Wat kun je doen bij huis- tuin en keukenaandoeningen?

Een blaar is een bultje van minstens een centimeter gevuld met helder vocht. Als de afmetingen kleiner zijn, heb je het over een blaasje. Je kunt op verschillende manieren blaren krijgen. Vanwege kans op infecties is het niet verstandig om een blaar door te prikken of kapot te knippen. Maar mocht je er teveel last van hebben, maak de blaar dan schoon met alcohol of jodium. Verhit een naald, maar zorg dat het puntje niet zwart wordt. Vervolgens prik je met de naald twee gaatjes in de blaar en druk je het vocht er voorzichtig met een watje uit. Laat de huid zitten en dek de blaar af met een stukje pleisterverband. En bloedblaar is bijna hetzelfde als een 'gewone' blaar, maar is gevuld met bloed. Vaak zijn bloedblaren een direct gevolg beknelling van de huid. Bloedblaren zijn vaak pijnlijk en voelen gespannen aan. Een bloedblaar behandel je op dezelfde manier als een gewone blaar.

Een bijen- of wespensteek geeft een rode, jeukende zwelling op de plek waar je bent gestoken. Normaal gesproken gaat deze irritatie snel over, maar als je in je neus, mond, tong of hals bent gestoken kan de reactie heftiger zijn en een zwelling kan het ademhalen vermoeilijken. Sommige mensen zijn allergisch voor een steek van een bij of wesp. De zwelling wordt groter en kan soms tot wel twee dagen aanhouden. Opgezwollen lippen of oogleden, uitslag of benauwdheid kunnen ook een reactie vormen. Mensen die allergisch zijn en in de neus, mond, tong of hals worden gestoken, lopen extra gevaar; het gif kan in de bloedbaan terechtkomen en er ontstaat een algehele allergische reactie die levensbedreigend kan zijn. Braken, diarree, slijmvliesirritatie van de neus, huiduitslag of astma-aanval zijn de voornaamste klachten.

Om verergering van de irritatie te voorkomen, moet je niet krabben. Probeer de angel snel te verwijderen met een pincet of uitgegloeide naald. Knijp niet in de wesp of bij, op die manier voorkom je dat het gifzakje leeg gedrukt wordt. Om de irritatie te verminderen, kun je een ijsblokje of een koud kompres op de plek leggen. Bij een bijensteek wil deppen met ammonia soms helpen, bij een wesp kun je beter azijn gebruiken. Als je in je neus, mond, tong of hals wordt gestoken, kun je beter contact opnemen met de huisarts. Bij een steek in de mond kun je een ijsblokje in je mond steken. Allergische mensen die in die regionen zijn gestoken, moeten gelijk de plaatselijke alarmlijn bellen.

Veel mensen die naar de tropen reizen, denken dat een verandering van voeding en leefgedrag de oorzaak is van reizigersdiarree. Maar meestal zijn echter bacteriën of virussen in voedsel en water de boosdoeners. De plaatselijke bewoners zijn hier vaak aan gewend, reizigers niet. Als deze bacteriën of virussen in het lichaam komen, kunnen klachten ontstaan als:

• Waterige ontlasting.
• Buikkrampen.
• Misselijkheid.
• Braken.
• Gebrek aan eetlust en (lichte) koorts.

Heb je last van diarree, zorg dan dat je veel zout en vocht binnen krijgt. Slappe thee, mineraalwater en bouillon zijn hier perfect voor. Doe na ieder toiletbezoek een oplossing van ORS (Oral Rehydration Salts) in een glas water. Je kunt ORS als zakje poeder kopen bij de apotheek. Er bestaan verschillende soorten en merken ORS voor verschillende leeftijden. Het is heel belangrijk dat je het bereidingvoorschrift op de verpakking juist opvolgt.

