Gezondheidsplein is een informatieve website over gezondheid. De gezondheidsinformatie op deze website staat los van eventueel getoonde advertenties.

Litteken (Cicatrix)

3.8 uit 5 - 18 beoordelingen
Beoordeling icoon13 mensen vonden deze informatie nuttig

In het kort:

  • Een litteken is een blijvend zichtbare afwijking van de huid, die overblijft na genezing van een wond.
  • Een litteken wordt gevormd na een diepe beschadiging van de huid, door een ongeval of operatie. 
  • Er zijn verschillende factoren die van invloed zijn op de littekenvorming, waaronder de vorm en grootte van een wond.
  • We kennen vier vormen van abnormale littekens, waaronder hypertrofische en atrofische littekens.
  • Een litteken kun je laten behandelen met niet-operatieve methoden, zoals een littekenpleister of camouflagetherapie, en door middel van operatieve methoden, zoals een laserbehandeling of littekencorrectie.
  • Je kunt een litteken verzorgen door onder andere de wond schoon te houden en het littekenweefsel te masseren.

Wat is een litteken?

Een litteken is een blijvend zichtbare afwijking van de huid, die overblijft na genezing van een wond, zoals een diepe schaafwond. De hals en het gebied rond het sleutelbeen zijn vooral gevoelig voor het krijgen van littekens. Wanneer alleen de opperhuid wordt beschadigd, bijvoorbeeld bij oppervlakkige schaafwonden, zullen geen littekens optreden. Wanneer ook de lederhuid bij het letsel betrokken is, herstelt de huid zich met achterlating van een litteken. Bij de meeste mensen geneest een wond zonder problemen. Het litteken dat dan achterblijft, is pigmentloos.

Een litteken is een blijvend zichtbare afwijking van de huid, die overblijft na genezing van een wond, zoals een diepe schaafwond. De hals en het gebied rond het sleutelbeen zijn vooral gevoelig voor het krijgen van littekens. Wanneer alleen de opperhuid wordt beschadigd, bijvoorbeeld bij oppervlakkige schaafwonden, zullen geen littekens optreden. Wanneer ook de lederhuid bij het letsel betrokken is, herstelt de huid zich met achterlating van een litteken. Bij de meeste mensen geneest een wond zonder problemen. Het litteken dat dan achterblijft, is pigmentloos.

Hoe ontstaat een litteken?

Een litteken wordt gevormd na een diepe beschadiging van de huid, door een ongeval of operatie. Na een operatie wordt het litteken de handtekening van de chirurg genoemd. Wanneer de wondranden door de chirurg nauwkeurig aan elkaar worden gehecht, zal een litteken uiteindelijk nauwelijks zichtbaar zijn. Is dit niet het geval en krijgt de wond na de operatie weinig rust, dan wordt het litteken sneller zichtbaar. 

Littekens worden gevormd door littekenweefsel dat voor een groot gedeelte bestaat uit bindweefsel (collageen). Als alleen de opperhuid wordt beschadigd, geneest dit meestal snel en krijg je geen litteken. Bij diepere beschadiging wordt de kans op een litteken steeds groter naarmate de genezing van de huid langer duurt. 

Welke factoren zijn van invloed op littekenvorming?

Je kent het vast wel: je bent druk bezig in de keuken en “opeens” heb je een sneetje in je hand. De ene keer ontstaat er na genezing van het wondje een litteken, en de andere keer niet. 

Er zijn verschillende factoren die van invloed zijn op de littekenvorming, waaronder: 

  • De genezing van de huid. Een oude huid geneest langzamer dan een jonge huid. Een jongere huid heeft het voordeel dat wonden sneller genezen, maar er bestaat wel een kans dat er te veel nieuwe huid wordt gevormd. Het litteken wordt hierdoor groter en dikker.
  • De plaats en de vorm van het litteken spelen vaak mee bij de genezing. Littekens die op beweeglijke en gespierde lichaamsdelen liggen, zoals de schouders, rekken sneller uit. Het litteken wordt hierdoor wijder en valt meer op.
  • Sommige mensen hebben aanleg voor een bepaald type litteken. Zo hebben mensen met een gekleurde huid een verhoogd risico op het ontwikkelen van abnormale littekens, zoals een keloïd. Hieronder lees je wat een keloïd precies is en hoe je dit abnormale litteken kunt herkennen.
  • Wondgenezing verloopt over het algemeen normaal. Wanneer er een bacterie bij de wond komt, wordt de kans op een abnormaal litteken vergroot.

Een litteken wordt gevormd na een diepe beschadiging van de huid, door een ongeval of operatie. Na een operatie wordt het litteken de handtekening van de chirurg genoemd. Wanneer de wondranden door de chirurg nauwkeurig aan elkaar worden gehecht, zal een litteken uiteindelijk nauwelijks zichtbaar zijn. Is dit niet het geval en krijgt de wond na de operatie weinig rust, dan wordt het litteken sneller zichtbaar. 

