Het sympathische zenuwstelsel is niet of nauwelijks actief tijdens de nachtrust. Daarom heb je ’s nachts nooit last van zweetvoeten. 

Het autonome zenuwstelsel zorgt voor het verwijden van de bloedvaten. Vaatverwijding treedt vooral op bij hoge temperaturen in het lichaam. Deze vaatverwijding zorgt ervoor dat de lichaamswarmte makkelijker wordt afgegeven aan de omgeving, zodat het lichaam kan afkoelen. Een overmatige zweetafscheiding ontstaat door een hyperfunctie van het autonome zenuwstelsel en heeft ook te maken met de grootte van de zweetklieren.  

Zweetafscheiding op de voeten wordt door meerdere factoren sterk beïnvloed, zoals: 

• Overmatig zweten (hyperhidrosis) 
• Suikerziekte  
• Het type schoenen en/of sokken 
• Erfelijkheid 
• Overgewicht 
• Menopauze 
• Een (chronische) infectie (bijvoorbeeld: tuberculose) 
• Hormonale ziekten (bijvoorbeeld: schildklierafwijking) 
• Kanker 
• Medicijngebruik 
• Onzorgvuldige hygiene 
• Stress  

Zweetvoeten gaan vaak gepaard met stinkvoeten. Dat komt doordat de voeten een dikke hoornlaag (bovenste huidlaag) hebben die bestaat uit afgestorven cellen. De afgestorven cellen in combinatie met een vochtige omgeving, bijvoorbeeld door zweetvoeten, vormen een ideale voedingsbodem voor schimmels en bacteriën. Deze kunnen na verloop van tijd vieze luchtjes veroorzaken.  Het zweet dat uit het lichaam komt stinkt niet, maar de huidbacteriën kunnen bestanddelen uit het zweet omzetten in stinkende geurstoffen. Zelfs wanneer je niet overmatig zweet, maar bijvoorbeeld waterdichte schoenen met warme sokken draagt, kun je last krijgen van stinkvoeten.

Bij voortdurende en overmatige zweetproductie van de voeten treden soms verschillende problemen op. Door het vochtige milieu rondom de voetzool krijgen bacteriën en schimmels sneller kans om te groeien en liggen infecties op de loer. 

De symptomen van zweetvoeten zijn: 

• Onaangename geur 
• Vochtige voeten 
• Voeten die warm aanvoelen 
• Branderige voeten 
• Bleke voeten 
• Rimpelige voeten 
• Koud gevoel aan de voeten 

De diagnose zweetvoeten wordt gesteld op basis van het verhaal van de patiënt en klinische verschijnselen. Aanvullend onderzoek is alleen nodig als er bijkomende klachten zijn die wijzen op een onderliggende aandoening, zoals een afwijking aan de schildklier of suikerziekte. In heel enkele gevallen kan de huisarts een jodiumzetmeel-test adviseren. Deze test geeft een indruk van de zweetproductie. 

Zweetvoeten zijn op verschillende manieren te behandelen. Met een aantal methoden kun je zelf aan de slag. Voor andere behandelingen heb je de hulp van een arts nodig.

Wat kun je zelf doen tegen zweetvoeten?

