Artrose in de hand

Artrose in de handen komt erg vaak voor. Bij deze aandoening verandert het kraakbeen in de gewrichten van de handen. Normaal gesproken is het kraakbeen in je handen glad, waardoor de handen gemakkelijk gebogen, gedraaid en gestrekt kunnen worden. Bij artrose is het kraakbeen verdund en niet meer glad. Als gevolg hiervan, beweegt het gewricht minder soepel. Dit heeft ook tot gevolg dat het slijmvlies binnenin het gewricht ontstoken raakt. Botten worden door artrose breder, waardoor je last kunt krijgen van verdikte knokkels. Handartrose komt met name voor in de bovenste vingergewrichten, in de duim en in de pols. Het hoeft niet per se te leiden tot pijnlijke gewrichten in de handen.  

De gewrichten in de vingers zijn scharniergewrichten. Dit betekent dat je alleen strekkende en buigende bewegingen kunt maken met je vingers. Bij artrose in de vingers wordt het steeds lastiger om de vingers te strekken. Daarnaast zal je op den duur minder kracht hebben in de vingers. Artrose komt vooral voor in de bovenste gewrichten van de vingers: het DIP-gewricht (de vingertop) en het PIP-gewricht (het midden van de vinger). Artrose in de vingers is vaak goed te herkennen. Niet alleen heb je last van pijn en stijfheid, de vingers kunnen er ook knokig uit gaan zien (een soort uitstulpingen bij de vingergewrichten). Dit komt door de aangroei van extra bot aan de randen van de vingergewrichten, de zogenoemde Noduli van Heberden en Bouchard.

Artrose in de duim uit zich voornamelijk in het duimbasisgewricht, de plek waar de hand overgaat in de duim. Het duimbasisgewricht is geen stabiel gewricht. Daardoor is de duim zeer gevoelig voor slijtage, zeker wanneer de vingerbanden verslappen. In vergelijking met artrose in de vingers treedt bij duimartrose vaak meer pijn op. Ook beperkt duimartrose je meer in je bewegingen. Vooral knijpende bewegingen zijn lastig, zoals het opendraaien van een pot. Ook voel je vaak een zeurende pijn in de duim tijdens het schrijven. Soms is de duim gezwollen door gewrichtsontsteking of verandert de stand van de duim.

Lees meer over duimbasisslijtage

De pols is opgebouwd uit meerdere botten. Zo verbindt het polsgewricht de uiteindes van het spaakbeen, de ellepijp en de handwortelbeentjes. Hierdoor is de pols een gevoelig gewricht voor artrose. Artrose in de pols ontstaat voornamelijk door ouderdom, maar ook na een polsbreuk of overbelasting door bijvoorbeeld sporten kan slijtage in de pols ontstaan. De pols is betrokken bij ongeveer alle bewegingen van de hand. Bij artrose in de pols heb je daardoor veel moeite met handbewegingen. Ook kan de pols pijn doen of gezwollen raken. Soms hoor je de pols kraken (crepiteren).

Een zeldzamere vorm van artrose in de pols is PT-artrose, oftewel pisotriquetrale artrose. PT-artrose ontstaat tussen het erwtenbeentje (os Pisiforme) en het driehoeksbeentje (os Triquetrum) in de pols. Dit veroorzaakt een vervelende pijn aan de pinkzijde van de pols. De diagnose PT-artrose kan gesteld worden aan de hand van röntgenonderzoek.

Heb je last van artrose op een andere plek in je lichaam? Lees dan ook eens onze artikelen over artrose in de voet, heup, knie, nek, schouder en artrose in de rug. 

Heb je soms last van stijve vingers of stijfheid in je duim of pols? En valt je dit vooral op wanneer je opstaat of wanneer je je hand een tijdje niet hebt gebruikt? Dit symptoom kan wijzen op een van de eerste kenmerken van artrose in de handen en wordt ‘startpijn’ genoemd. Vaak merk je dat de stijfheid in je hand afneemt, nadat je deze weer een tijdje hebt gebruikt. Meestal neemt de pijn en stijfheid weer af wanneer je de hand een tijdje (ongeveer tien minuten) hebt gebruikt/bewogen. 

Naast het eerste symptoom van ‘startpijn’, kunnen ook de volgende klachten optreden bij artrose in de hand:

• Pijn in de hand bij veel inspanning van de hand.
• Bij zware belasting van de pols, vinger(s) of duim, neemt de pijn vaak toe.
• Krachtsverlies in de hand, wat tot gevolg heeft dat je de hand minder goed kunt gebruiken. O.a. knijpen, draaien en grijpen gaat dan lastiger. Vaak valt dit op doordat kleine huis-tuin-en-keuken-taken opeens moeilijker (en met pijn) uitgevoerd kunnen worden. 
• De gewrichten in je hand voelen warm aan en/of zijn opgezwollen. Er is dan sprake van een ontsteking.
• De klachten kunnen erger worden, maar ook minder worden. Dit verschilt van tijd tot tijd en van persoon tot persoon. Bij de meeste personen neemt de pijn met de tijd echter toe. 
• Verbreding van de gewrichten in de vingers. Hierdoor gaan de vingers er ‘knokkig’ uitzien. 
• Moeite met het strekken en buigen van de gewichten.

Afhankelijk van de precieze plaats in de handen waar de artrose optreedt zijn verschillende behandelingen mogelijk.

• Ontlasting van de gewrichten. Om de pijn te verminderen is het goed het gewricht te ontlasten. Bij artrose in de pols kan dit bijvoorbeeld met behulp van een polsbrace die je pols ondersteunt. Soms krijg je een spalkje voor extra ondersteuning. Ook bestaan er speciale reumahandschoenen die de handen warm houden en ondersteunen.
• Regelmatig bewegen. Hoewel de pijn soms het tegengestelde doet denken, is het belangrijk te blijven bewegen. Hiermee versterk je de spieren en blijven de gewrichten soepeler. Volg bijvoorbeeld handtherapie bij een gespecialiseerde fysiotherapeut of ergotherapeut.
• Gezonde voeding. Gezonde voeding kan een positief effect hebben op klachten door artrose. Lees meer over voeding en artrose.
• Medicijnen bij handartrose. Pijnstillers of ontstekingsremmers kunnen de gewrichtspijn in de handen verminderen. Ook bestaan er verschillende gels met een ontstekingsremmende werking die je op de handgewrichten kunt smeren.
• Operatie bij artrose in de hand. Wanneer bovenstaande behandelingen niet helpen of de artrose in de hand vergevorderd is, kan een operatie helpen. Soms wordt het gewricht in de hand of vinger vervangen door een prothese. Bij artrose in de pols of de duim kan artrodese een optie zijn. Bij deze techniek worden de botten aan elkaar vastgezet met een pin, zodat de functie van het gewricht vervalt en de pijn afneemt. In andere gevallen wordt een stukje bot verwijderd. Dit vermindert de pijn, maar kan wel leiden tot instabiliteit van de pols of hand.

Kijk voor tips over het verminderen van pijn bij gewrichtsklachten en artrose ook eens op deze pagina.

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen:

• Reuma Nederland
• Bewegen Zonder Pijn
• Artose-Behandeling.nl
• Sint Antonius Ziekenhuis
• UMC Utrecht