Littekens worden gevormd door littekenweefsel dat voor een groot gedeelte bestaat uit bindweefsel (collageen). Als alleen de opperhuid wordt beschadigd, geneest dit meestal snel en krijg je geen litteken. Bij diepere beschadiging wordt de kans op een litteken steeds groter naarmate de genezing van de huid langer duurt. 

Welke factoren zijn van invloed op littekenvorming?

Je kent het vast wel: je bent druk bezig in de keuken en “opeens” heb je een sneetje in je hand. De ene keer ontstaat er na genezing van het wondje een litteken, en de andere keer niet. 

Er zijn verschillende factoren die van invloed zijn op de littekenvorming, waaronder: 

  • De genezing van de huid. Een oude huid geneest langzamer dan een jonge huid. Een jongere huid heeft het voordeel dat wonden sneller genezen, maar er bestaat wel een kans dat er te veel nieuwe huid wordt gevormd. Het litteken wordt hierdoor groter en dikker.
  • De plaats en de vorm van het litteken spelen vaak mee bij de genezing. Littekens die op beweeglijke en gespierde lichaamsdelen liggen, zoals de schouders, rekken sneller uit. Het litteken wordt hierdoor wijder en valt meer op.
  • Sommige mensen hebben aanleg voor een bepaald type litteken. Zo hebben mensen met een gekleurde huid een verhoogd risico op het ontwikkelen van abnormale littekens, zoals een keloïd. Hieronder lees je wat een keloïd precies is en hoe je dit abnormale litteken kunt herkennen.
  • Wondgenezing verloopt over het algemeen normaal. Wanneer er een bacterie bij de wond komt, wordt de kans op een abnormaal litteken vergroot.

Soorten littekens

Een litteken kan zich abnormaal ontwikkelen. We kennen vier vormen van abnormale littekens:

  • Atrofisch litteken
  • Hypertrofisch litteken
  • Keloïd litteken
  • Verkleurde en donkere littekens

Atrofisch litteken

Bij een atrofisch litteken heeft de huid een heel dun laagje littekenweefsel. Het litteken ligt wat dieper in de huid en is vaak wat kleiner dan andere littekens. Dit soort littekens wordt gezien als restanten van huidbeschadigingen na infecties of een slechte doorbloeding bij de wond (zoals waterpokken) of na röntgenbestralingstherapie. Littekens als gevolg van puistjes kunnen atrofisch van aard zijn, maar zijn dat niet altijd. 

Hypertrofisch litteken

Hypertrofische littekens kunnen na elke soort van huidbeschadiging ontstaan. Vaak ontwikkelen deze littekens zich na brandwonden en bij jonge mensen. Het litteken is dik, rood en het kan jeuken of pijnlijk zijn. 

Een hypertrofisch litteken ontstaat bij overproductie van fibrineweefsel door bindweefselcellen in de huid, waardoor sterk verdikte littekens ontstaan. Het zijn dikke, roze strengen en plaques op de huid die circa drie weken na de verwonding ontstaan en in een periode van een aantal maanden tot een jaar voortdurend dikker worden. 

Vooral de huid boven het borstbeen, de schouders, de nek en de oren is geneigd tot de vorming van deze hypertrofische littekens. Een aanleg tot het vormen van deze littekens is vaak erfelijk of gebonden aan fysieke etnische kenmerken.

Keloïd litteken

Keloïd littekens zijn een bijzonder soort hypertrofische littekens. Terwijl gewone hypertrofische littekens zich beperken tot de plaats van de verwonding, groeien keloïden ook over de grenzen van de verwonding heen. Ze kunnen zo vrij grote huidgebieden bedekken. Ook dit litteken is dik en rood of donkergekleurd. Keloïd littekens kunnen ontstaan na een beschadiging van de huid, maar in tegenstelling tot gewone hypertrofische littekens kunnen ze ook spontaan ontstaan.

Verkleurde en donkere littekens

Helaas komt het vaak voor dat de huid na herstel van acné geen typische littekens, maar juist bruine of rode vlekjes behoudt. Deze verkleuring van de huid ontstaat door hyperpigmentatie. De huid produceert dan, nadat de ontsteking over is, te veel melanine; het stofje dat de huid donker laat kleuren. Bruine of rode vlekken van puisten kunnen bij elk huidtype ontstaan, maar ze komen vaker voor bij mensen met een donkere huidskleur.

