Syfilis (Lues)

Syfilis, ook wel lues of harde sjanker genoemd, is een seksueel overdraagbare aandoening (soa). De oorzaak van deze geslachtsziekte is de bacterie Treponema Pallidum. In eerste instantie veroorzaakt deze bacterie een infectie in de penis, vagina, anus of in de mond. Als de ziekte onbehandeld blijft, breidt een syfilis-infectie zich verder uit in het lichaam, dit verloopt via drie stadia (lees meer bij symptomen). Syfilis is erg besmettelijk. Als je er op tijd bij bent, is syfilis makkelijk te behandelen. Als je syfilis niet laat behandelen kan het in het ernstigste geval zelfs dodelijk zijn.

Voorbeelden van andere seksueel overdraagbare aandoeningen zijn:

• Chlamydia
• Hiv/aids
• Gonorroe
• Genitale wratten

De bacterie Treponema Pallidum is de veroorzaker van syfilis. Je kunt worden besmet met de bacterie via onveilige seks, maar ook als je iemand zoent met een zweertje in de mond kun je besmet raken. Besmetting kan plaatsvinden via vaginale seks, maar ook via anale en orale seks. De bacterie nestelt zich in het slijmvlies en veroorzaakt daar een infectie. Vanuit het slijmvlies komen de bacteriën in het bloed terecht en verspreiden zich vervolgens naar andere organen. Syfilis kan ook van moeder op kind worden overgedragen tijdens te zwangerschap. Deze infectie verloopt vaak zeer ernstig en resulteert vaak in aangeboren blijvende letsels bij het kind of doodgeboren kinderen.

Syfilis heeft een typisch beloop van drie verschillende stadia, elk stadium wordt gekenmerkt door andere symptomen. 

Eerste stadium van syfilis symptomen

De eerste symptomen van syfilis worden twee weken tot drie maanden (en soms tot twaalf maanden) na de besmetting zichtbaar. Er ontstaat dan een klein hard zweertje (sjanker) op de plek waar je geïnfecteerd bent. Dit kan op de penis, in vagina, in de anus of in de mond zitten, afhankelijk van hoe je hebt gevreeën. Het zweertje is rood van kleur, voelt hard aan en doet weinig tot geen pijn. Wanneer het zweertje in de vagina of anus zit en je het dus niet kunt zien, kan het geheel onopgemerkt blijven. De lymfeklieren in de buurt van het zweertje kunnen opgezwollen zijn, dit zijn dus vaak de lymfeklieren in de liezen of in de hals. Het zweertje verdwijnt vanzelf, zonder behandeling, binnen drie tot zes weken. Echter, je bent niet genezen van de ziekte en ook zonder zweertje je bent nog steeds besmettelijk.

Tweede stadium van syfilis symptomen

Het tweede stadium van syfilis begint ongeveer zes weken tot twaalf maanden na de besmetting. Vaak is het zweertje dan alweer weg. De bacterie heeft zich op dat moment verspreid door het lichaam. De symptomen van syfilis die in dit stadium optreden, zijn vaak nogal onduidelijk. De belangrijkste klachten in dit tweede stadium zijn:

• Vermoeidheid, hoofdpijn, koorts en griepklachten.
• Spierpijn en botpijn.
• Opgezette lymfeklieren.
• Vage vlekjes (roseolen) over het hele lichaam, op de romp en met name op de handpalmen en voetzolen.
• (Lichte) haaruitval.
• Wratachtige plekjes bij de geslachtsorganen.
• Oogontstekingen, oogklachten en verminderd zicht.
• Lever- en nierfunctiestoornissen.
• Hartkloppingen.

Al deze klachten gaan vanzelf weer over, maar ook nu geldt dat de ziekte niet weg is uit het lichaam. Als de syfilis niet wordt behandeld, kom je terecht in het zogenaamde sluimerstadium, ook wel latente syfilis genoemd. Dit stadium kan jaren duren, waarin je geen merkbare klachten hebt. In het eerste jaar van dit sluimerstadium ben je nog wel besmettelijk.

Derde stadium van syfilis symptomen

Het derde stadium van syfilis treedt vaak pas jaren later op. In dit stadium heeft de infectie zich over het gehele lichaam uitgebreid en kunnen verschillende organen zijn aangetast zijn. Schade aan de hersenen en het ruggenmerg zorgen voor geestelijke achteruitgang en verlammingsverschijnselen (neurosyfilis). Ook kan syfilis een infectie van de botten en het hart en bloedvaten veroorzaken, waardoor deze worden aangetast.

Het verraderlijke van syfilis is dat de symptomen in de eerste twee stadia veelal onopgemerkt passeren en vanzelf weer overgaan. Zo kun je dus, zonder te weten dat je ziek bent, in het ernstige derde stadium terecht komen, in de derde fase is de schade die de infectie heeft veroorzaakt niet meer te behandelen.

Om de diagnose syfilis te stellen kun je een bloedonderzoek doen. Heb je onveilige seks gehad? Dan bestaat er een kans dat je een soa, wellicht syfilis, hebt opgelopen. Om te testen of dit het geval is, neemt de GGD-medewerker, de soa-polimedewerker of de huisarts een bloedmonster af en maakt eventueel een uitstrijkje van het vocht uit een zweertje. Vanaf een zes weken na de besmetting is syfilis in je bloed aan te tonen. Alleen wanneer je een zweertje hebt, is de syfilis-infectie aantoonbaar met een uitstrijkje van deze zweer. Pas drie maanden na je laatste seksuele contact kan met zekerheid aangetoond worden of je wel of geen syfilis hebt.

Eventueel zijn er ook syfilis-zelftesten beschikbaar, echter de betrouwbaarheid is in het algemeen minder dan van een test via de (huis)arts, GGD of soa-kliniek.