Iemand die flauwvalt verliest voor korte tijd het bewustzijn. Het is een reactie op hevige emotie, shock of pijn. Er is tijdelijk een gebrekkige bloedtoevoer naar de hersenen en de hartslag vertraagt. Flauwvallen dient eigenlijk gewoon als een veiligheidsmechanisme: door de zwaartekracht valt men op de grond en de liggende houding herstelt de bloedtoevoer naar de hersenen. Flauwvallen is meestal nogal onschuldig, hoewel het wel beangstigend werkt. Het veroorzaakt geen blijvende schade.

Flauwvallen kan ook een symptoom zijn van aandoeningen (hartritmestoornissen, hyperventilatie) of doet zich voor bij het gebruik van medicijnen tegen hoge bloeddruk. Als iemand dreigt te gaan flauwvallen, kun je het beste het hoofd rustig tussen de knieën duwen omdat het de bloedtoevoer naar de hersenen stimuleert. Help daarna, als het wat beter gaat, de persoon voorzichtig overeind. Als iemand al flauwgevallen is, leg deze dan ook in horizontale positie. De persoon komt dan langzaam weer bij. Gebeurt dit niet, zoek dan snel medische hulp. Voordat men flauwvalt, kunnen de volgende voortekenen optreden:

• Gapen. 
• Zweten. 
• Misselijkheid.
• Een diepe, snelle ademhaling en een zwakke hartslag.
• Gezichtsverlies. 
• Oorsuizingen.
• Slapheid.
• Verwardheid.

Bij een lichte hersenschudding kan je voor korte tijd bewusteloos raken. Ook heb je daarna tijdelijk last van geheugenproblemen. Verdere problemen zijn hoofdpijn en misselijkheid, soms zelfs braakneigingen. Een zware hersenschudding is een ander geval. De symptomen zijn hetzelfde als bij een lichte hersenschudding, ze houden alleen langer aan. Meestal verkeer je in een shocktoestand;

• Bleek gezicht.
• Veel transpireren.
• Snelle pols en lage bloeddruk.

Ook kunnen verschijnselen voorkomen die wijzen op stoornissen van het zenuwstelsel. Bijvoorbeeld:

• Spreekstoornissen.
• Halfzijdige verlamming.
• Gevoelsverlies.

Als er geen complicaties optreden, herstel je helemaal van een zware hersenschudding. De enige remedie tegen een hersenschudding is rust. Bij een lichte hersenschudding is een paar dagen tot een week rust voldoende. Logischerwijs wordt er bij een zware hersenschudding een langere rustperiode voorgeschreven, afhankelijk van de klachten die men heeft. In heftige gevallen van een zware hersenschudding kunnen er nog tijden restverschijnselen voorkomen zoals epileptische aanvallen. Soms kan het jaren duren voordat die overgaan.

Iedereen die verblijft in het hooggebergte en in een te snel tempo grote hoogte overbrugt, loopt het risico van hoogteziekte. Hoogteziekte is het gevolg van gebrek aan voldoende zuurstof in het lichaam bij het klimmen naar en het verblijf op grotere hoogte.

Hoogteziekte is soms moeilijk te herkennen. Bij een lichte vorm zijn misselijkheid, hoofdpijn en duizeligheid de eerste symptomen. Dit gaat ook gepaard met slapeloosheid en verminderde eetlust. Bij matige hoogteziekte is er sprake van zware hoofdpijn en sterke vermoeidheid. Vaak zijn er vochtophopingen bij handen, voeten en rond de ogen. Bij ernstige hoogteziekte is er ademnood, kan het slachtoffer coördinatiestoornissen krijgen of al bewusteloos zijn en is het zeker niet meer in staat zelf af te dalen. Doordat er te weinig wordt geplast, kan het vocht zich ophopen in je longen of zelfs in de hersenen, met long- of hersenoedeem als gevolg.