Veelvoorkomende littekens

  • Littekens in het gezicht. Een snee in je kin of wenkbrauw na een vervelende val, of ontsierende putjes in je wangen van jeugdpuistjes. Van littekens in het gezicht hebben mensen vaak het meeste last. Hierdoor kunnen flinke onzekerheden ontstaan. In sommige gevallen is hier iets aan te doen. Hieronder lees je welke mogelijke behandelingen van littekens er bestaan.
  • Littekens door acne. Vooral mensen tussen hun 14e en 25e levensjaar hebben last van acne en daarom spreken we ook wel eens van jeugdpuistjes. Soms laten deze puistjes littekens achter. Dit zijn vaak de zogenaamde atrofische (diepliggende) littekens en ook bruine en rode littekens van puisten komen veel voor.
  • Littekens door waterpokken. Bijna iedereen heeft deze kinderziekte wel gehad: de waterpokken. De littekens van waterpokken zijn vaak atrofisch van aard. Ze liggen wat dieper in de huid, net als de littekens van acne.
  • Litteken na een keizersnede. Een keizersnede is een ingrijpende buikoperatie en het duurt dan ook even voordat je ervan hersteld bent. In het begin kan het litteken nog rood en opgezet zijn. Na verloop van tijd wordt het litteken van de keizersnede soepeler en witter.
  • Litteken door een brandwond. Even niet uitgekeken en je hand verbrand aan het fornuis? Zo’n ongelukje is vervelend, zeker als het daarna een litteken achterlaat. Gelukkig is er bij een kleine brandwond vaak niet zo veel aan de hand en valt ook een eventueel litteken ervan wel mee. Er zijn echter ook ernstiger vormen van brandwonden, waarbij het littekenweefsel een groter oppervlakte beslaat en de huid moeizamer geneest.

Een litteken kan zich abnormaal ontwikkelen. We kennen vier vormen van abnormale littekens:

  • Atrofisch litteken
  • Hypertrofisch litteken
  • Keloïd litteken
  • Verkleurde en donkere littekens

Atrofisch litteken

Bij een atrofisch litteken heeft de huid een heel dun laagje littekenweefsel. Het litteken ligt wat dieper in de huid en is vaak wat kleiner dan andere littekens. Dit soort littekens wordt gezien als restanten van huidbeschadigingen na infecties of een slechte doorbloeding bij de wond (zoals waterpokken) of na röntgenbestralingstherapie. Littekens als gevolg van puistjes kunnen atrofisch van aard zijn, maar zijn dat niet altijd. 

Hypertrofisch litteken

Hypertrofische littekens kunnen na elke soort van huidbeschadiging ontstaan. Vaak ontwikkelen deze littekens zich na brandwonden en bij jonge mensen. Het litteken is dik, rood en het kan jeuken of pijnlijk zijn. 

Een hypertrofisch litteken ontstaat bij overproductie van fibrineweefsel door bindweefselcellen in de huid, waardoor sterk verdikte littekens ontstaan. Het zijn dikke, roze strengen en plaques op de huid die circa drie weken na de verwonding ontstaan en in een periode van een aantal maanden tot een jaar voortdurend dikker worden. 

Vooral de huid boven het borstbeen, de schouders, de nek en de oren is geneigd tot de vorming van deze hypertrofische littekens. Een aanleg tot het vormen van deze littekens is vaak erfelijk of gebonden aan fysieke etnische kenmerken.

Keloïd litteken

Keloïd littekens zijn een bijzonder soort hypertrofische littekens. Terwijl gewone hypertrofische littekens zich beperken tot de plaats van de verwonding, groeien keloïden ook over de grenzen van de verwonding heen. Ze kunnen zo vrij grote huidgebieden bedekken. Ook dit litteken is dik en rood of donkergekleurd. Keloïd littekens kunnen ontstaan na een beschadiging van de huid, maar in tegenstelling tot gewone hypertrofische littekens kunnen ze ook spontaan ontstaan.

Verkleurde en donkere littekens

Helaas komt het vaak voor dat de huid na herstel van acné geen typische littekens, maar juist bruine of rode vlekjes behoudt. Deze verkleuring van de huid ontstaat door hyperpigmentatie. De huid produceert dan, nadat de ontsteking over is, te veel melanine; het stofje dat de huid donker laat kleuren. Bruine of rode vlekken van puisten kunnen bij elk huidtype ontstaan, maar ze komen vaker voor bij mensen met een donkere huidskleur.