• Was je voeten regelmatig met water. Droog ze vervolgens goed af, vooral tussen de tenen. Een goede hygiëne is essentieel om vieze luchtjes te voorkomen.  
• Draag katoenen sokken (dagelijks wisselen) en goed ventilerende schoenen symptomen zoals stinkvoeten verminderen. 
• Was de gedragen sokken op een hoge temperatuur, boven de 60 graden, om de bacteriën te doden. 
• Trek de schoenen uit wanneer dit mogelijk is en laat ze bij voorkeur minimaal 24 uur in de lucht drogen. 
• Gebruik een deodorant die speciaal ontwikkeld is voor zweetvoeten, die de overmatige zweetproductie tegengaat. Deze producten bevatten meestal aluminium. 
• Spray de voeten in met zweetvoetenspray of smeer ze in met voetencrème. 
• Wissel koude en warme voetbaden af, dit stimuleert de bloedtoevoer. 
• Gebruik inlegzolen. Bepaalde zooltjes kunnen ervoor zorgen dat de warmte en het vocht geabsorbeerd worden, waardoor de voeten blijven ademen. 
• Raadpleeg een arts, zweetvoeten zijn soms het gevolg van andere aandoeningen. Middelen tegen zweetvoeten op doktersrecept worden in sommige gevallen vergoed door de zorgverzekeraar. 
• Was je voeten regelmatig met water. Een goede hygiëne is essentieel om vieze luchtjes te voorkomen. Verder kan het dragen van katoenen sokken (dagelijks wisselen) en goed ventilerende schoenen symptomen zoals stinkvoeten verminderen.
• Gebruik een deodorant die speciaal ontwikkeld is voor zweetvoeten, die de overmatige zweetproductie tegengaat. Deze bevatten meestal aluminium.
• Wissel koude en warme voetbaden af, dit stimuleert de bloedtoevoer.
• Raadpleeg een arts, zweetvoeten zijn soms het gevolg van andere aandoeningen. Middelen tegen zweetvoeten op doktersrecept worden in sommige gevallen vergoed door de zorgverzekeraar.

Medicatie tegen zweetvoeten: Clonidine 

Bij aanhoudende klachten schrijft een arts een oplossing of medicatie voor die de transpiratie-neiging onderdrukt. Dit zijn aluminiumpreparaten die de zweetproductie verminderen. Een andere mogelijkheid is Clonidine. Clonidine is een centraal werkend antihypertensivum dat het afwisselen van vaatvernauwing en vaatverwijding vermindert. Dit middel wordt ingezet tegen opvliegers en overmatig zweten. Tijdens het transpireren verwijden de bloedvaten in de huid. Clonidine zorgt dan voor vaatvernauwing zodat het overmatig zweten ophoudt. Clonidine heeft echter ook bijwerkingen, zoals duizeligheid bij opstaan en een droge mond, die meewegen bij de keuze voor gebruik van dit middel.

Het inspuiten van botox

Ook het inspuiten van de voetzolen met Botox (Botuline A-toxine injecties) behoort tot de mogelijkheden. Botox blokkeert de zenuwuiteinden van de zweetklieren. Dat voorkomt dat zenuwen nog zweet produceren. Het effect is niet blijvend, maar houdt vier tot zes maanden aan. 

Zweetvoeten behandelen met stroom 

Een behandeling die al stamt uit de jaren zestig is de leidingwater- iontoforese therapie. Deze therapie wordt gedaan met behulp van elektrische stroom. De behandeling bestaat uit voetbaden, is niet pijnlijk en kan thuis worden uitgevoerd. De elektroden die in het water zwakke stroompjes uitstoten, sluiten de uitgangen van de zweetklieren. Hierdoor neemt het overmatig zweten na een aantal behandelingen af. De stroomsterkte kan individueel worden ingesteld met een maximumwaarde. Iontoforese geneest het overmatig zweten niet, maar vermindert alleen de klachten. De behandelingen moeten dus worden herhaald. Eén behandeling duurt ongeveer vijftien minuten. 

Het autonome zenuwstelsel operatief verwijderen 

Een andere optie is een sympathectomie. Bij deze behandeling wordt een deel van het autonome zenuwstelsel wordt operatief verwijderd. Hierdoor is er geen sprake meer van hyperfunctie in het autonome zenuwstelsel, waardoor zweetvoeten minder worden. 

Behandel je zweetvoeten met jodium 

Het beste middel tegen zweetvoeten is jodium. Toch blijkt dat slechts 5% van alle mensen die last hebben van zweetvoeten, jodium gebruikt. Uit een onderzoek van Gezondheidsplein bleek dat maar liefst driekwart van de ondervraagden chronisch last heeft van zweetvoeten en daar vooral in de zomer ernstige hinder van ondervinden. Vooral tieners vinden het hebben van zweetvoeten een groot probleem.

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen:  

• Isala ziekenhuis 
• Streekziekenhuis Koningin Beatrix 
• Jeroen Bosch Ziekenhuis 
• Provoet