Agorafobie

In het kort:

• Bij agorafobie, ook wel pleinvrees, is er sprake van angst voor openbare ruimtes.
• De oorzaak van agorafobie is niet duidelijk. Wel zijn er factoren die kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van agorafobie zoals erfelijkheid, traumatische gebeurtenissen, zoals verlies van een partner, of lichamelijke veranderingen zoals operaties.
• Agorafobie komt bij vrouwen drie keer zo vaak voor als bij mannen. Waarschijnlijk komt dit door de invloed van hormonen.
• Symptomen van agorafobie bestaan uit lichamelijke kenmerken bij paniekaanvallen, zoals een verhoogde hartslag, trillen en overmatig zweten.
• Behandeling van agorafobie is erop gericht de angst niet langer uit de weg te gaan of de angst te overwinnen.

Agorafobie, ook wel pleinvrees, is een gegeneraliseerde angststoornis. Gegeneraliseerde angst betekent dat je angst ervaart ook als daarvoor geen aanleiding is. Bij agorafobie ontstaat er angst voor openbare ruimten. Agorafobie of pleinvrees komt vaak voor in combinatie met een paniekstoornis of andere psychische problemen. Agorafobie komt bij vijf procent van de Nederlanders wel eens voor. De mate waarin agorafobie voorkomt kan verschillen. Vrouwen hebben vaker last van agorafobie dan mannen.

Betekenis van agorafobie

De letterlijke betekenis van het woord agorafobie is markt (agora) vrees (fobie). Mede hierdoor wordt in Nederland vaak de term pleinvrees gebruikt. De ziekte wordt ook weleens aangeduid met de term straatvrees. Toch ontstaat de angst niet alleen bij openbare ruimten waar veel mensen aanwezig zijn. Agorafobie kan al ontstaan door in de tuin te lopen. Het is gebaseerd op de angst in een situatie te komen waar je niet uit kunt vluchten.

Agorafobie volgens de DSM-5

De DSM-5 is een handboek voor psychologen en psychiaters, waarin staat beschreven bij welke criteria wordt gesproken van, in dit geval, agorafobie. Bij agorafobie moet er sprake zijn van angst of vrees voor twee of meer van de volgende situaties:

• In een openbare ruimte zijn
• In een afgesloten ruimte zijn
• In de rij staan
• In een menigte aanwezig zijn
• Zonder begeleiding buitenshuis zijn

De precieze oorzaak van agorafobie of pleinvrees is niet bekend. Het is wel duidelijk dat agorafobie door verschillende factoren beïnvloed kan worden, zoals:

• Erfelijkheid
• Traumatische ervaringen, zoals vervelende jeugdervaringen of het verlies van een partner
• Langdurige stress
• Psychoactieve stoffen zoals cafeïne (koffie, cola), cannabis, cocaïne of andere drugs
• Lichamelijke veranderingen zoals zwangerschap of een operatie
• Hormonen

Het is niet precies bekend hoe deze factoren, zoals hormonen een rol spelen bij het ontwikkelen van agorafobie.

Agorafobie gaat vaak gepaard met angst en paniekaanvallen. De paniek begint op het moment dat je uit de vertrouwde situatie bent gestapt. Er ontstaat een vicieuze cirkel: openbare ruimtes betreden kan zorgen voor een paniekaanval, maar de angst voor een paniekaanval voorkomt nog eens dat je geen openbare ruimtes meer (alleen) durft te betreden. Een paniekaanval kan binnen enkele minuten verdwijnen, maar kan ook enkele uren duren.

Symptomen bij een paniekaanval door agorafobie zijn zowel op lichamelijk als geestelijk vlak onder te verdelen.

Lichamelijke symptomen van agorafobie

Het hoeft niet zo te zijn dat alle lichamelijke symptomen van agorafobie aanwezig zijn bij een paniekaanval. Lichamelijke symptomen van paniekaanvallen bij agorafobie kunnen zijn:

• Kortademigheid
• Duizeligheid
• Beven/trillen
• Hartkloppingen
• Tintelingen
• Benauwdheid
• Zweten
• Misselijkheid
• Pijn op de borst

Sociale symptomen van agorafobie

Uiteindelijk kan agorafobie een grote invloed hebben op het sociale leven, het werk en het gezinsleven, omdat iemand met agorafobie uit angst sociale evenementen zal vermijden. Dit kan verschillende klachten opleveren zoals:

• Schaamte
• Eenzaamheid
• Somberte
• Depressie

Wil je meer weten over agorafobie? 

• Psychned.nl Psychologen Nederland
• ADF Stichting is een lotgenoten contactgroep voor mensen met angst- of paniekstoornissen

Deze informatie is gebaseerd op de volgende bronnen: 

• NVVP is de Nederlandse Vereniging van Psychiatrie
• GGZ