Veelvoorkomende littekens

  • Littekens in het gezicht. Een snee in je kin of wenkbrauw na een vervelende val, of ontsierende putjes in je wangen van jeugdpuistjes. Van littekens in het gezicht hebben mensen vaak het meeste last. Hierdoor kunnen flinke onzekerheden ontstaan. In sommige gevallen is hier iets aan te doen. Hieronder lees je welke mogelijke behandelingen van littekens er bestaan.
  • Littekens door acne. Vooral mensen tussen hun 14e en 25e levensjaar hebben last van acne en daarom spreken we ook wel eens van jeugdpuistjes. Soms laten deze puistjes littekens achter. Dit zijn vaak de zogenaamde atrofische (diepliggende) littekens en ook bruine en rode littekens van puisten komen veel voor.
  • Littekens door waterpokken. Bijna iedereen heeft deze kinderziekte wel gehad: de waterpokken. De littekens van waterpokken zijn vaak atrofisch van aard. Ze liggen wat dieper in de huid, net als de littekens van acne.
  • Litteken na een keizersnede. Een keizersnede is een ingrijpende buikoperatie en het duurt dan ook even voordat je ervan hersteld bent. In het begin kan het litteken nog rood en opgezet zijn. Na verloop van tijd wordt het litteken van de keizersnede soepeler en witter.
  • Litteken door een brandwond. Even niet uitgekeken en je hand verbrand aan het fornuis? Zo’n ongelukje is vervelend, zeker als het daarna een litteken achterlaat. Gelukkig is er bij een kleine brandwond vaak niet zo veel aan de hand en valt ook een eventueel litteken ervan wel mee. Er zijn echter ook ernstiger vormen van brandwonden, waarbij het littekenweefsel een groter oppervlakte beslaat en de huid moeizamer geneest.

Littekens behandelen en (deels) verwijderen

Een litteken zal nooit helemaal verdwijnen, maar kan wel minder zichtbaar worden gemaakt. Bestaande littekens kunnen tot ongeveer twee jaar na het ontstaan ervan goed behandeld worden, daarna niet meer. Een litteken kun je laten behandelen door een operatieve- of niet-operatieve methode. Het soort litteken bepaalt welke therapie of behandeling geschikt is. Niet alle behandelingen kunnen namelijk voor elk litteken gebruikt worden. Er zijn meerdere manieren om littekens te behandelen. 

Niet-operatieve behandelmethoden bij littekens

Je hebt verschillende niet-operatieve methoden die littekens kunnen verminderen, zoals:

  • Littekenpleisters
  • Druk- of compressietherapie
  • Littekencrème of littekenzalf
  • Camouflagetherapie
  • Siliconentherapie
  • Injecties met corticosteroïden
  • Cryotherapie

Littekenpleisters

De meeste littekenpleisters zijn gemaakt van siliconen. Veel studies hebben de goede werking van deze siliconenpleisters aangetoond. Je plakt ze op je litteken (alleen op een dichte wond) en laat de pleister twaalf uur per dag zitten. Een volledige behandeling duurt tot ongeveer acht weken. 

Tegenwoordig zijn er ook nieuwere littekenpleisters op de markt. Deze littekenpleisters bestaan uit twee lagen: een bovenste laag die lijkt op een normale pleister, en een polyurethaanlaag die zich aan je huid bindt. De pleister herstelt de vochtbalans van de huid. Ze werken op dezelfde manier als de siliconenpleisters.

Sta je voor de schappen en weet je niet welke littekenpleisters je moet kiezen? Hoewel sommige mensen nog sceptisch zijn over de nieuwere pleisters, heeft onderzoek aangetoond dat de pleister met polyurethaan beter werkt dan die met siliconen. Door polyurethaan wordt je litteken nóg minder dik, rood, jeukerig, hard en ruw. 

Daarnaast kun je een littekenvervager kopen: een pleister die ervoor zorgt dat de temperatuur van je huid stijgt, waardoor het littekenweefsel zachter wordt en er een betere doorbloeding ontstaat. Het bindweefsel wordt hierdoor herverdeeld en het litteken wordt minder zichtbaar.

Druk- of compressietherapie

Mochten pleisters en littekenvervagers niet werken, is druk- of compressietherapie ook een mogelijkheid. Bij een druk- of compressietherapie wordt druk gezet door middel van een spons, plastic plaatje of elastische drukkleding. Door deze druk wordt het litteken vlakker en soepeler, dit verkleint de kans dat een litteken terugkomt. 

Littekencrème of littekenzalf

Er worden veel smeersels verkocht die ‘jouw litteken minder laten opvallen of zelfs helemaal verwijderen’. Vaak bevatten deze producten bestanddelen als vitamine A en E. Helaas is de wetenschap nog verdeeld over crèmes, oliën en zalfjes om littekens te verminderen. Deze blijken namelijk niet allemaal te werken. Wist je bijvoorbeeld dat:

  • Het befaamde ingrediënt vitamine E helemaal geen verschil maakt? In sommige gevallen kun je hiermee zelfs je littekens verergeren. Daarnaast kun je een allergie ontwikkelen voor vitamine E. Dit zorgt weer voor uitslag of irritatie. 
  • Een uienextract juist littekens verergert? En dat het net zo weinig effect heeft als gewone littekencrèmes. 
  • Het niet is aangetoond dat vitamine A en E goed zijn voor je huid? Ook voor andere ingrediënten, zoals goudsbloem, lavendel en rozemarijn is er geen enkel bewijs.