Bij langduriger verblijf in hooggelegen gebieden past het lichaam zich in enige weken aan de lagere zuurstofdruk aan door de aanmaak van meer rode bloedcellen. Bij een lichte vorm van hoogteziekte volstaat het de persoon te laten rusten en voldoende te laten drinken. Bij matige hoogteziekte helpt rust niet meer. Het slachtoffer moet afdalen tot een veilige hoogte en dat is ruim beneden 2500 meter. Bij ernstige hoogteziekte moet zuurstof worden toegediend en moet het slachtoffer direct naar lagergelegen gebied getransporteerd worden.

Keelpijn is niets anders dan irritatie, beschadiging of ontsteking van het keelslijmvlies. De belangrijkste klachten zijn heesheid, pijn bij het slikken en een droge keel.

Keelpijn kan veel verschillende oorzaken hebben. De pijn kan door een andere ziekte (griep, hooikoorts) worden veroorzaakt, het kan een virus zijn of het kan door te veel roken komen.

Als de keelpijn langer aanhoudt dan een week en gepaard gaat met een gevoel van ziekte en hoge koorts, is het aan te raden een arts te bezoeken. Bevochtigen van de keel is vaak de beste remedie: dit bevordert namelijk de doorbloeding van de keelspieren. Je kan op een snoepje of dropje zuigen of gorgelen met zout water. Ook kruidenthee, met name kamillethee, kan keelpijn verzachten. Middelen waar alleen menthol, eucalyptol of pepermuntolie in zit, prikkelen de keel en zijn daarom af te raden.

Het meest voorkomende ongemak op reis is reisziekte. Deze ziekte kan bij iedere manier van reizen voorkomen. Vaak wordt dit veroorzaakt door een verstoring in je oriëntatie. Door die desoriëntatie is het evenwichtsorgaan geprikkeld. Je wordt misselijk, gaat zweten en wordt duizelig. Als je een bootreis maakt, ga dan buiten zitten, bij voorkeur in het midden van de boot. Mocht je met het vliegtuig gaan, kies dan een plaats in de buurt van de vleugels. Als je geen plaats mag kiezen, probeer dan van tevoren een plaats te reserveren in de buurt van de vleugels. In de auto wordt je sneller ziek als je achterin zit. Mensen die gevoelig zijn voor wagenziekte kunnen beter voorin zitten.

In de auto zijn kinderen, vaker dan volwassenen, gevoelig voor reisziekte. Laat ze daarom alleen een lichte maaltijd nuttigen voor vertrek. Voorkom dat de kinderen gaan lezen tijdens het rijden en laat ze uit het raam kijken. Omdat kinderen te klein zijn kunnen ze vaak niet naar buiten kijken; een kinderzitje kan wonderen doen. Een spelletje, waarbij ze bijzondere nummerborden of bijzondere auto's moeten signaleren, helpt ook in sommige gevallen. Iets wat altijd helpt is regelmatig stoppen en tijdens deze rustpauze bewegen. Het kan zijn dat je aan deze voorzorgsmaatregelen niet genoeg hebt. In dat geval kun je bij de apotheek om een middel vragen dat reisziekte voorkomt.

Het eerste wat in het geval van een slangenbeet moet gebeuren, is het slachtoffer rustig houden. De meeste slangenbeten zijn niet giftig en zelfs gifslangen injecteren niet altijd gif. Tegenwoordig zijn slangenbeten goed behandelbaar en nog maar zelden dodelijk. Angst en paniektoestanden dragen er alleen maar toe bij dat het gif zich sneller kan verspreiden en kunnen een shocktoestand veroorzaken. Daarom is het erg belangrijk om het slachtoffer rustig te houden.

