De schildklier en jodium

Jodium is een sporenelement dat in je voeding aanwezig moet zijn. Dat betekent dat je maar een hele kleine hoeveelheid nodig hebt om goed te kunnen functioneren. Jodium komt van nature voor in zeewater, aarde en drinkwater. Via deze routes belandt jodium vanzelf in voedsel als zeevis, eieren en groenten. Daarbij zit het ook in melk en melkproducten en worden sommige voedingsproducten verrijkt met jodium, zoals vleesproducten, keukenzout, ontbijtgranen, brood en broodvervangers. Als je deze producten eet, krijg je vanzelf voldoende jodium binnen. Ongeveer 90% van de hoeveelheid haal je uit voedsel, de overige 10% uit het water. 

Hoeveel jodium heb je eigenlijk nodig? 

Het Voedingscentrum heeft zelf geen aanbevolen dagelijkse hoeveelheid voor jodium opgesteld. Zij hanteren de Amerikaanse standaarden: 

• 110 tot 130 microgram per dag voor baby’s. 
• 90 microgram per dag voor kleuters van vier tot kinderen van acht jaar. 
• 120 microgram per dag voor kinderen tot dertien jaar. 
• 150 microgram per dag voor pubers, adolescenten en volwassen. 
• 220 microgram per dag voor zwangere vrouwen.
• 290 microgram per dag voor vrouwen die borstvoeding geven. 

Maar hoe zorg je dat je deze hoeveelheid binnenkrijgt? Dit gebeurt eigenlijk vanzelf, je hoeft dan ook geen speciaal dieet te volgen. Met zes boterhammen per dag zit je al aan de dagelijks aanbevolen hoeveelheid. Regelmatig vis eten helpt ook om voldoende jodium binnen te krijgen. 

De schildklier is een opslagplaats voor jodium. Ongeveer 80% van al het jodium dat je dagelijks binnenkrijgt, neemt hij op. Het gedeelte wat hij daarvan niet verbruikt, wordt vervolgens in het orgaan opgeslagen. Hierdoor ontwikkel je vanzelf een grote jodiumvoorraad waarmee je jaren vooruit kunt. Wie te weinig jodium binnenkrijgt, merkt dat dan ook pas na jaren. 

Een jodiumtekort kun je ontwikkelen als je te weinig brood eet en geen zout gebruikt waaraan jodium is toegevoegd. Belangrijke, lichamelijke gevolgen hiervan zijn: 

• Een opgezette schildklier (struma).
• Een trager werkende schildklier (hypothyreoïdie).

Bij kinderen kan een jodiumgebrek ook leiden tot een verminderd leervermogen en een groeiachterstand. Als tijdens de zwangerschap al sprake is van onvoldoende jodium, kunnen de gevolgen zelfs nog ernstiger zijn. Bij een extreem tekort kan het ongeboren kind zelfs sterven. Een kind de volgende aandoeningen of klachten ontwikkelen bij een jodiumtekort: 

• ADHD.
• Depressie.
• Doofstomheid.
• Spasticiteit.
• Vermoeidheid.
• Dwerggroei.
• Onvruchtbaarheid.
• Verhoogde kans op miskramen en het krijgen van doodgeboren kinderen.

Bij een jodiumtekort jodiumtabletten slikken?

Veel mensen denken dat een jodiumtekort op te lossen is door meteen naar de jodiumtabletten of zeewierpreparaten (zit veel jodium in) te grijpen. Maar het Voedingscentrum wijst erop dat het juist onnodig en onverstandig is om dit te doen. Volgens hen is een tekort prima te voorkomen met gewone voeding. Bij een tekort raadt het Voedingscentrum daarom aan om alleen op voorschrift van een arts een jodiumsupplement te nemen. 

Bij een normaal werkende schildklier kan je lichaam een teveel aan jodium goed verdragen, het levert dan ook geen direct gevaar op. Bij schildklierproblemen moet je wel goed opletten: je kunt dan extra gevoelig reageren op grote hoeveelheden jodium. Als je bijvoorbeeld een (te) traag werkende schildklier (hypothyreoïdie) hebt, kan een overschot aan jodium zorgen voor een schildkliervergroting. En hierdoor raakt de werking van de schildklier weer verstoord. Hij produceert dan meer schildklierhormonen dan nodig en dat kan weer een hele reeks klachten geven, als: 

• Slapeloosheid.
• Nervositeit.
• Toename eetlust.
• Gewichtsverlies.

Omdat jodium hoofdzakelijk door de schildklier wordt opgenomen, is het ook een goede basis om schildklieraandoeningen te behandelen, bijvoorbeeld hyperthyreoïdie of struma. Niet de natuurlijke vorm van jodium, maar een radioactieve variant van jodium wordt dan gebruikt. Dit krijg je toegediend via een capsule of vloeistof in het ziekenhuis, waar je vaak ook een tijdje zult moeten blijven. Hierdoor komt het radioactieve jodium in je bloedbaan terecht. De schildklier neemt vervolgens beide typen uit je bloedbaan op. De straling die het radioactieve jodium daar uitzendt, remt de groei van schildkliercellen en beschadigt ook een deel van de schildkliercellen. Je schildklier zal trager gaan werken en kan op den duur (na enkele maanden) ook kleiner worden. Daardoor vermindert de productie van het schildklierhormoon. Op deze manier kunnen je klachten verdwijnen. 

Een vorm van radioactief jodium kan overigens ook vrijkomen bij een kernramp en onbedoeld grote gezondheidsschade opleveren. Om dit te voorkomen worden in dat geval jodiumtabletten voorgeschreven. Door deze te slikken raakt de schildklier verzadigt met gewoon jodium en is er geen plaats meer voor radioactief jodium. Neem dit soort jodiumtabletten alleen in als dat door het RIVM wordt aangeraden.