In de literatuur worden randvoorwaarden beschreven waar een goede littekencrème aan zou moeten voldoen, namelijk:*

  • Het bevordert de littekenrijping
  • Bevat geen ingrediënten die de huid irriteren
  • Bevat ingrediënten die het vocht in de huid vasthouden
  • Beperkt en normaliseert het natuurlijke vochtverlies door de huid (ook wel transepidermaal waterverlies genoemd)
  • Heeft geen negatief effect op de huidbarrière (beschermt invloeden van buitenaf)
  • De werkzaamheid is met studies van vergelijkbare kwaliteit en inhoud aangetoond

*Bron: Klotz, T. (2017) Moisturisers in scar management following burn: A survey report. Elsevier Burns. Volume 39 (Issue 7, November 2013)

Camouflagetherapie

Camouflagetherapie wordt toegepast om de kleurafwijking in de huid te verminderen. Het duurt enige tijd voordat het resultaat van deze behandeling zichtbaar is. Deze behandeling wordt door een huidtherapeut uitgevoerd. In de tussentijd is het mogelijk gebruik te maken van speciale camouflage make-up. Een huidtherapeut adviseert welke soort make-up je hier het beste voor kunt gebruiken. Door deze speciale make-up kun je storende littekens tijdelijk nagenoeg onzichtbaar maken. Deze therapie is geschikt voor alle vormen van littekens. 

Siliconentherapie

Bij deze therapie worden siliconen gebruikt om het littekenweefsel te verzachten, af te vlakken en gladder te maken. Door siliconentherapie kunnen klachten als pijn, jeuk of pigmentatie afnemen. De silliconen kunnen in verschillende vormen aangebracht worden op de littekens. Zo bestaan er pleisters met siliconen (wondverbanden), siliconenspray en siliconengels (vooral geschikt voor kleine hypertrofische littekens en littekens in het gezicht). Het voordeel van een gel of spray is dat het eenvoudig in gebruik is. Je kunt het zelf aanbrengen en het is pijnloos. De behandeling duurt minimaal twee maanden. De gel of spray dient twee keer per dag dun aangebracht te worden op de littekens. Deze therapie is alleen geschikt voor hypertrofische littekens en keloïd littekens. 

Injecties met corticosteroïden

Bij deze injecties worden er corticosteroïden in het litteken gespoten, die de productie van collageen stoppen en de groei van littekenweefsel vertragen. Dit zorgt voor een langzame vervaging van het litteken. Deze behandeling is vaak pijnlijk, omdat de vloeistof direct in het littekenweefsel gespoten wordt. De pijn wordt meestal verzacht doordat er ook een verdovingsvloeistof ingespoten wordt. Vaak zijn er minstens twee tot drie behandelingen nodig, die om de twee tot vier weken gedaan worden. Deze therapie is alleen geschikt voor hypertrofische littekens en keloïd littekens.

Cryotherapie

Een andere mogelijkheid is cryotherapie, waarbij het litteken tien tot dertig seconden wordt bevroren. Hiermee vermindert voornamelijk de hoogte van het litteken. Ook dit is een vaak een pijnlijke behandeling. Je hebt meerdere behandelingen met een langere tussenperiode nodig, omdat de huid moet herstellen. Een cryotherapie is geschikt voor  grotere en dikker littekens, zoals keloïd littekens.

Operatieve methoden om littekens te behandelen

Er bestaan verschillende operatieve methoden om littekens te behandelen, namelijk:

  • Laserbehandeling
  • Littekencorrectie
  • Dermabrasie
  • Chemische peeling

Littekens laseren

Met behulp van lasertechniek kunnen sommige littekens minder opvallend worden gemaakt. Er bestaan momenteel verschillende lasertechnieken, zoals de laserpeeling en de CO2-laser. 

Littekencorrectie

Een littekencorrecties houdt in dat het ongewenste litteken chirurgisch wordt verwijderd. Na de verwijdering verbindt de chirurg de normale huidranden opnieuw aan elkaar zodat het litteken smaller is. Een littekencorrectie wordt meestal door een plastisch chirurg gedaan. Deze behandeling is geschikt voor alle vormen van littekens. 

Dermabrasie

Met behulp van een elektrisch apparaat wordt door een plastisch chirurg een laagje van de opperhuid afgeschuurd. Als de huid weer geneest, is het litteken minder zichtbaar. De wondgenezing duurt ongeveer één week. Deze behandeling is alleen geschikt voor atrofische littekens. 

Chemische peeling

Bij een chemische peeling wordt een stof op de huid aangebracht die de celdeling doet versnellen. Doordat er een vernieuwing van de opperhuid optreedt, schilfert de behandelde huid af. Het huidoppervlak wordt egaal en de littekens worden minder zichtbaar. Deze methode is vooral geschikt voor littekens bij puistjes, met name bij een litteken in het gezicht. Een huidtherapeut voert deze behandeling uit. Deze behandeling is niet geschikt voor hypertrofische littekens en keloïd littekens.

