Therapieën in de verslavingszorg

Er bestaan veel verschillende vormen van psychotherapie. Kenmerkend aan psychotherapie is dat het een gespreksbehandelmethode is. De gesprekken met de therapeut vormen dus de basis voor de behandeling. Binnen de psychotherapie zijn veel verschillende mogelijkheden, bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie, groepstherapie, systeemtherapie (relatie/gezin) en schematherapie. Veel vormen van psychotherapie zijn geschikt voor de behandeling van verslavingen.

Cognitieve gedragstherapie, ook wel CGT, is een van de meest gebruikte en effectiefste therapieën bij verslaving. Deze therapie richt zich zowel op gedachten (cognities) als op gevoelens en gedrag. De manier waarop je denkt heeft namelijk invloed op hoe je je voelt en gedraagt. Samen met je therapeut ga je de gedachten die gepaard gaan met middelengebruik onderzoeken en proberen te beïnvloeden. Op deze manier werk je toe naar herstel van je verslaving.

Kom je steeds terecht in dezelfde valkuilen? Bij schematherapie leer je meer over de onderliggende gedachte- en gedragspatronen die jouw problemen veroorzaken. Veel mensen met verslavingsproblemen hebben hardnekkige patronen in hun gedrag (schema’s) die moeilijk te doorbreken zijn. Vaak leiden deze schema’s tot automatisch gedrag. De schema’s ontstaan soms al in de jeugd en zijn in de loop der jaren versterkt. Ze berusten op vastgeroeste negatieve overtuigingen over jezelf en anderen. Door inzicht te krijgen in de onderliggende patronen, kun je de grip terugkrijgen en bewuster reageren op je eigen gedachten en prikkels uit de omgeving.

De Community Reinforcement Approach is een effectieve therapie bij verslavingen. De behandeling richt zich op alternatief en positief gedrag. Het stimuleren en belonen van positieve effecten staat dan ook centraal: steun vanuit de omgeving, plezierige nieuwe activiteiten en (symbolische) beloningen. Dit noemt men bekrachtigers. De beloningen van een leven zonder verslaving moeten uiteindelijk zo groot zijn dat je geen behoefte meer hebt aan het middel.

Mentalization based treatment (MBT) is een geschikte behandeling voor mensen die moeite hebben om hun emoties en reacties te begrijpen. Vaak gaat dit gepaard met problemen als gevolg van stemmingswisselingen en impulsiviteit. Door de intensiteit van emoties reageer je in een impuls, zonder de situatie eerst te analyseren en in te schatten. Bij de behandeling ligt de nadruk op mentaliseren. Mentaliseren betekent dat je gedrag van jezelf en anderen kunt begrijpen en verklaren. Je leert begrijpen waarom je op een bepaalde manier reageert of bepaald gedrag vertoont.

De Mentalization based treatment wordt vaak ingezet bij mensen met borderline, omdat zij veel last hebben van stemmingswisselingen en impulsiviteit. Mensen met borderline zijn ook gevoeliger voor verslavingen. 

Een arts of psychiater kan medicijnen voorschrijven ter ondersteuning van de behandeling. Tijdens de detox- of ontgiftingsperiode kunnen medicijnen worden ingezet om:

• Ontwenningsverschijnselen te verminderen of beter te kunnen verdragen (bijvoorbeeld met kalmeringsmiddelen).
• Langzaam het gebruik af te bouwen bij sterke lichamelijke afhankelijkheid (bijvoorbeeld methadon bij heroïneverslaving).
• De verslavende stof sneller kwijt te raken uit het lichaam.

Tijdens de behandeling kan soms ook medicatie nodig zijn. Soms wordt tijdelijk een zuiver of synthetisch middel ingezet om hunkering naar opiaten (zoals heroïne) te voorkomen. Er kan ook tijdelijk slaapmedicatie worden ingezet, indien dat echt noodzakelijk is. In veel klinieken geldt: zo veel als nodig, zo min mogelijk. Uiteindelijk is het natuurlijk de bedoeling dat je nergens meer afhankelijk van bent. Je overlegt altijd met je behandelaar wat de mogelijkheden, voor- en nadelen zijn.