Beginstadium van dementie

In deze eerste fase van dementie (het beginstadium) zijn symptomen duidelijker aanwezig. Ze komen vaker voor en jij (en je omgeving) kan er meer last van hebben. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Vergeetachtigheid, vooral van nieuwe informatie (korte termijngeheugen). Dingen uit je jeugd weet je heel goed, maar bijvoorbeeld niet wat je gisteren gedaan hebt. Je kan ook belangrijke data vergeten, zoals verjaardagen of de trouwdag. Het kan ook zijn dat je dezelfde vraag steeds herhaalt.
• Het organiseren of plannen lukt niet meer. Dat merk je vaak met boodschappen doen en koken.
• Het kan zijn dat je moeilijker uit je woorden komt en daardoor minder gemakkelijk gesprekken voert. Doordat je woorden soms niet meer weet, ga je bijvoorbeeld naar dingen wijzen of heb je het over ‘die dinges’.
• Vergeten waar dingen zijn gebleven (terwijl ze op hun normale plek liggen).
• Veranderend karakter en gedrag.
• Problemen met de ogen, moeite met lezen, afstand inschatten of kleuren van elkaar onderscheiden. Het kan zelfs gebeuren dat je jezelf niet meer herkent in de spiegel.
• Onrustig gevoel en als gevolg hiervan slaapproblemen.
• Moeite om dingen te beoordelen, bijvoorbeeld of een bepaald product wel nodig is bij het boodschappen doen. Dit kan ervoor zorgen dat je met veel te veel of juist te weinig van dat product thuiskomt.
• Je kan je gaan terugtrekken en stil worden (in groepen).
• Ingewikkelder rekenwerk lukt niet meer, hierdoor wordt met geld omgaan moeilijker.
• Moeite om nieuwe dingen te leren.

 De veranderingen die optreden bij dementie, zijn doorgaans niet van de een op de andere dag aanwezig bij de ziekte van Alzheimer. Echter, bij vasculaire dementie zijn de veranderingen vaak meer plotseling en ook meer wisselend; de ene dag gaat het prima, maar de volgende dag vergeet iemand alles.

De symptomen van beginnende dementie kunnen heel bedreigend zijn. Je weet niet wat er met je aan de hand is en je raakt de grip op je doen en laten kwijt. Dit kan je een bedreigd gevoel geven. De beginnende fase van dementie wordt daarom ook wel de ‘bedreigde-ik’ situatie genoemd.

Voor je omgeving kunnen dan een aantal dingen opvallen:

Lichaamstaal 

Bij iemand met dementie vertelt lichaamstaal vaak meer dan gesproken taal. Een gespannen houding of spanning in het gezicht, maar ook een scherpe stem of ogen die fel kijken kunnen wijzen op een bedreigd of angstig gevoel. Een bekende omgeving en familie (of andere naasten) geven vaak rust en een gevoel van veiligheid.

Passiviteit

Wanneer je merkt dat je dingen niet meer zo goed weet, steeds meer vergeet of dat dingen misgaan,  is het mogelijk dat je je terugtrekt. Omdat je misschien bang bent om fouten te maken, is het ook mogelijk dat je je steeds passiever opstelt.

Opstandigheid

Het is vaak moeilijk om te merken dat dingen niet meer lukken en je eigen achteruitgang te aanvaarden. Je kunt je hierdoor ook verdrietig, gefrustreerd of machteloos gaan voelen. Dit kan leiden tot opstandigheid of agressie.

Hoe kunnen de mensen in je omgeving het beste met je omgaan in deze fase? Het is goed om hen te leren dat je een ziekte hebt en de ziekte niet bent. Het kan helpen om je naasten te laten zien wat je nog wel zelf kan en ze te vragen je niet steeds te wijzen op wat niet (meer) lukt.

Hieronder delen we een aantal tips voor je omgeving.

Omgaan met de veranderende persoonlijkheid van je naaste bij beginnende dementie

Wanneer je naaste zich in de ‘bedreigde ik-fase’ bevindt, is het belangrijk om hem of haar te ondersteunen in het zelfvertrouwen. Omdat iemands eigenwaarde erg belangrijk is, is respect onmisbaar. Dit kun je doen door te focussen op wat je naaste nog wel kan, in plaats van de dingen die niet meer (goed) lukken. Moedig hem of haar ook aan om de dingen die goed gaan, te blijven doen. Hiermee versterk je het gevoel van eigenwaarde, waardigheid en trots.

Neem niet alles uit handen

Laat je naaste zo veel mogelijk zelf doen, zo voelt iemand zich niet zo hulpbehoevend. Probeer hierbij wel te vermijden dat hij of zij ergens in faalt, dit vermindert het gevoel van eigenwaarde weer. Het stellen van vragen die een beroep doen op een herinnering van een persoon met dementie, kan hem of haar erg onzeker maken als ze het juiste antwoord niet meer kan geven. Dit kan zorgen voor verdriet, boosheid of agressie. Benader mensen met dementie altijd met begrip. Als dingen niet gaan of niet juist zijn, probeer daar dan omheen te praten. Het heeft geen zin om te gaan redetwisten over wat wel en niet waar is.

Daarnaast heeft iemand in het beginstadium van dementie vooral behoefte aan veiligheid. Een gezellige en rustige sfeer kan hiertoe bijdragen. Het verzorgen van huisdieren of planten, balspelen of zitgymnastiek, handwerk of gezellig samen een kopje koffie drinken zijn goede activiteiten. 

Dementie is niet met medicijnen te genezen. Voor het behandelen van de ziekte van Alzheimer, Parkinson dementie en Lewy body dementie zijn wel medicijnen beschikbaar die het ziekteproces kunnen vertragen: gelantamine, rivastigmine en donepezil. Deze medicatie werkt echter niet bij iedereen. Daarnaast is het effect vaak klein en van veel verschillende factoren afhankelijk. 

Welke medicijnen geschikt zijn, is heel persoonlijk. Het is afhankelijk van je ziekteproces en de soort dementie die je hebt. Daarnaast moet je ook de bijwerkingen van de medicijnen in overweging  nemen. Je huisarts of geriater kan je hierover adviseren.

Symptoombestrijding

Daarnaast kunnen symptomen als somberheid, slapeloosheid, angst, agressie en pijn behandeld worden met medicatie. Deze medicijnen kunnen onderverdeeld worden in vier groepen:

• Antipsychotica: deze medicijnen worden vaak voorgeschreven bij gedragsproblemen als agressie of dwaalgedrag.
• Antidepressiva: wanneer je een depressie hebt, kan deze behandeld worden met een antidepressivum.
• Pijnstillers: pijn is een veelvoorkomend symptoom van dementie, daarom worden vaak pijnstillers voorgeschreven. Mensen met dementie zijn echter wel extra gevoelig voor bijwerkingen van pijnstillers. Volg de voorschriften van de arts daarom goed op.
• Slaapmiddelen kunnen worden voorgeschreven wanneer je slecht of onrustig slaapt.

Deze medicijnen geven een groot risico op bijwerkingen. Bespreek daarom altijd met je arts of je symptomen ook zonder medicijnen bestreden kunnen worden.