Een litteken zal nooit helemaal verdwijnen, maar kan wel minder zichtbaar worden gemaakt. Bestaande littekens kunnen tot ongeveer twee jaar na het ontstaan ervan goed behandeld worden, daarna niet meer. Een litteken kun je laten behandelen door een operatieve- of niet-operatieve methode. Het soort litteken bepaalt welke therapie of behandeling geschikt is. Niet alle behandelingen kunnen namelijk voor elk litteken gebruikt worden. Er zijn meerdere manieren om littekens te behandelen. 

Niet-operatieve behandelmethoden bij littekens

Je hebt verschillende niet-operatieve methoden die littekens kunnen verminderen, zoals:

  • Littekenpleisters
  • Druk- of compressietherapie
  • Littekencrème of littekenzalf
  • Camouflagetherapie
  • Siliconentherapie
  • Injecties met corticosteroïden
  • Cryotherapie

Littekenpleisters

De meeste littekenpleisters zijn gemaakt van siliconen. Veel studies hebben de goede werking van deze siliconenpleisters aangetoond. Je plakt ze op je litteken (alleen op een dichte wond) en laat de pleister twaalf uur per dag zitten. Een volledige behandeling duurt tot ongeveer acht weken. 

Tegenwoordig zijn er ook nieuwere littekenpleisters op de markt. Deze littekenpleisters bestaan uit twee lagen: een bovenste laag die lijkt op een normale pleister, en een polyurethaanlaag die zich aan je huid bindt. De pleister herstelt de vochtbalans van de huid. Ze werken op dezelfde manier als de siliconenpleisters.

Sta je voor de schappen en weet je niet welke littekenpleisters je moet kiezen? Hoewel sommige mensen nog sceptisch zijn over de nieuwere pleisters, heeft onderzoek aangetoond dat de pleister met polyurethaan beter werkt dan die met siliconen. Door polyurethaan wordt je litteken nóg minder dik, rood, jeukerig, hard en ruw. 

Daarnaast kun je een littekenvervager kopen: een pleister die ervoor zorgt dat de temperatuur van je huid stijgt, waardoor het littekenweefsel zachter wordt en er een betere doorbloeding ontstaat. Het bindweefsel wordt hierdoor herverdeeld en het litteken wordt minder zichtbaar.

Druk- of compressietherapie

Mochten pleisters en littekenvervagers niet werken, is druk- of compressietherapie ook een mogelijkheid. Bij een druk- of compressietherapie wordt druk gezet door middel van een spons, plastic plaatje of elastische drukkleding. Door deze druk wordt het litteken vlakker en soepeler, dit verkleint de kans dat een litteken terugkomt. 

Littekencrème of littekenzalf

Er worden veel smeersels verkocht die ‘jouw litteken minder laten opvallen of zelfs helemaal verwijderen’. Vaak bevatten deze producten bestanddelen als vitamine A en E. Helaas is de wetenschap nog verdeeld over crèmes, oliën en zalfjes om littekens te verminderen. Deze blijken namelijk niet allemaal te werken. Wist je bijvoorbeeld dat:

  • Het befaamde ingrediënt vitamine E helemaal geen verschil maakt? In sommige gevallen kun je hiermee zelfs je littekens verergeren. Daarnaast kun je een allergie ontwikkelen voor vitamine E. Dit zorgt weer voor uitslag of irritatie. 
  • Een uienextract juist littekens verergert? En dat het net zo weinig effect heeft als gewone littekencrèmes. 
  • Het niet is aangetoond dat vitamine A en E goed zijn voor je huid? Ook voor andere ingrediënten, zoals goudsbloem, lavendel en rozemarijn is er geen enkel bewijs.

In de literatuur worden randvoorwaarden beschreven waar een goede littekencrème aan zou moeten voldoen, namelijk:*

  • Het bevordert de littekenrijping
  • Bevat geen ingrediënten die de huid irriteren
  • Bevat ingrediënten die het vocht in de huid vasthouden
  • Beperkt en normaliseert het natuurlijke vochtverlies door de huid (ook wel transepidermaal waterverlies genoemd)
  • Heeft geen negatief effect op de huidbarrière (beschermt invloeden van buitenaf)
  • De werkzaamheid is met studies van vergelijkbare kwaliteit en inhoud aangetoond

*Bron: Klotz, T. (2017) Moisturisers in scar management following burn: A survey report. Elsevier Burns. Volume 39 (Issue 7, November 2013)

Camouflagetherapie

Camouflagetherapie wordt toegepast om de kleurafwijking in de huid te verminderen. Het duurt enige tijd voordat het resultaat van deze behandeling zichtbaar is. Deze behandeling wordt door een huidtherapeut uitgevoerd. In de tussentijd is het mogelijk gebruik te maken van speciale camouflage make-up. Een huidtherapeut adviseert welke soort make-up je hier het beste voor kunt gebruiken. Door deze speciale make-up kun je storende littekens tijdelijk nagenoeg onzichtbaar maken. Deze therapie is geschikt voor alle vormen van littekens. 