De wond moet gereinigd worden en om bijkomende infecties te vermijden, licht worden afgedekt. Probeer nooit het gif uit de wond te zuigen of drukken! Indien de beet aan de hand is moeten eventuele ringen en/of horloges afgenomen worden, omdat je rekening moet houden met sterke zwellingen. Wanneer er binnen dertig minuten geen medische hulp aanwezig kan zijn en je bent gebeten door een zeer giftige slang, dan moet je als noodmaatregel de bloedcirculatie verminderen. Je moet echter wel een gedegen EHBO-achtergrond hebben. Met een elastische band of brede doek moet een verband gelegd worden dat de bloedcirculatie weliswaar verhinderd, maar nooit volledig afsluit. Tussentijdse vermindering van druk is uit den boze, omdat er dan een plotselinge doorstoot van bloed met gif kan ontstaan. Het slachtoffer moet zo mogelijk liggend vervoerd worden, en zo snel mogelijk naar een ziekenhuis gebracht worden. Omdat niet ieder ziekenhuis over slangenserums beschikt, is het nuttig vooraf te informeren. Het slachtoffer laten lopen is absoluut te vermijden, omdat iedere beweging de bloedsomloop stimuleert, wat dan weer een snellere verspreiding van het gif tot gevolg heeft. Tijdens het vervoer moet men het slachtoffer constant observeren.

Een slangenbeet veroorzaakt vaak hevige pijnen. Bij slangensoorten die zenuwgif gebruiken is de beetwond meestal verdoofd. Naargelang de soort van gif moet men rekening houden met zwellingen, braakneigingen, versnelde hartslag, hoofdpijn, hangende oogleden en lokale weefselontstekingen. Je moet zeker bij hevige pijn geen aspirine toedienen, omdat dit middel ook bloedverdunnend werkt en daardoor de gifverspreiding versneld.

Voor de behandelende arts is het zeer belangrijk te weten welke soort slang gebeten heeft. Dit omdat het dan makkelijk is het juiste serum te kunnen toedienen. Daarom is het van belang de grootte, kleur, tekening en de vorm van de kop in te prenten. Wat nog beter is, is de eventuele dode slang in kwestie meenemen. Zoals bij iedere verwonding door dieren, is het goed te weten of uw tetanusbescherming nog werkzaam is.

Verbranding is een van de negatieve gevolgen van overmatige blootstelling van de huid aan zonlicht. Het gaat vaak gepaard met roodheid en gevoeligheid op de verbrande plek en in extreme gevallen met rillingen, blaren, misselijkheid en koorts. De huid kan door verbranding haar elasticiteit verliezen, waardoor je moeilijker kunt bewegen. Herhaaldelijk verbranden van de huid in korte tijd kan de celstructuur veranderen. De aangedane plek blijft dan gevoelig voor onder andere jeuk en pukkeltjes.

Wie mooi bruin wil worden, moet een goed zonnebrandmiddel gebruiken en zijn lichaam laten wennen aan het zonlicht. Door dit op te bouwen, went je huid aan de zon en voorkom je verbranding. Vermijdt de zon tussen twaalf uur en drie uur 's middags. Mocht je onverhoopt toch verbrand zijn, blijf dan uit de zon en smeer je huid in met een after-sun product of een andere bodylotion. Dit helpt om het vochtgehalte van je huid weer op niveau te brengen. Soms helpt het als je schijfjes komkommer of een laagje yoghurt op de huid smeert.

Behalve door de zon, kun je ook op andere manieren verbranden. Meestal door extreme tempraturen, dus zowel gloeiend heet als ijskoud. Meestal zijn deze 'brandwonden' te onderscheiden in drie gradaties.

• Eerste Graadsverbranding: de huid is rood en gezwollen.
• Tweede Graadsverbranding: de huid is rood en gezwollen. Ook doet de huid pijn en kunnen er blaren komen.
• Derde Graadsverbranding: de verbrande plek heeft een wit-gele tot bruin-zwarte rand. Je voelt geen pijn, maar ga in dit geval toch direct naar een arts toe.

Brandwonden kun je het beste gelijk koelen met lauwe doeken en ongeveer tien minuten lang. Laat dus in geen enkel geval stromend water op de plek komen. Als je een brandblaar hebt, laat ook dan het water niet direct op de pijnlijke plek terecht komen. Smeer nooit iets op een brandwond, een steriel gaasje is voldoende. Als de verbranding klein is, voldoet een zalfgaasje. Is de verbranding groter dan een kwartje, ga dan naar een dokter. Ook tweede en derdegraads verbrandingen moeten door een dokter behandeld worden.