Siliconentherapie

Bij deze therapie worden siliconen gebruikt om het littekenweefsel te verzachten, af te vlakken en gladder te maken. Door siliconentherapie kunnen klachten als pijn, jeuk of pigmentatie afnemen. De silliconen kunnen in verschillende vormen aangebracht worden op de littekens. Zo bestaan er pleisters met siliconen (wondverbanden), siliconenspray en siliconengels (vooral geschikt voor kleine hypertrofische littekens en littekens in het gezicht). Het voordeel van een gel of spray is dat het eenvoudig in gebruik is. Je kunt het zelf aanbrengen en het is pijnloos. De behandeling duurt minimaal twee maanden. De gel of spray dient twee keer per dag dun aangebracht te worden op de littekens. Deze therapie is alleen geschikt voor hypertrofische littekens en keloïd littekens. 

Injecties met corticosteroïden

Bij deze injecties worden er corticosteroïden in het litteken gespoten, die de productie van collageen stoppen en de groei van littekenweefsel vertragen. Dit zorgt voor een langzame vervaging van het litteken. Deze behandeling is vaak pijnlijk, omdat de vloeistof direct in het littekenweefsel gespoten wordt. De pijn wordt meestal verzacht doordat er ook een verdovingsvloeistof ingespoten wordt. Vaak zijn er minstens twee tot drie behandelingen nodig, die om de twee tot vier weken gedaan worden. Deze therapie is alleen geschikt voor hypertrofische littekens en keloïd littekens.

Cryotherapie

Een andere mogelijkheid is cryotherapie, waarbij het litteken tien tot dertig seconden wordt bevroren. Hiermee vermindert voornamelijk de hoogte van het litteken. Ook dit is een vaak een pijnlijke behandeling. Je hebt meerdere behandelingen met een langere tussenperiode nodig, omdat de huid moet herstellen. Een cryotherapie is geschikt voor  grotere en dikker littekens, zoals keloïd littekens.

Operatieve methoden om littekens te behandelen

Er bestaan verschillende operatieve methoden om littekens te behandelen, namelijk:

  • Laserbehandeling
  • Littekencorrectie
  • Dermabrasie
  • Chemische peeling

Littekens laseren

Met behulp van lasertechniek kunnen sommige littekens minder opvallend worden gemaakt. Er bestaan momenteel verschillende lasertechnieken, zoals de laserpeeling en de CO2-laser. 

Littekencorrectie

Een littekencorrecties houdt in dat het ongewenste litteken chirurgisch wordt verwijderd. Na de verwijdering verbindt de chirurg de normale huidranden opnieuw aan elkaar zodat het litteken smaller is. Een littekencorrectie wordt meestal door een plastisch chirurg gedaan. Deze behandeling is geschikt voor alle vormen van littekens. 

Dermabrasie

Met behulp van een elektrisch apparaat wordt door een plastisch chirurg een laagje van de opperhuid afgeschuurd. Als de huid weer geneest, is het litteken minder zichtbaar. De wondgenezing duurt ongeveer één week. Deze behandeling is alleen geschikt voor atrofische littekens. 

Chemische peeling

Bij een chemische peeling wordt een stof op de huid aangebracht die de celdeling doet versnellen. Doordat er een vernieuwing van de opperhuid optreedt, schilfert de behandelde huid af. Het huidoppervlak wordt egaal en de littekens worden minder zichtbaar. Deze methode is vooral geschikt voor littekens bij puistjes, met name bij een litteken in het gezicht. Een huidtherapeut voert deze behandeling uit. Deze behandeling is niet geschikt voor hypertrofische littekens en keloïd littekens.

Hoe kun je littekens voorkomen?

Littekens voorkomen is beter dan genezen. Als wondjes (denk aan schaaf-, snij- of brandwonden) niet goed behandeld worden, ontstaan er littekens. Het is dus belangrijk dat je een wond goed verzorgt, zodat de kans op littekenvorming afneemt. Wij geven een aantal tips over hoe je het beste een wond kunt verzorgen, om het ontstaan van littekenvorming zoveel mogelijk te beperken. 

Tips om littekens te voorkomen en te verzorgen

  • Maak de wond schoon met een schone doek zodra de wond niet meer bloedt en dicht is. Zorg ook voor schone handen en gebruik een ontsmettingsmiddel. Als je geen ontsmettingsmiddel hebt, kun je dit zelf ook maken met water en milde zeep. Gebruik geen alcohol op de wond, dit kan pijn en irritatie veroorzaken.
  • Maak de wond droog. Dep voorzichtig met schoon verband. Gebruik vooral geen katoen; dan kunnen er stukjes blijven plakken aan de wond. Hierdoor duurt de genezing langer.
  • Bescherm de wond zoveel mogelijk tegen zonlicht. Een beschadigde huid is veel gevoeliger en minder bestand tegen uv-straling. Bedek de wond met verband of een pleister. Doe dit niet te strak of te los, maar zorg dat de pleister goed aansluit op je huid, zonder af te knellen. Vervang het verband iedere dag en zodra het nat is geworden.
  • Masseer je huid rond de wond door rondjes te maken. Het masseren van littekenweefsel bevordert de bloedtoevoer, waardoor de genezing uiteindelijk sneller kan gaan. Goede stoffen (collageen) zullen de wond namelijk sneller bereiken door de betere bloedtoevoer. Dit bevordert het herstel van een litteken na de operatie.
  • Gebruik een wondzalf, deze vormt namelijk een ademende laag. Deze laag beschermt de wond tegen vuil en voorkomt uitdroging. Onderzoek heeft aangetoond dat vocht in de huid helpt om het natuurlijke wondgenezingsproces te versnellen. Een wondzalf voorkomt dus ook korstjes. Korsten zijn gestold bloed en vertragen de genezing. Hierdoor heb je meer risico op littekens.
  • Ontstaat er alsnog een korst? Laat korsten op de wond zitten en krab hier niet aan. Hierdoor geneest de wond slecht en valt het litteken meer op. Laat de korst vanzelf van de wond af vallen; dit is het teken dat de wond is genezen.
  • Gebruik rozenbottelolie bij het voorkomen van littekens. Breng voor maximaal resultaat iedere dag de olie aan op de wond.
  • Eet gezond. Het lichaam heeft namelijk een aantal belangrijke voedingsstoffen nodig voor de genezing, zoals mineralen en ijzer. 

Let op: bovenstaande tips zijn alleen geschikt voor kleine wonden. Heb je een serieuze, diepe wond die na een aantal minuten nog steeds bloedt? Ga dan meteen naar je arts.

Littekens voorkomen is beter dan genezen. Als wondjes (denk aan schaaf-, snij- of brandwonden) niet goed behandeld worden, ontstaan er littekens. Het is dus belangrijk dat je een wond goed verzorgt, zodat de kans op littekenvorming afneemt. Wij geven een aantal tips over hoe je het beste een wond kunt verzorgen, om het ontstaan van littekenvorming zoveel mogelijk te beperken. 

Tips om littekens te voorkomen en te verzorgen

  • Maak de wond schoon met een schone doek zodra de wond niet meer bloedt en dicht is. Zorg ook voor schone handen en gebruik een ontsmettingsmiddel. Als je geen ontsmettingsmiddel hebt, kun je dit zelf ook maken met water en milde zeep. Gebruik geen alcohol op de wond, dit kan pijn en irritatie veroorzaken.
  • Maak de wond droog. Dep voorzichtig met schoon verband. Gebruik vooral geen katoen; dan kunnen er stukjes blijven plakken aan de wond. Hierdoor duurt de genezing langer.
  • Bescherm de wond zoveel mogelijk tegen zonlicht. Een beschadigde huid is veel gevoeliger en minder bestand tegen uv-straling. Bedek de wond met verband of een pleister. Doe dit niet te strak of te los, maar zorg dat de pleister goed aansluit op je huid, zonder af te knellen. Vervang het verband iedere dag en zodra het nat is geworden.
  • Masseer je huid rond de wond door rondjes te maken. Het masseren van littekenweefsel bevordert de bloedtoevoer, waardoor de genezing uiteindelijk sneller kan gaan. Goede stoffen (collageen) zullen de wond namelijk sneller bereiken door de betere bloedtoevoer. Dit bevordert het herstel van een litteken na de operatie.
  • Gebruik een wondzalf, deze vormt namelijk een ademende laag. Deze laag beschermt de wond tegen vuil en voorkomt uitdroging. Onderzoek heeft aangetoond dat vocht in de huid helpt om het natuurlijke wondgenezingsproces te versnellen. Een wondzalf voorkomt dus ook korstjes. Korsten zijn gestold bloed en vertragen de genezing. Hierdoor heb je meer risico op littekens.
  • Ontstaat er alsnog een korst? Laat korsten op de wond zitten en krab hier niet aan. Hierdoor geneest de wond slecht en valt het litteken meer op. Laat de korst vanzelf van de wond af vallen; dit is het teken dat de wond is genezen.
  • Gebruik rozenbottelolie bij het voorkomen van littekens. Breng voor maximaal resultaat iedere dag de olie aan op de wond.
  • Eet gezond. Het lichaam heeft namelijk een aantal belangrijke voedingsstoffen nodig voor de genezing, zoals mineralen en ijzer. 

Let op: bovenstaande tips zijn alleen geschikt voor kleine wonden. Heb je een serieuze, diepe wond die na een aantal minuten nog steeds bloedt? Ga dan meteen naar je arts.

Pagina laatst aangepast op 22-03-2023

Auteur: Redactie Gezondheidsplein

Vond je deze informatie nuttig?

3.8 uit 5 - 18 beoordelingen

Heeft deze informatie jou geholpen?

.
- Advertentie -
- Advertentie -