Een snijwond is redelijk makkelijk zelf te verzorgen. Voordat je de wond gaat behandelen, moet je je handen wassen en goed afdrogen. Als je een nog bloedende wond gaat behandelen, draag dan wegwerphandschoenen. Je kunt een bloedende wond het best laten doorbloeden. De wond wordt dan als het ware 'schoon' gespoeld. Daarna kun je de wond uitspoelen met water of fysiologisch zout of deppen met een gaasje of schone theedoek. Daarna de wond ontsmetten en afdekken met een steriel gaasje, pleister of wondfolie. Bij grote, diepe of rafelige wonden kun je het beste naar de EHBO gaan, want het is aan te raden om deze wonden binnen zes uur te laten hechten. Schaafwonden worden op dezelfde manier behandeld als een snijwond.

Bijna alle spinnen zijn giftig. Maar gelukkig hebben de meeste soorten te korte of te zwakke tanden om door de menselijke huid heen te bijten. Slechts enkele soorten spinnengif zijn nader onderzocht. De onderzochte gifsoorten zijn complex en bevatten enzymen en andere eiwitten die in het lichaam, diverse reacties veroorzaken.

De beet van bijvoorbeeld een zwarte weduwe veroorzaakt meestal een scherpe pijn, vergelijkbaar met een speldenprik, gevolgd door een doffe pijn met soms een verdoofd gevoel in het gebied van de beet. Ook treedt er een pijnlijk, verkrampt gevoel op en spierstijfheid in de buik of schouders, rug en borst. Andere symptomen kunnen onder andere zijn:

• Rusteloosheid.
• Angstgevoelens.
• Transpiratie.
• Hoofdpijn.
• Duizeligheid.
• Misselijkheid.
• Braken.

Bij de vioolspin kan het zijn dat er na de beet weinig of geen pijn is, maar binnen ongeveer een uur optreedt. De pijn is vaak hevig en bestrijkt vaak het hele wondgebied. De plek waar is gebeten wordt rood, vertoont bloeduitstortingen en gaat jeuken. Ook op de rest van het lichaam kan jeuk optreden. Er ontstaat een blaar, die er aanvankelijk uitziet als een schietschijf. De blaar wordt groter, vult zich met bloed en barst open, waardoor er een zweer ontstaat die een groot kraterachtig litteken achter kan laten. Misselijkheid, braken, pijn, bloedaandoeningen en nierinsufficiëntie zijn symptomen die kunnen optreden, maar de beet is zelden dodelijk.

Als je door een zwarte weduwe gebeten bent, is een ijsblokje de enige remedie om de pijn te verminderen. Mensen onder de zestien en boven de zestig moeten voor behandeling naar een ziekenhuis, alwaar een tegengif wordt gegeven. Voor beten van de vioolspin helpt een ijsblokje ook om de pijn te verminderen. Omdat er nog geen tegengif is, worden normaal gesproken corticosteroïden toegediend om de ontsteking te verminderen.

De termen kneuzing en verstuiking worden ten onrechte nogal eens door elkaar gebruikt. Maar, hoewel de naam van de aandoening verschillend is, is de remedie ongeveer hetzelfde. Een kneuzing is een beschadiging van het onderhuids weefsel door een slag of stoot. De klachten bestaan meestal uit een zwelling, pijn en een bloeduitstorting. De bloeduitstorting is zichtbaar als een blauwe plek en ontstaat door een beschadiging van de onderhuidse fijne bloedvaatjes. Een verstuiking, ook wel 'verrekking' of 'verzwikking', is een verschuiving van de botten in een gewricht, waardoor de er omheen liggende kapsels worden uitgerekt of gescheurd. Dit ontstaat meestal als gevolg van een verkeerde beweging; vaak bij knieën en enkels.

Na zowel een kneuzing of verstuiking mag je geen druk uitoefenen op het gekwetste lichaamsdeel. De pijn en de zwelling nemen dan juist toe in plaats van af. Ook moet je het bewegen van het lichaamsdeel beperken tot een minimum omdat ook bewegingen druk uitoefenen.

De eerste hulp bij verstuikingen en kneuzingen bestaat uit een drukverband met ijs en rust. De eerste 24 uur kun je ter voorkoming van een bloeding een elastisch drukverband aanleggen en kort koelen: acht tot maximaal tien minuten, dan een half uurtje niet en vervolgens weer herhalen. Doe dit vijf maal. De volgende twee dagen driemaal daags twintig minuten ijs met steunverband. Door het gekwetste lichaamsdeel omhoog te houden, verminderen de zwelling en de pijn. Het lichaamsdeel moet rust hebben en zoveel mogelijk in de bewegingen worden beperkt. Wanneer de kneuzing of verstuiking ernstig lijkt, fors gezwollen en/of zeer blauw is en het gewricht warm aanvoelt, doe je er goed aan een arts te raadplegen. Ook kinderen die regelmatig verzwikkingen krijgen, kunnen beter een arts raadplegen.

Verstopping of obstipatie begint al vaak tijdens de reis. Door gebrek aan lichaamsbeweging en het zitten in één bepaalde houding, werken de darmen minder. Een andere veroorzaker van verstopping is ander voedsel, zoals bijvoorbeeld dat lekkere Franse witte stokbrood. Het is ook vaak een combinatie van ander voedsel en warmte, waarbij je door transpiratie veel vocht verliest. Verstopping gaat in veel gevallen vanzelf weer over. Je moet er voor zorgen dat je goed en veel drinkt. Als het langer dan twee weken aanhoudt, is het verstandig om contact me de huisarts op te nemen.

Een voedselvergiftiging ontstaat door het eten van besmet of bedorven voedsel. De meest beruchte boosdoener is de salmonellabacterie. Deze bacterie komt voor in vlees, eieren en melk. Een andere belangrijke verwekker van een voedselvergiftiging is de stafylokokkenbacterie, die zich zeer snel vermeerdert bij kamertemperatuur en meestal wordt verspreid door slechte hygiëne.

Besmetting van voedsel ontstaat vaak door slechte hygiënische omstandigheden. Keukenpersoneel kan boven het voedsel niezen of hoesten en open wondjes op handen of het lichaam kunnen bacteriën op voedsel overbrengen. In niet-Europese landen, waar de regels voor goede hygiëne vaak niet zo streng zijn, komt voedselvergiftiging regelmatig voor.

Vaak ontstaan de verschijnselen bij een vergiftiging binnen acht tot 24 uur. Kramp en pijn, diarree, misselijkheid en braken komen bijna altijd voor. Gelukkig verdwijnen de klachten meestal uit zichzelf binnen vrij korte tijd. Soms voel je je nog dagen slap na een voedselvergiftiging. Voedselvergiftiging in een tropisch gebied kort na aankomst komt heel vaak voor.

Een zonnesteek ontstaat door directe zonbestraling van het hoofd. Door sterke temperatuurstijging in het warmtecentrum van de hersenen kan ontregeling optreden.

De kenmerken zijn:

• Een droge huid.
• Rode gelaatskleur.
• Snelle pols.
• Bewusteloosheid.

De echte zonnesteek komt in gebieden met een mild klimaat zelden voor. De bovenbeschreven verschijnselen zijn meestal minder ernstig aanwezig. Hoofdpijn, misselijkheid, dorst en sterke transpiratie staan centraal. Het is belangrijk in beide gevallen de patiënt in een koele omgeving te zetten. Veel drinken, het liefst met toevoeging van een beetje zout, is noodzakelijk.